«Nelly’s, Σαντορίνη, 1925-1930»
Εκδοση Αρχείου Θηραϊκών Μελετών –
Συλλογής Δημήτρη Τσίτουρα,
με κείμενα των Γιάννη Τσαρούχη,
Δημήτρη Τσίτουρα, Αλκη Ξανθάκη
και σχολιασμό φωτογραφιών
από την Καδιώ Κούμβα.
5η τελειωτική έκδοση, σελ. 255

Στα σαλόνια των αρχοντικών σπιτιών του Μεσοπολέμου δέσποζαν οι ωραίες της εποχής φωτογραφημένες από τη Nelly’s. Η πιο ωραία όμως από τις ωραίες που έχει φωτογραφίσει η θρυλική φωτογράφος είναι η Σαντορίνη. Και το εξαιρετικό, ως και θαυμάσιο, και για τη δημιουργό και για τη νήσο, είναι το γεγονός ότι η Νέλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (Αϊδίνι, 1899 – Αθήνα, 1998) αποτύπωνε πάνω σε γυάλινες πλάκες στο βάθος του υπερμεγέθους εικονοσκοπίου της πλάνα και στιγμιότυπα που αιχμαλωτίζουν και οι σύγχρονοι φωτογράφοι με την υψηλής τεχνολογίας ψηφιακή ματιά τους πάνω σε μικροτσίπ. Κι ας μεσολάβησε ένας καταστρεπτικός σεισμός το 1956. Η ματιά της Nelly’s πάνω στις καμπύλες των ναών στο ανασηκωμένο φρύδι της Καλντέρας ήταν πολύ πιο μπροστά από τα χρόνια μεταξύ του 1925 και του 1930 που φωτογράφιζε τη Σαντορίνη, σίγουρα έναν αιώνα και έπεται η συνέχεια. Εξάλλου, αυτή είναι η ουσία της τέχνης: μια διαχρονική, αενάως σύγχρονη, ματιά πάνω στα πράγματα. Γι’ αυτό και η νέα έκδοση, η 5η και τελική, του λευκώματος «Nelly’s, Σαντορίνη, 1925-1930» του Αρχείου Θηραϊκών Μελετών –Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα φαντάζει στα μάτια μας τόσο σύγχρονη, παρά το νοσταλγικό ασπρόμαυρο ύφος της.

Η Νέλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη

Για το «φαινόμενο της ελληνικής φωτογραφίας», όπως την αποκαλεί στο κείμενό του στο λεύκωμα ο ιστορικός της φωτογραφίας Αλκης Ξανθάκης, η Σαντορίνη ήταν τόπος έμπνευσης πρωτοποριακής ματιάς. Το αποκρυπτογραφεί ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης στο δικό του κείμενο: «Με την εκλογή κατάλληλων πραγμάτων και με τη χρησιμοποίηση του κατάλληλου πνεύματος έκανε πορτρέτα σπιτιών και ανθρώπων που αντικαθιστούσαν το πνεύμα του εικονιζόμενου. Είχε ταλέντο για να δοξάζει τη ζωή μα ήξερε επίσης να δίνει ένα νόημα στη δυστυχία. Οι φωτογραφίες που έκανε είναι ντοκουμέντα σπουδαία για την ιστορία της φωτογραφίας, γιατί είχε στοιχεία ζωντάνιας και επαναστάσεως».

Οία, Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι, Πύργος, Καμάρι, Εξω Γωνιά, Περίσσα. Μοιάζει με ποίημα εικονογραφημένο. Περίπατος σε μεταφυσικά καλντερίμια και μονοπάτια εξωπραγματικής ομορφιάς. Ο Δημήτρης Τσίτουρας, ο δημιουργός του λευκώματος, διαβάζει τακτικά αυτό το ποίημα καθώς βαδίζει στα μονοπάτια της Σαντορίνης. Εκεί που η Νέλλη έβλεπε σε κάθε βήμα έναν πίνακα μπροστά της. Γιατί ως πίνακα αντιμετώπιζε τα φωτογραφικά πλάνα της. Σε μια διάλεξή της το 1939 στη Νέα Υόρκη για την ελληνική φωτογραφία που δημοσιεύεται στο λεύκωμα λέει: «Οπως ο ιμπρεσιονισμός στη ζωγραφική από τις αρχές του αιώνα και ύστερα άρχισε να επηρεάζει τους φωτογράφους που δημιούργησαν ατμόσφαιρες παρόμοιες με εκείνες που βλέπουμε στους πίνακες ενός Κορό ή ενός Μονέ, έτσι μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο ο κυβισμός και άλλες σύγχρονες τάσεις στη ζωγραφική και στην αρχιτεκτονική επηρέασαν τη φωτογραφία με τις συχνά τολμηρές αντιθέσεις φωτός και σκιάς και με τις νέες αντιλήψεις στα ζητήματα της προοπτικής». Και για του λόγου το αληθές, η πλέον δημοφιλής και εμπορική φωτογραφία της Νέλλης στις ΗΠΑ, όπου έζησε και εργάστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ήταν εκείνη του ναού του Πύργου. Οπως η ίδια η φωτογράφος είχε εκμυστηρευτεί στον Δημήτρη Τσίτουρα, πολλοί καλλιτέχνες αγόρασαν τη φωτογραφία για να μελετήσουν και να αναλύσουν τους όγκους και τις σκιές της.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