H… Κομμούνα των Επιστημών
Τυπικά ήταν το τρίτο συνέδριο αποτίμησης της πορείας του κοινοτικού έργου EGEE – ενός έργου ενοποίησης του Πανευρωπαϊκού Ερευνητικού Δικτύου GEANT και των αντίστοιχων εθνικών δικτύων, με στόχο την προσφορά υπολογιστικών και αποθηκευτικών υπηρεσιών στην εκπαιδευτική και ερευνητική κοινότητα. Με χρηματοδότηση άνω των 30 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ενωση, το διετούς διάρκειας έργο είναι από τα μεγαλύτερα και πολυπλοκότερα του είδους του. Διαρθρώνεται μέσα από 11 δράσεις και έχει δύο κύριες πιλοτικές εφαρμογές: την επεξεργασία των δεδομένων του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων του CERN (Large Hadron Collider – LHC) και εκείνων των Βιοϊατρικών Πλεγμάτων (Biomedical Grids). Στο έργο συμμετέχουν 70 εταίροι από όλη την Ευρώπη. Από ελληνικής πλευράς συμμετέχουν το ΕΔΕΤ (Εθνικό Δίκτυο Ερευνας και Τεχνολογίας – GRNET στα Αγγλικά) και η Εθνική Ομάδα Εργασίας για τις Τεχνολογίες Πλέγματος (HellasGrid) – φορείς γνωστοί στην ακαδημαϊκή μας κοινότητα για τη διασύνδεση των πανεπιστημίων μας με οπτικές ίνες υπερυψηλών ταχυτήτων. To ΕΔΕΤ μάλιστα εκπροσωπεί στο EGEE την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και συγκεκριμένα τη Βουλγαρία, το Ισραήλ, την Κύπρο, τη Ρουμανία και την Ελλάδα.
Τι σημαίνουν κατ’ ουσίαν όλα αυτά; Οπως το έθεσε ο διευθυντής του έργου Fabrizio Gagliardi, «το EGEE θα διαθέσει την Τεχνολογία Πλέγματος (Grid) σε όλες τις επιστήμες, καθώς και στους φορείς έρευνας και ανάπτυξης, σε τακτή και αξιόπιστη βάση. Οι συνέπειές του στην κοινωνία – όπως ακριβώς έγινε και με τον παγκόσμιο ιστό του Διαδικτύου, που επίσης είχε αναπτυχθεί αρχικά για να καλύψει επιστημονικές ανάγκες – είναι δύσκολο να προβλεφθούν από τώρα, αλλά μάλλον θα είναι τεράστιες».
Το κλειδί λοιπόν της απάντησης είναι αυτή η περίεργη «Τεχνολογία Πλέγματος». Τι είναι και σε τι διαφέρει από τον γνωστό μας παγκόσμιο ιστό (www); Απλά ειπωμένο, ενώ o Ιστός είναι μια υπηρεσία που επιτρέπει τη διάχυση της πληροφορίας μέσω του Διαδικτύου, η Τεχνολογία Πλέγματος επιτρέπει τη διαμοίραση της υπολογιστικής ισχύος και της αποθηκευτικής ικανότητας. Είναι στην ουσία το επόμενο βήμα της επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών και οραματίζεται τη μετατροπή όλων των δικτυωμένων υπολογιστών του πλανήτη σε μια ενιαία υπολογιστική οντότητα. Ενας πλανητικός παν-υπολογιστής, μέσω της ελεύθερα προσφερόμενης κοινοκτημοσύνης των υπολογιστικών πόρων του! Ακούγεται σαν εκδίκηση του Λένιν μέσω της τεχνολογίας; Ισως. Το σίγουρο είναι ότι όλη η πανεπιστημιακή και ερευνητική κοινότητα – ανεξαρτήτως ιδεολογίας – ζει και ονειρεύεται με αυτό το όραμα. Ενόσω η γνώση πολλαπλασιάζεται και αγγίζουμε τη λύση όλο και πιο πολύπλοκων προβλημάτων, η ζήτηση για άμεσα διαθέσιμη υπολογιστική ισχύ γιγαντώνεται και δεν μπορεί να βρεθεί άλλη απάντηση από το «η ισχύς εν τη ενώσει».
