Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003)

Οι έλληνες αναγνώστες ίσως διάβασαν πρώτη φορά το όνομα του Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο, 1953- Βαρκελώνη, 2003) στο βιβλίο του Χαβιέρ Θέρκας Στρατιώτες της Σαλαμίνας(Πατάκης, 2002). Μάλιστα, σε μια παράγραφο διαβάζουμε πως ο Μπολάνιο είπε στον Θέρκας ότι «για να γράψει κανείς ένα μυθιστόρημα δεν χρειάζεται φαντασία. Το μόνο που χρειάζεται είναι μνήμη. Τα μυθιστορήματα γράφονται συνδυάζοντας αναμνήσεις». Είτε την είπε είτε όχι την παραπάνω φράση, ο Μπολάνιο εφάρμοσε τη θεωρία του σχεδόν στο ακέραιο στο μυθιστόρημά τουΟι άγριοι ντετέκτιβ,όπου τρεις νεαροί ποιητές, ο 17χρονος Χουάν Γκαρσία Μαδέρο και οι μεγαλύτεροί του Ουλίσες Λίμα και Αρτούρο Μπελάνο (το alter ego του Μπολάνιο), αναζητούν σε ολόκληρο το Μεξικό μια ποιήτρια της δεκαετίας του ΄20, τη Σεσάρεα Τιναχέρα, ιδρύτρια του λογοτεχνικού κινήματος των ενστικτορεαλιστών. Πρόκειται για ένα κίνημα που παραπέμπει στο ανάλογο κίνημα των υπορεαλιστών που ίδρυσαν το 1975 στην Πόλη του Μεξικού ο Μπολάνιο και ο μεξικανός φίλος του Μάριο Σαντιάγο. Ηταν ένα περιθωριακό κίνημα, ένα είδος «λογοτεχνικού αντάρτικου», μείγμα σουρεαλισμού, ντανταϊσμού και μαρξισμού, που μετατράπηκε σε φόβο και τρόμο των καθώς πρέπει λογοτεχνικών εκδηλώσεων στη μεξικανική πρωτεύουσα, σύμφωνα με τον μεταφραστή του βιβλίου Κώστα Αθανασίου.

ΤοΑγριοι ντετέκτιβαποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο, το «Μεξικανοί χαμένοι στο Μεξικό (1975)», έχει ως αφηγητή τον Χουάν Γκαρσία Μαδέρο, φοιτητή Νομικής και εν συνεχεία της Φιλοσοφίας και της Φιλολογίας, ο οποίος μέσω ημερολογιακών καταγραφών μιλάει για την προσπάθειά του να μπει στον κύκλο των ενστικτορεαλιστών. Το δεύτερο, το «Οι άγριοι ντετέκτιβ (1976-1996)», έχει πολλούς αφηγητές, οι οποίοι μιλάνε για τη λογοτεχνία, την πολιτική, τη Σεσάρεα Τιναχέρα, τον Λίμα και τον Μπελάνο. Στο τρίτο και τελευταίο, «Οι έρημοι της Σονόρα (1976)», ξαναβρίσκουμε τον Γκαρσία Μαδέρο που αφηγείται τη φυγή των τριών από την πόλη- τους ακολουθεί η Λούπε, μια πόρνη που ξέφυγε από τον σωματέμπορο που την εκμεταλλεύεται- και την αναζήτηση της Σεσάρεα Τιναχέρα.

Τον Μπολάνιο τον απασχολεί η πολιτική. Αλλά τελικά πάνω από την πολιτική και τη λογοτεχνία είναι η ίδια η ζωή.

ΟιΤimesτο χαιρέτισαν ως «ένα από τα σημαντικότερα έργα της αγγλικής λογοτεχνίας» που «αγγίζει μέσα μας αισθήματα που ο χρόνος δεν μπορεί να αλλοιώσει». Ομως για το ελληνικό κοινό είναι κάτι ακόμη περισσότερο: είναι ένα έργο δεμένο βαθιά με την ταυτότητα του Ελληνισμού και την Ιστορία του. Με φόντο τη σχεδόν μαγική παρακμάζουσα Αλεξάνδρεια, τοΑλεξανδρινό Κουαρτέτο εκδίδεται ολόκληρο σε έναν τόμο και μέσα από μια γραφή εξαιρετική μεθάει τον αναγνώστη χτίζοντας ένα από τα πιο ευαίσθητα αλλά και εμπνευσμένα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γεμάτο χιούμορ, καταπιάνεται με το αιώνιο και το φθαρτό και εισδύει στα πιο μεγάλα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ο κορυφαίος μεξικανός συγγραφέας επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα που απαρτίζεται από εννέα διηγήματα, δείχνοντας και πάλι τις δυνάμεις του στην αναζήτηση και την έκφραση της ανθρώπινης ψυχής που δοκιμάζεται στις μυλόπετρες μιας δύσκολης εποχής που την ακτινογραφεί θαυμαστά. Στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, μία από τις επώδυνες συνοριακές ζώνες του πλανήτη, οι παράνομοι μεξικανοί εργάτες περνούν καθημερινά στην άλλη πλευρά όχι μόνον για να εξασφαλίσουν την επιβίωση των ίδιων και των οικογενειών τους, αλλά, τελικά, για να εξασφαλίσουν την επιβίωση της οικονομίας μιας ολόκληρης περιοχής μιας πολιτείας της μεγάλης δύναμης. Και, κοινός παρανομαστής όλων αυτών, μια ψυχική στάση: το μίσος…

