Προαναγγέλθηκε ως ένα νέο κεφάλαιο στην Ιστορία των Βαλκανίων. Ηταν η πρώτη επίσκεψη αλβανού ηγέτη στη Σερβία ύστερα από 68 χρόνια. Ομως η επίσκεψη του αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα στον σέρβο ομόλογό του Αλεξάνταρ Βούτσιτς στο Βελιγράδι εξελίχθηκε σε δημόσια διαμάχη για το Κόσοβο. Οι δύο χώρες διατηρούν κανονικά διπλωματικές σχέσεις και μέχρι πρότινος μοιράζονταν κοινά σύνορα –σήμερα παρεμβάλλονται το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο – αλλά, όπως έδειξαν τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας, μοιράζονται επίσης ζωντανή τη φοβερή μνήμη του αίματος.
Η επίσκεψη του Ράμα στο Βελιγράδι –η πρώτη μετά τη συνάντηση του Εμβέρ Χότζα με τον Γιόσιπ Μπροζ Τίτο το 1946 –αντικατοπτρίζει τη σχετική πρόοδο που έχει σημειωθεί στις σερβοαλβανικές σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Αλλά δείχνει και πόσο βαθύ παραμένει το χάσμα ανάμεσα στους Σέρβους και τους Αλβανούς που τελευταία φορά προσπάθησαν να εξοντώσουν ο ένας τον άλλον στο Κόσοβο στα τέλη της δεκαετίας του ’90.
Το ξέσπασμα της διαμάχης


Ενώ η συνάντηση μεταξύ των δύο πρωθυπουργών τη Δευτέρα στο Βελιγράδι εξελίχθηκε ομαλά, στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε ξέσπασε διαμάχη. Ο Ράμα δήλωσε μπροστά στους δημοσιογράφους και τις κάμερες: «Εχουμε εντελώς διαφορετικές απόψεις για το Κόσοβο αλλά η πραγματικότητα είναι μία και αμετάβλητη. Το ανεξάρτητο Κόσοβο αποτελεί μια αναμφισβήτητη περιφερειακή και ευρωπαϊκή πραγματικότητα η οποία πρέπει να γίνει σεβαστή». Ο Βούτσιτς εξοργίστηκε: «Σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, το Κόσοβο ανήκει στη Σερβία και είμαι υποχρεωμένος να μην αφήσω κανέναν να ταπεινώνει τη Σερβία». Ο Ράμα ανταπάντησε: «Λυπάμαι αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα που πολλοί αναγνωρίζουν. Οσο νωρίτερα την αναγνωρίσετε τόσο νωρίτερα θα προχωρήσουμε προς τα εμπρός». Για να καταλήξει εμφανέστατα ενοχλημένος ο Βούτσιτς: «Δεν περίμενα τέτοια πρόκληση. Τι σχέση έχει η Αλβανία με το Κόσοβο; Το Κόσοβο δεν ανήκει ούτε ποτέ θα ανήκει στην Αλβανία. Η πραγματικότητα είναι ότι το Κόσοβο ανήκει στη Σερβία».
«Καλώς ήρθες, πρωθυπουργέ»


Την επομένη ο Ράμα επισκέφθηκε την κοιλάδα του Πρέσεβο στη Νότια Σερβία όπου πλειοψηφούν Αλβανοί οι οποίοι είχαν εξεγερθεί το 2001. Στους δρόμους αναρτήθηκαν γιγαντοαφίσες που έγραφαν «Καλώς ήρθες, πρωθυπουργέ» και περίπου 1.500 κάτοικοι συγκεντρώθηκαν για να τον υποδεχθούν κρατώντας αλβανικές σημαίες και φωνάζοντας ότι πρωθυπουργός τους είναι ο Ράμα και όχι ο Βούτσιτς.
Στο Πρέσεβο, ο Ράμα δήλωσε από τη μια «έχουμε ιστορική ευθύνη να επαναφέρουμε την ειρήνη» και «δεν ονειρευόμαστε τη Μεγάλη Αλβανία αλλά τη μεγάλη Ευρώπη» αλλά από την άλλη ότι «η Αλβανία δεν θα επιτρέψει την αφομοίωση των Αλβανών» του Πρέσεβο και ότι «οι Αλβανοί του Πρέσεβο έχουν λιγότερα δικαιώματα από τους Σέρβους του Κοσόβου».
Η επίσκεψη του Ράμα ήταν προγραμματισμένη για τον Οκτώβριο αλλά αναβλήθηκε λόγω του επεισοδιακού ποδοσφαιρικού αγώνα μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας στο Βελιγράδι όταν ένα τηλεκατευθυνόμενο ελικοπτεράκι πέταξε πάνω από το γήπεδο με τη σημαία της «Μεγάλης Αλβανίας».
Το Βελιγράδι και τα Τίρανα έχουν παραδοσιακά δύσκολες σχέσεις οι οποίες έγιναν ακόμη χειρότερες λόγω του Κοσόβου. Χώρες φτωχές και εξαρτημένες από τους ξένους, οφείλουν να τα βρουν στο όνομα της ευρωπαϊκής τους προοπτικής. Υστερα από τις εκλογές του περασμένου Μαρτίου στη Σερβία, όλα τα κόμματα που μπήκαν στη Βουλή είναι φιλοευρωπαϊκά. Το κυβερνών Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα και ο Βούτσιτς προέρχονται από ένα ακραία εθνικιστικό κόμμα, από το οποίο διαχώρισαν τη θέση τους και από ακροδεξιοί έγιναν «απλοί» δεξιοί.
Τρεις πλευρές, τρία αδιέξοδα