Πειράματα τέτοιας συνεργατικής αντιμετώπισης επεξεργαστικών αναγκών έχουμε αρκετά τα τελευταία χρόνια. Το πιο γνωστό στους χρήστες του Διαδικτύου είναι το πρόγραμμα ανάλυσης των στοιχείων που έρχονται από ραδιοτηλεσκόπια, τα οποία σαρώνουν το Διάστημα για σήματα εξωγήινης ζωής. Είναι το γνωστό ως Πρόγραμμα SETI, που εκμεταλλεύεται την εθελοντική προσφερόμενη διαθεσιμότητα των συνδεδεμένων με το Διαδίκτυο υπολογιστών μας. Ωστόσο για επιστημονικά πειράματα που εμφανίζουν ξαφνικά κολοσσιαία μεγέθη στοιχείων – όπως η δημιουργία μιας μαύρης τρύπας σε επιταχυντή σωματιδίων – ή απαιτούν τον άμεσο υπολογισμό μυριάδων παραμέτρων για την αντιμετώπιση κρίσεων – όπως στην εκδήλωση ενός μεγασεισμού ή ενός τσουνάμι – χρειάζεται μια ποιοτικά ανώτερη διαδικτύωση. Χρειάζονται πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες επικοινωνίας και πολύ πιο προηγμένα πρωτόκολλα επικοινωνίας και προγράμματα, που θα λειτουργούν ως έξυπνοι μεσολαβητές. Μόνον έτσι μπορεί να έχει κανείς αξιόπιστη και απολύτως ελεγχόμενη συνεργασία μεταξύ των εκατομμυρίων – αύριο δισεκατομμυρίων – υπολογιστών κάθε τύπου και λειτουργικού συστήματος που συνδέονται στο Διαδίκτυο. Αυτή ακριβώς την ταχύτητα και τους έξυπνους μεσολαβητές (το λεγόμενο «middleware») πασχίζει να διασφαλίσει το EGEE και άλλες αντίστοιχες προσπάθειες σε άλλα μέρη του πλανήτη μας που συναπαρτίζουν την παγκόσμια δικτύωση πλέγματος (Global Grid Forum).
Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα έχουν ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Οπως ανακοινώθηκε στις 14 Μαρτίου, το Πλέγμα του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων του CERN περιλαμβάνει ήδη 100 κόμβους Διαδικτύου σε 31 χώρες, με περισσότερους από 10.000 υπολογιστές διαθέσιμους και περίπου 10 εκατομμύρια Gigabytes αποθηκευτική ικανότητα. Είναι αυτοί οι πόροι αρκετοί για τον επιταχυντή που θα τεθεί σε λειτουργία το 2007; Επ’ ουδενί – καλύπτουν μόλις το 5% των προβλεπόμενων αναγκών του σε επεξεργαστική ισχύ. Ωστόσο το τωρινό επίτευγμα χαιρετίστηκε από όλους ως το σημαντικότερο βήμα για το πέρασμα στην υλοποίηση του ονείρου και ως απόδειξη ότι η συνεργατική επεξεργασία όντως αποδίδει. H αισιοδοξία είναι ακόμη πιο διάχυτη στους κύκλους των σεισμολόγων και των ερευνητών φαρμάκων, που βλέπουν τώρα ακόμη πιο χειροπιαστή τη δυνατότητα να δώσουν απαντήσεις στα καίρια προβλήματα που τους απασχολούν και αφορούν όλους μας.
Χαρακτηριστική ήταν η ομιλία στο συνέδριο του προέδρου της Επιτροπής Χάραξης Ερευνητικής Πολιτικής του GEANT, του καθηγητή του ΕΜΠ κ. Βασίλη Μάγγλαρη. Οπως τόνισε, «το Διαδίκτυο επέτρεψε την παγκοσμιοποίηση της δικτύωσης· το επόμενης γενιάς υβριδικό Δίκτυο θα επιτρέψει την παγκοσμιοποίηση της γνώσης». Εθεσε ως μέγιστες νέες προκλήσεις την απρόσκοπτη διασύνδεση του ευρωπαϊκού ερευνητικού Δικτύου με τα αντίστοιχα Δίκτυα πλέγματος που αναπτύσσονται στις άλλες ηπείρους και τη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Κλείνοντας κάλεσε τους παρευρισκομένους στο επόμενο ραντεβού στο Λουξεμβούργο (14-15 Ιουνίου), όπου θα εγκαινιασθεί ο νέος δικτυακός κορμός της επιστημονικής Ευρώπης, το GEANT 2. Το Δίκτυο αυτό θα εξαπλωθεί σε όλη την ήπειρο τα επόμενα πέντε χρόνια με νέου τύπου καλώδιο οπτικών ινών (το «dark fiber» – DF), που θα επιτρέπει τη διέλευση 10 Gbps (Gigabit ανά δευτερόλεπτο). Ως το 2010 τα επί μέρους δίκτυα των πιο ανεπτυγμένων χωρών θα έχουν φθάσει σε ταχύτητες μεταγωγής πολλαπλάσιες των 40 Gbps! Στο μεταξύ, είπε ο κ. Μάγγλαρης, «θα πρέπει να έχουν αναπτυχθούν τα νέα εκείνα επιχειρηματικά μοντέλα που θα επιτρέψουν τη διασύνδεση αυτών των ερευνητικών δικτύων με το ευρύ κοινό και τις επιχειρήσεις, ώστε να υπηρετηθεί η «βασισμένη στη γνώση ψηφιακή οικονομία»». Αμήν, κύριε καθηγητά.
