Χρήστος Στέργιογλου: «Ο συνδυασμός Μπρεχτ και Γαλιλαίου σπάει κόκαλα»

Επιστημονική ανακάλυψη και θέατρο. Ο ιταλός αστρονόμος, μαθηματικός και φυσικός μέσα από την πένα του γερμανού δραματουργού. Τέσσερις αιώνες μετά το θάνατο του Γαλιλαίου, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ γράφει γι’ αυτόν. «Ο βίος του Γαλιλαίου» παρουσιάζεται από το Εθνικό Θέατρο στη σκηνή Κοτοπούλη-Ρεξ, με τον Χρήστο Στέργιογλου να αναμετράται με μια από τις κορυφαίες επιστημονικές φυσιογνωμίες όλων των εποχών και να αναρωτείται για τη σχέση επιστήμης και εξουσίας. Ο ηθοποιός μιλάει γι’ αυτή τη συνάντηση με δύο «γίγαντες».

«Στην αρχή σοκαρίστηκα. Ηταν απρόβλεπτο γιατί επρόκειτο να παίξει ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. Μετά το σοκ, πήρα το κείμενο στα χέρια μου και άρχισα. Δεν μπορείς να πεις όχι σε έναν τέτοιο ρόλο. Δεν έχεις το δικαίωμα. Τα έφερε έτσι η τύχη, η στιγμή, κι εγώ τις στιγμές τις πιστεύω πολύ. Αλλωστε δεν είχα ούτε όνειρα για ρόλους ούτε πρόγραμμα. Και ομολογώ ότι μέχρι στιγμής τα πράγματα ήρθαν από μόνα τους, από την τύχη, ευλογημένα; Δεν ξέρω».

«Αν μπορώ να πω ότι είμαι ευνοημένος στη δουλειά, είναι γιατί με πλησιάζουν άνθρωποι με τους οποίους θέλω να δουλέψω. “Συγγενείς” με πλησιάζουν, γιατί καταλαβαίνουν ότι έχουμε κάτι κοινό και ότι μπορεί να γίνει μια ενδιαφέρουσα συναλλαγή».

«Στον “Γαλιλαίο” λέγονται μεγάλες αλήθειες, λόγια τεράστιας σημασίας. Ο συνδυασμός Μπρεχτ και Γαλιλαίου σπάει κόκαλα. Και όλα αυτά πρέπει να περάσουν από εσένα, να είναι και δικά σου “πιστεύω”. Και πρέπει να πω ότι δεν φτάνουν τρεις μήνες για να τα αφομοιώσεις. Και αυτό το λέω με το χέρι στην καρδιά και με το χέρι στη φωτιά. Αν αισθανθείς την αλήθεια και προσπαθήσεις να την υποστηρίξεις και γίνει δική σου, τότε προκύπτει ένας ενδιαφέρων συνδυασμός. Λέει τόσο πολλά ο Μπρεχτ, μέσω του Γαλιλαίου, τόσες φράσεις, που αφορούν το σήμερα. Το ζήτημα βέβαια είναι και πώς τα λες, πώς τα εξομολογείσαι. Προσπαθώ να μιλάω στον συμπαίκτη μου ή στο κοινό με ένα μεγάλο άνοιγμα».

«Πράγματι, είναι μια συνάντηση γιγάντων. Από τη στιγμή που θα παίξω τον ρόλο, το μόνο κοινό μας –το οποίο μόλις το διαπίστωσα άρχισα να γελάω –είναι ότι είμαστε και οι τρεις Υδροχόοι. Και δεν το λέω κουτσομπολίστικα. Ισως να έχουμε κάποια συγγένεια –και ας μην ηχεί και πολύ ταπεινό όλο αυτό που λέω. Αλλά μια που μιλάω για ταπεινότητα, θέλω να προσθέσω ότι όλα αυτά πρέπει να τα πεις με ταπεινότητα και αλήθεια. Να μιλήσεις με ειλικρινή τρόπο. Και αυτό ψάχνω».

«Κοιτάξτε, εμένα με αγγίζουν αυτά που λέει, από την ανθρώπινη άποψη. Είναι απόψεις για τη ζωή, την επιστήμη, την εξουσία. Μιλάει για αυτές τις έννοιες ο Μπρεχτ. Και είναι πια σαφές από τους μελετητές του ότι όλα αυτά αναφέρονται στη χρήση της ατομικής βόμβας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ισως για να ανοίξουν τα μάτια τους οι επιστήμονες και να καταλάβουν ότι όλα όσα έχουν εφεύρει δεν είναι μόνο για την εξουσία. Αλήθεια, πού βαδίζουμε σήμερα; Μακάρι να καταφέρουμε με τον Γαλιλαίο να κάνουμε συνείδηση το τι σημαίνει εξουσία».

