Η Αγκυρα πιστεύει ότι, αν λυθεί το Κυπριακό, τότε το νέο ομόσπονδο κράτος μπορεί ελεύθερα να πραγματοποιήσει έρευνες και να εκμεταλλευθεί τους φυσικούς του πόρους. Διαφορετικά οι Ελληνοκύπριοι θα πρέπει να αποδεχθούν τη συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση του φυσικού αερίου μαζί με τους Τουρκοκυπρίους, με τους οποίους υπάρχει απόλυτη ισότητα στο νησί. Απόλυτα ξεκάθαρος εμφανίστηκε ο Αχμέτ Νταβούτογλου στη συνομιλία που είχε το μεσημέρι του Σαββάτου με μικρή ομάδα δημοσιογράφων στην Αθήνα μετά το πέρας των εργασιών του 3ου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας.

Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας υπογράμμισε ότι οι Ελληνοκύπριοι δρουν ως ιδιοκτήτες όλων των πόρων του νησιού και δεν αποδέχονται την έννοια της ισότητάς τους με τους Τουρκοκυπρίους. Προσέθεσε δε ότι όσο συνεχίζονται οι μονομερείς ενέργειες θα φέρνουν μονομερείς κινήσεις και από την άλλη πλευρά. Ο κ. Νταβούτογλου απέφυγε να αποκαλύψει λεπτομέρειες της μιας ή των περισσότερων ιδεών που συζητούνται για αποκλιμάκωση, αλλά επέμεινε ότι η λύση πρέπει να είναι κοινή, είτε αφορά επιτροπή είτε εταιρεία είτε άλλο πλαίσιο. Τέλος, ξεκαθάρισε ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχθεί κινήσεις που οδηγούν στον αποκλεισμό της από την Ανατολική Μεσόγειο «φωτογραφίζοντας» χωρίς περιστροφές τις τριμερείς συνεργασίες της Αθήνας και της Λευκωσίας με το Κάιρο και το Τελ Αβίβ. Προειδοποίησε μάλιστα ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να αναγνωρίσει μια συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Αιγύπτου που δεν θα λαμβάνει υπόψη τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα.

«Το θέμα δεν είναι το “Μπαρμπαρός” αλλά το φυσικό αέριο» υπογράμμισε ο τούρκος πρωθυπουργός όταν ρωτήθηκε για το πώς θα αποκλιμακωθεί η κρίση και πότε το τουρκικό ερευνητικό σκάφος θα αποχωρήσει από την κυπριακή ΑΟΖ. «Δεν ξυπνήσαμε ένα πρωί και αποφασίσαμε να στείλουμε το πλοίο μας στην Κύπρο. Υπάρχει ένα πλαίσιο εντός του οποίου το πλοίο πήγε σε εκείνη την περιοχή. Υπήρχαν κατ’ αρχάς οι σεισμικές έρευνες για φυσικούς πόρους που διεξάγουν οι Ελληνοκύπριοι τα τελευταία χρόνια. Εμείς λέμε ότι το αέριο είναι ένα στοιχείο που μπορεί να οδηγήσει σε λύση, όχι σε κρίση. Είτε θα πρέπει να επιταχύνουμε την ειρηνευτική διαδικασία και στη συνέχεια το νέο κράτος να εξερευνήσει όλους τους πόρους που ανήκουν σε όλους τους Κυπρίους είτε να δημιουργηθεί μια κοινή επιτροπή ή έστω να συμφωνήσουμε σε ένα πλαίσιο επί του οποίου να κάνουμε έρευνες».

«Αυτό που προτείνουμε» προσέθεσε «είναι ότι το “Μπαρμπαρός” μπορεί να αποσυρθεί αλλά την ίδια στιγμή πρέπει να συμφωνήσουμε σε ένα πλαίσιο για το πώς θα κάνουμε έρευνες με τη συγκατάθεση και των δύο πλευρών. Αν το Κυπριακό λυθεί και οι πόροι αναπτυχθούν, τότε οι πόροι γεωγραφικά μπορούν να έλθουν μόνο στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ελλάδα. Ετσι όλοι θα είναι κερδισμένοι και δεν θα υπάρχει κρίση, αλλιώς το “Μπαρμπαρός” θα συνεχίσει».

Ο κ. Νταβούτογλου απέρριψε τη διάκριση μεταξύ φυσικών πόρων και των εσόδων από αυτούς: «Η διάκριση είναι θεωρητική. Ο Αναστασιάδης λέει ότι οι Ελληνοκύπριοι είναι οι ιδιοκτήτες και οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να περιμένουν ως το τέλος αν βρεθεί λύση και τότε βλέπουμε… Οι Ελληνοκύπριοι πρέπει να αποδεχθούν την ισότητα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Αυτή είναι η κρίσιμη έννοια. Οι πρώτοι ισχυρίζονται ότι αυτοί έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν και οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν ανωμαλία. Οι Τουρκοκύπριοι όμως θέλουν να συμμετέχουν στη διαπραγμάτευση. Υπάρχουν τα κυριαρχικά δικαιώματα και η κυριαρχία αλλά βασίζονται στη συγκατάθεση των πολιτών. Ποιος όμως εκφράζει τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων στο νησί;» διερωτήθηκε.