Ενα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της μετασοβιετικής εποχής, που αποδεικνύει ότι οι Ρώσοι δεν ξέχασαν τη μεγάλη τέχνη της αφήγησης. Ο ήρωας του συγγραφέα που βρίσκεται στην τρίτη ηλικία αγαπά το φεγγάρι, τις γυναίκες, τον έρωτα, αγαπά δηλαδή τη ζωή, γι΄ αυτό και αρνείται να περάσει στο περιθώριο και να πεθάνει κολλημένος στην οθόνη της τηλεόρασης. Γύρω του ο κόσμος αλλάζει και η Ρωσία μπαίνει σε μια άλλη εποχή που τη σηματοδοτεί η αποτυχία του πραξικοπήματος εναντίον του Γκορμπατσόφ. Αλλά οι αλλαγές είναι οδυνηρές. Η δική του γενιά περνάει στο περιθώριο, όμως οι νεότεροι μοιάζει να μην έχουν προσανατολισμό και πυξίδα. Ετσι, καταλαβαίνει κανείς γιατί ο Μακάνιν χαρακτηρίζει το βιβλίο του «ασύμμετρη απάντηση στη Λολίτα του Ναμπόκοφ».

Αυτό είναι το τελευταίο, το πλέον ριζοσπαστικό και φιλόδοξο μυθιστόρημα του κορυφαίου μεταπολεμικού συγγραφέα της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Ο Ντανίλο Κις στηνΚλεψύδρα με απαράμιλλο ύφος και άψογη τεχνική αποδεικνύει πως δεν χαρακτηρίστηκε τυχαία «Μπόρχες των Βαλκανίων». Στο θαυμάσιο αυτό βιβλίο βρισκόμαστε στο 1942, στα σύνορα Ουγγαρίας- Γιουγκοσλαβίας και ο κεντρικός ήρωας είναι ένας συνταξιούχος σιδηροδρομικός υπάλληλος εβραϊκής καταγωγής. Στριμωγμένα σε έναν μαύρο χαρτοφύλακα βρίσκονται τα χειρόγραφα που εξιστορούν τη ζωή του και μέσα από αυτή την τραγική μοίρα των Εβραίων της εποχής. Με τηνΚλεψύδραολοκληρώνεται η τριλογία του Κις (τα άλλα βιβλία που την αποτελούν είναι τα:Πρώιμα βάσανακαιΚήπος Στάχτες.

Ενας από τους ακρογωνιαίους λίθους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Εργο που δημιούργησε χαρακτήρα – αρχέτυπο, που ενέπνευσε αμέτρητο πλήθος άλλων συγγραφέων και δημιουργών κάθε τέχνης, που διαβάζεται ακατάπαυστα από αναγνώστες σε ολόκληρο τον κόσμο από τις αρχές του 1600 ως τις μέρες μας, επιστρέφει με αυτή την έκδοση σε μια νέα ελληνική μετάφραση.

Στη μισή χιλιετία της πορείας του ο Δον Κιχότε έχει πετύχει κάτι το οποίο σε ελάχιστα έργα μπορεί να πιστωθεί: έχει επιβιώσει κάθε μορφής και έκτασης πνευματικών και κοινωνικών μεταβολών και εξακολουθεί και εμπνέει με την ίδια ένταση. Νέοι αναγνώστες προστίθενται διαρκώς, ενώ οι παλαιότεροι επανέρχονται, ενίοτε διά βίου…

Θέλοντας να συμβάλει «στη διάσωση της λεηλατημένης μνήμης ολόκληρης της Αμερικής, αλλά κυρίως της Λατινικής Αμερικής, γης αγαπημένης και περιφρονημένης» όπως ο ίδιος γράφει, ο Εντουάρντο Γκαλεάνο συνέθεσε μια τριλογία το πρώτο μέρος της οποίας τιτλοφορείται «Η μνήμη της φωτιάς».Αν και δεν είναι ιστορικός αλλά συγγραφέας, επιχειρεί μια εναλλακτική εξιστόρηση του τόπου που αγαπά και που γέννησε μεγάλους πολιτισμούς καταγράφοντας, σε αυτόν τον πρώτο τόμο, την ιστορία της Λατινικής Αμερικής από την προκολομβιανή εποχή ως τις αρχές του 18ου αιώνα. Ολη η μαγεία αυτής της γης και της ιστορίας της μέσα από μια αφήγηση που δύσκολα μπορεί κανείς να θυμηθεί κάτι που να της μοιάζει.