Υπάρχει και η άλλη άποψη, εκείνη των Σέρβων «ρεαλιστών». «Η σιωπηλή πλειοψηφία των Σέρβων έχει αποδεχθεί ότι το Κόσοβο δεν θα είναι σερβικό», λένε στο «Βήμα» πηγές από το Βελιγράδι. «Ομως πρέπει να μας δοθεί ένα κίνητρο για να συνεχίσουμε την ευρωπαϊκή πορεία. Ο κόσμος έχει αρχίσει να αναρωτιέται αν αξίζει να δανειστούμε και να καταχρεωθούμε για να εφαρμόσουμε τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις».
Η Σερβία είναι η επικρατέστερη από τα Δυτικά Βαλκάνια για μελλοντική ένταξη στην ΕΕ. Ομως εκτός από το θέμα με το Κόσοβο, πρέπει να πατάξει τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα και να βελτιώσει το δικαστικό σύστημα και τη δημόσια διοίκηση.
Στα Τίρανα πάλι, το μεγάλο αγκάθι στην πορεία της Αλβανίας προς την ΕΕ είναι η πάγια έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα στους Σοσιαλιστές του Ράμα και τη δεξιά αξιωματική αντιπολίτευση. Επίσης, εκφράζονται έντονες επιφυλάξεις από πολλά κράτη-μέλη, όπως η Ολλανδία και η Βρετανία, λόγω της αλβανικής διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος αλλά και του ενδεχόμενου κύματος αλβανών μεταναστών.
Αλλά και το ίδιο το Κόσοβο περνάει μεγάλη πολιτική κρίση, καθώς ο Χασίμ Θάτσι αδυνατεί να σχηματίσει κυβέρνηση μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουνίου. Αναμένεται μάλιστα ότι η κρίση θα ενταθεί όταν το Ειδικό Δικαστήριο που στήθηκε για να δικάσει μέλη του UCK τα οποία έκαναν λαθρεμπόριο ανθρώπινων οργάνων στον πόλεμο με τη Σερβία το 1998-99 καλέσει εν ενεργεία πολιτικούς να δικαστούν ως κατηγορούμενοι.


Από τον κομμουνισμό στον εθνικισμό
Ο Μιλόσεβιτς, οι αλβανικές«πυραμίδες» και 98 μερόνυχτα νατοϊκών βομβαρδισμών
Από την αρχή της δεκαετίας του ’90 οι σχέσεις του Βελιγραδίου με την Πρίστινα ήταν τεταμένες. Περνώντας από τον κομμουνισμό στον εθνικισμό για να επιβιώσει πολιτικά ο ίδιος, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς καλλιέργησε τα εθνικιστικά αισθήματα των Σέρβων, που θεωρούν το Κοσσυφοπέδιο λίκνο του πολιτισμού τους. Περιόρισε την αυτονομία της επαρχίας καταπιέζοντας συστηματικά τους Αλβανούς, οι οποίοι αντέδρασαν στήνοντας παράλληλες δομές, όπως νοσοκομεία και πανεπιστήμια επανδρωμένα με τους απολυμένους του Μιλόσεβιτς.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ύστερα από την εξέγερση στην Αλβανία (με αφορμή την κατάρρευση παρατραπεζών και σχημάτων «πυραμίδας») που πλημμύρισε με όπλα την περιοχή, έκανε την εμφάνισή του ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσόβου (UCK) που άρχισε να συγκρούεται με τις δυνάμεις του Μιλόσεβιτς κατηγορώντας τον για εθνοκάθαρση. Οι συγκρούσεις έληξαν μετά τους 98ήμερους νατοϊκούς βομβαρδισμούς κατά της Σερβίας το 1999. Το Κοσσυφοπέδιο ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 2008. Εχει ήδη αναγνωριστεί σχεδόν από τα μισά κράτη-μέλη του ΟΗΕ (108 κράτη) και από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ πλην της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ισπανίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας.
Κατόπιν ευρωπαϊκής πίεσης Βελιγράδι και Πρίστινα υπέγραψαν συμφωνία το 2013 για την εξομάλυνση της κατάστασης που περνά μέσα από την ένταξη της σερβικής μειονότητας του Βορείου Κοσσυφοπεδίου (λιγότερο από 10% από τα σχεδόν 2 εκατ. Κοσοβάρων) στις δομές της Πρίστινας.
Ευρώπη: ο πιο δύσκολος στόχος
Η Σερβία ξεκίνησε ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση τον Ιανουάριο του 2014. Η ίδια η ένταξη θα πάρει χρόνια, αν όχι δεκαετίες. Διαφθορά, φτώχεια.
Η Αλβανία έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Ιούνιο του 2014. Η έναρξη των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ενωση θα καθυστερήσει.
Το Κόσοβο ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Σύνδεσης με την ΕΕ τον Μάιο του 2014. Αναμένεται να υπογραφεί ως το τέλος του έτους.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