Ο κ. Νταβούτογλου απέφυγε να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες ερωτηθείς για τη μορφή που μπορεί να πάρει μια φόρμουλα αποκλιμάκωσης. «Η λέξη-κλειδί είναι το “κοινή”: κοινή επιτροπή, κοινή εταιρεία, κοινές έρευνες, τα δεχόμαστε όλα. Μονομερείς κινήσεις από τη μία πλευρά θα φέρουν μονομερείς ενέργειες από την άλλη και εκείνη που τις ξεκίνησε πρώτη δεν μπορεί να διαμαρτύρεται. Το σχήμα αφορά Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους, αλλά αν θέλουν τη βοήθειά μας ή της Ελλάδας, εμείς είμαστε έτοιμοι. Αν είναι να δημιουργηθεί μια κοινή επιτροπή, είναι προτιμότερο να είναι η Ελλάδα και η Τουρκία παρά άλλες χώρες – και καταλαβαίνετε πολύ καλά ποιες εννοώ» τόνισε με νόημα.

«Αυτή είναι μία περίπτωση που η Τουρκία, μαζί με την Ελλάδα, έχει περισσότερα δικαιώματα από κάθε άλλη χώρα – στην πραγματικότητα, είμαστε εγγυήτρια χώρα και οι εγγυήσεις μας αφορούν όλο το νησί» υπογράμμισε. «Η επίσκεψή μου στην Αθήνα είχε σκοπό να ξεκαθαρίσει και αυτά τα θέματα. Εχουμε τη μεγαλύτερη ακτή στην Ανατολική Μεσόγειο και κανείς δεν μπορεί να περιορίσει την Τουρκία στον Κόλπο της Αττάλειας. Αυτή είναι η στρατηγική μας άποψη» τόνισε χωρίς να αφήσει περιθώρια αμφισβητήσεων.

Ο κ. Νταβούτογλου επανέλαβε ότι για την Τουρκία η Ανατολική Μεσόγειος και το Αιγαίο συνιστούν διαφορετικές περιπτώσεις και χωρίς λύση του Κυπριακού η κατάσταση στην πρώτη περίπτωση περιπλέκεται. Δεν παρέλειψε πάντως να τονίσει με νόημα ότι «ο οπορτουνισμός δεν είναι καλός» αναφερόμενος προφανώς στις νέες τριμερείς συνεργασίες στην περιοχή.

Οι δυσκολίες της φόρμουλας αποκλιμάκωσης

Την ίδια στιγμή, πάντως, η όποια φόρμουλα αποκλιμάκωσης συζητείται αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη στις τεχνικές λεπτομέρειές της. Αυτό προκύπτει από τις συνομιλίες που είχαν τις προηγούμενες ημέρες στην Αθήνα οι πρωθυπουργοί Ελλάδας και Τουρκίας Αντώνης Σαμαράς και Αχμέτ Νταβούτογλου αντιστοίχως στο πλαίσιο του 3ου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας.

Από την ελληνική πλευρά εκπέμπεται μια συγκρατημένη αισιοδοξία ότι μπορεί να βρεθεί λύση καθώς επιβεβαιώθηκαν τα σημεία σύγκλισης που είχαν τεθεί επί τάπητος το τελευταίο διάστημα σχετικά με την «κρίση του Μπαρμπαρός». Ωστόσο, ανώτερες διπλωματικές πηγές τόνιζαν ότι αυτές οι ιδέες και τα σημεία σύγκλισης θα απαιτήσουν περαιτέρω επεξεργασία και αμοιβαίες κινήσεις ώστε να φέρουν αποτέλεσμα.

Είναι σαφές πάντως ότι η Αθήνα και η Αγκυρα έχουν αναλάβει πλέον πολύ ενεργό ρόλο στην προσπάθεια επανεκκίνησης των συνομιλιών για το Κυπριακό. Πρόκειται για μια πρακτική την οποία παγίως ευνοεί η τουρκική πλευρά. Ελληνική διπλωματική πηγή σημείωσε μάλιστα χαρακτηριστικά το βράδυ της Παρασκευής το «εύλογο ενδιαφέρον» Αθήνας και Αγκυρας για επιστροφή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στο τραπέζι των διακοινοτικών συνομιλιών. Στην παρούσα φάση αυτό εκφράζεται με τη λογική μιας πυραμίδας διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πρωτευουσών. Αυτή αποτελείται από τον δίαυλο ανάμεσα στους γενικούς γραμματείς των δύο υπουργείων Εξωτερικών, η οποία στη συνέχεια αναπτύσσεται με συνομιλίες ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών και ακολούθως σε επίπεδο πρωθυπουργών.