«Είναι τόσο μαζί και οι δύο… Ο συνδυασμός είναι αυτός που δημιούργησε το έργο. Η προσωπικότητα του Γαλιλαίου ήρθε και ενώθηκε με την προσωπικότητα του Μπρεχτ. Σαν να “παντρεύτηκαν” αυτοί οι δύο άνθρωποι και το έργο να είναι το παιδί τους».

«”Εκεί όπου κυριαρχούσε χρόνια η πίστη, εκεί τρύπωσε τώρα η αμφιβολία. Και όλος ο κόσμος λέει ό,τι είναι γραμμένο στα βιβλία, αλλά ας δούμε και τι μας λεν και τα μάτια μας” λέει ο Γαλιλαίος, που τον χαρακτηρίζει μια διαρκής αμφιβολία. Δεν πρέπει να είμαστε σίγουροι για τίποτε. Κι εγώ, σαν τον Γαλιλαίο (Θεέ μου, συγχώρα), ελπίζω πάνω στη σκηνή όταν λέω κάτι, να το ανακαλύπτω εκείνη την ώρα».

«Ναι, φυσικά. Πώς μπορείς να είσαι σίγουρος;».

«Δεν ξέρω. Με αυτό παλεύω. Οι συνθήκες σε κάνουν να ανοίγεις ή να κλείνεις. Αν καταλάβεις τα λάθη σου προχωράς. Αν απογοητευθείς, δεν προχωράς. Ούτε αν πεις ότι πέτυχες, προχωράς. Ο ανήφορος συνεχίζεται».

«Με βρήκε, νομίζω. Αλλά τι να πω; Πάντα ήθελα να κάνω σινεμά. Με βρήκε, αλλά όχι σύντομα. Ηταν γύρω στο 2000 με τις ταινίες της Κατερίνας Ευαγγελάκου και της Πέννυς Παναγιωτοπούλου».

«Δεν θέλω να περιαυτολογήσω, αλλά πρόκειται για μια σπάνια ταινία, που βγήκε, είπε πεντακάθαρα αυτό που ήθελε να πει, χωρίς φόβο, με τέχνη, με απόλυτη συνεννόηση όλων μας. Μπήκαμε σε ένα παιχνίδι το οποίο πιστέψαμε και τα αποτελέσματα ήταν πολύ μεγάλα. Εχω την εντύπωση ότι σπάνια γίνονται τέτοιες ταινίες. Δεν θα έπρεπε να το λέω εγώ που παίζω, αλλά νομίζω ότι κάτι έγινε με τον “Κυνόδοντα”. Aλλά δεν πρέπει να κολλάμε ούτε στις επιτυχίες ούτε στις αποτυχίες».

Σήμερα τι σας γεννά τη μεγαλύτερη αμφιβολία;

«Είναι τραγική η κατάσταση. Ζούμε σε έναν πόλεμο που δεν μπορούμε να καταλάβουμε από πού έρχεται. ‘Η ίσως ψυλλιαζόμαστε. Πρέπει πια να αρχίσουμε να αμφιβάλλουμε για αυτά που μας λένε. Μας λένε πράγματα τα οποία μέχρι στιγμής τα πιστέψαμε. Δυστυχώς είμαστε σε αιχμαλωσία. Και ποτέ δεν ξέρει αν, πότε και πώς θα αντιδράσει ο αιχμάλωτος».

«Γιατί ο εφησυχασμός τού να περνάω εγώ καλά, μας έχει κάνει να μην αμφιβάλλουμε. Αναρωτιέμαι αν κάνω κάτι εγώ για αυτό. Το μόνο που προσπαθώ μέσα από τη δουλειά μου είναι να θέτω τα κακώς κείμενα, να είναι πολύ καθαρά, για να τα καταλάβει ο άλλος».

«Θα ήθελα κανένας να μη θεωρεί τον συνάνθρωπό του κατώτερο».

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

«Ο βίος του Γαλιλαίου» του Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Μουσική σύνθεση: Χανς Αϊσλερ.

Μετάφραση – δραματουργική επεξεργασία: Κοραλία Σωτηριάδου.

Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος.

Σκηνικά: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου.

Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ.

Μουσική διασκευή/προσαρμογή: Νίκος Κυπουργός.

Απόδοση τραγουδιών: Παντελής Μπουκάλας.

Επιμέλεια κίνησης: Αγγελική Στελλάτου.

Βίντεο: Παντελής Μάκκας.

Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης.

Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου.

Παίζουν: Χρήστος Στέργιογλου, Παντελής Δεντάκης, Κώστας Γαλανάκης, Σταύρος Σβήγκος, Μαίρη Σαουσοπούλου, Γιάννης Κλίνης, Δημήτρης Πασσάς, Στράτος Χρήστου, Γιώργος Μπινιάρης, Αμαλία Αρσένη κ.ά.