Στη συνάντηση που είχαν οι κ.κ. Σαμαράς και Νταβούτογλου στο Μέγαρο Μαξίμου το απόγευμα της Παρασκευής, με τη συμμετοχή τόσο των υπουργών Εξωτερικών Ευάγγελου Βενιζέλου και Μεβλούτ Τσαβούσογλου, το Κυπριακό κυριάρχησε, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο. Ωστόσο συζητήθηκε και όλο το φάσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα των διερευνητικών επαφών, της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, καθώς των σχέσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ).

Ενδιαφέρον όμως είχε το γεγονός ότι στην ίδια συνάντηση έδωσαν το παρών εκ μέρους της ελληνικής πλευράς ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών πρέσβης Αναστάσιος Μητσιάλης και από την τουρκική πλευρά ο μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών Φεριντούν Σινιρλίογλου. Οι δύο άνδρες και επικεφαλής της διπλωματικής γραφειοκρατίας στις δύο χώρες επρόκειτο μάλιστα να έχουν και νεότερη, ιδιαίτερη συνάντηση το πρωί του Σαββάτου, δεύτερη ημέρα των εργασιών του Ανωτάτου Συμβουλίου, με σκοπό να αναζητήσουν επιπλέον προσεγγίσεις στην οριστικοποίηση μιας φόρμουλας αποκλιμάκωσης.

Η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν συζητήσει εκτενώς το τελευταίο διάστημα την πρόταση για μια νομοθετική ρύθμιση από την πλευρά της Λευκωσίας που θα ενσωματώνει τις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν στο ζήτημα της ενέργειας την περίοδο 2008-2012 και την πρόβλεψη του κυπριακού Μνημονίου για σύσταση ενός Ταμείου Υδρογονανθράκων. Ηταν μάλιστα ο Ευάγγελος Βενιζέλος που φέρεται να έκανε τη σχετική πρόταση στην κυπριακή πλευρά. Ωστόσο, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τέτοια ρύθμιση δεν πρόκειται να οριστικοποιηθεί πριν από τα τέλη Δεκεμβρίου.

Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, οι οποίες όμως προέρχονται από τουρκικούς διπλωματικούς κύκλους, η Αγκυρα φέρεται να είχε καταθέσει στο τραπέζι μια νέα ιδέα η οποία περιλαμβάνει την απόσυρση του «Μπαρμπαρός» από την πλευρά της με παράλληλη «καθυστέρηση» της έναρξης νέων γεωτρήσεων από το γεωτρύπανο της ιταλικής εταιρείας Eni στο Οικόπεδο 9 της κυπριακής ΑΟΖ. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, η οποία, όπως είναι εύλογο, δεν επιβεβαιώνεται επισήμως, μια μικρή χρονική καθυστέρηση στην έναρξη των επόμενων γεωτρήσεων της Eni θα επέτρεπε την επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών και την προώθηση συμβιβαστικών λύσεων στο ενεργειακό.

Αυτή η ιδέα όμως δύσκολα θα μπορούσε να υλοποιηθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι τρέχουσες εργασίες της Eni στο κοίτασμα «Ονασαγόρας» του Οικοπέδου 9 λήγουν περί τις 20-25 Δεκεμβρίου, σχεδόν ταυτόχρονα δηλαδή με τη λήξη της παράνομης τουρκικής «αγγελίας προς ναυτιλλομένους» (NAVTEX). Το πρόγραμμα της ιταλικής εταιρείας προβλέπει στη συνέχεια άλλες τρεις γεωτρήσεις εντός του Οικοπέδου 9 που έχουν προγραμματιστεί να αρχίσουν στις αρχές Ιανουαρίου.

Το ενδεχόμενο καθυστέρησής τους, ακόμη και στο απίθανο ενδεχόμενο να γινόταν αποδεκτό από τη Λευκωσία (κάτι που οι πληροφορίες του «Βήματος» επιμένουν ότι δεν υφίσταται), θα έφερνε την Κυπριακή Δημοκρατία σε πολύ δύσκολη θέση έναντι πριν από όλα της ιταλικής εταιρείας. Οπως δε «Το Βήμα» πληροφορείται, η Eni έχει μάλιστα ήδη στείλει επιστολή στην κυπριακή κυβέρνηση στην οποία την ενημερώνει για τις νομικές δεσμεύσεις που προβλέπονται από τη συμφωνία που έχουν υπογράψει οι δύο πλευρές. Και δεν πρέπει να λησμονείται ότι η Eni έχει ήδη νοικιάσει το γεωτρύπανο της εταιρείας Saipem προς 1.000.000 δολάρια ημερησίως, κόστος υπέρογκο για να αγνοηθεί.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