Θα ήταν δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι η χιλιετία που ξεκίνησε δεν έχει ήδη να προσφέρει εντυπωσιακές καινοτομίες στον κοινωνικό και τον πολιτικό βίο της ανθρωπότητας. Η σημαντικότερη ίσως είναι ότι τα γεγονότα συντελούνται πια στην κλίμακα του πλανήτη, ο οποίος αρχίζει επιτέλους να απολαμβάνει μια περίοδο ειρήνης και ευστάθειας, καθώς απομακρύνεται από ένα σκοτεινό παρελθόν και βαδίζει με ηλεκτρονική ταχύτητα σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον: οι οάσεις ευμάρειας, ευημερίας και πολιτισμού πολλαπλασιάζονται συνεχώς και τείνουν να μετατρέψουν τη γήινη σφαίρα σε ένα είδος κήπου των ηδονών, όπου το μοναδικό μελανό σημείο είναι η ανία που ενδέχεται να προκύψει από τη μονοτονία της συνεχούς απόλαυσης.
Προφανώς είναι ακόμη πολύ νωρίς για να επιχειρήσει κανείς να αναζητήσει τις θεωρητικές βάσεις της εμπειρικής ευδαιμονίας που μας κυκλώνει. Ισως όμως δεν θα ήταν άσκοπο να αποτολμήσουμε μια πρώτη υπόθεση εργασίας, εντοπίζοντας το θεωρητικό ορμητήριο της παγκόσμιας ευτυχίας στη σφαίρα της ηθικής. Η επιστήμη αυτή, όπως είναι γνωστό, ασχολείται με το Καλό και το Κακό, που είναι ζευγάρι, και προσπαθεί σχεδόν πάντα να πετύχει το διαζύγιό τους, υμνώντας τις αρετές του Καλού και κατακρίνοντας τις κακίες του Κακού. Σε τούτη ‘δώ την προοπτική πολύ πρόσφατα δόθηκε ένα άκρως συγκεκριμένο περιεχόμενο, ούτως ώστε – φαντάζομαι – η ηθική να μη μείνει στη νεφελώδη περιοχή της θεωρίας και του ευχολογίου, αλλά να κατέβει στη γη και να γίνει ένα με την ανθρώπινη ζωή: αξιοσημείωτη σύζευξη της θεωρίας με την πράξη, την οποία θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει μαρξιστικής καταγωγής, αν δεν προερχόταν από την εκτελεστική εξουσία των Ηνωμένων Πολιτειών και το επιτελείο της. Πρόκειται για τους περίφημους άξονες του Καλού και του Κακού που σταυρώνουν τον κόσμο και φιλοδοξούν να δώσουν έναν καινούργιο προσανατολισμό στη σκέψη και τη ζωή μας.
Σύμφωνα με τον προσανατολισμό αυτόν, η πυξίδα δεν δείχνει πια τον Βορρά αλλά το Καλό, του οποίου οι συντεταγμένες συμπίπτουν με τη γεωγραφική θέση της Ουάσιγκτον και εντοπίζονται στο τρίγωνο που έχει κορυφές το Πεντάγωνο, τον Λευκό Οίκο και το υπουργείο Εξωτερικών της μεγάλης υπερατλαντικής δημοκρατίας. Με δεδομένες τις προηγούμενες απλές αλλά υγιείς και στέρεες προτάσεις, όσες κυβερνήσεις αρνούνται ή καθυστερούν να ενταχθούν στον άξονα του Καλού παίρνουν αυτομάτως τη θέση που τους αντιστοιχεί στον άξονα του Κακού· οι ηγέτες τους είναι επιτελείς του Σατανά, ενώ οι λαοί τους κινδυνεύουν να θεωρηθούν όργανά του. Η ίδια λογική επιβάλλει στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, τον απόστολο του Καλού δηλαδή, να προβαίνει σε εκτιμήσεις που αφορούν στην ηθική πορεία του κόσμου, μοιράζοντας τους ανάλογους επαίνους και ψόγους: υπάρχουν ηγέτες που προδίδουν την εμπιστοσύνη του, άλλοι που τον ικανοποιούν, ενώ στην τρίτη ομάδα ανήκουν οι αναποφάσιστοι. Οι πρώτοι πρέπει να ανατραπούν. Οι δεύτεροι πρέπει να συνεχίσουν να κυβερνούν. Για τους τρίτους υπάρχει ακόμη μια μικρή πίστωση χρόνου: η υπομονή του Καλού έχει και αυτή τα όριά της.
Το στρατόπεδο του Καλού θα ήταν ευάλωτο χωρίς την ενεργητική συμμετοχή των ευρωπαίων ηγετών, αν κρίνει κανείς από τη δημόσια δήλωση εδώ και μερικούς μήνες του γάλλου προέδρου προς τον Αρχηγό: «You are the boss!», καθώς και από το συμπέρασμα του ηγέτη της Ευρώπης, ύστερα από την πρόσφατη παρέμβαση του αμερικανού προέδρου στη Μέση Ανατολή: «Αυτός είναι ηγέτης!». Δεν αναφέρομαι καθόλου στον άγγλο πρωθυπουργό, γιατί αυτός, ως γνωστόν, ανήκει στην ομάδα των εργολάβων που χάραξαν τον άξονα του Καλού. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, μήπως θα ήταν απλούστερο – και από πολλές απόψεις πρακτικότερο – να διευρυνθεί ο κύκλος των αρμοδιοτήτων της Υπηρεσίας των Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών ώστε να ορίζονται εκεί, σε συνεργασία βεβαίως με τις αρμόδιες ευρωπαϊκές υπηρεσίες, οι πολιτικοί ιθύνοντες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με γνώμονα την προσήλωσή τους στο ιδεώδες του Καλού;
Κανένας βεβαίως δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η ιδέα θα είναι εύκολη στην εφαρμογή της· υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που πρέπει να διευθετηθούν, όπως είναι, για παράδειγμα, η πείσμων εμμονή ορισμένων στη δημοκρατία, στις εκλογές, στην αυτοδιάθεση, στην ελευθερία – ακόμη και στην πολιτική. Αν όμως σκεφτούμε τα πλεονεκτήματα, έχουμε λόγους να είμαστε αισιόδοξοι. Ανά τετραετία ο αμερικανός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων θα κάνει μια μεγάλη περιοδεία στις τοπικές διοικήσεις των ευρωπαϊκών χωρών· θα ελέγχει τις προόδους της διοίκησης και θα αποφασίζει αναλόγως τη συνέχιση της θητείας της ή την αντικατάστασή της: η εναλλαγή είναι κανόνας της χρηστής διοίκησης. Εξάλλου αυτοί που διοικούν πρέπει να ξεκουράζονται, αυτοί που θα διοικήσουν πρέπει να αποκτήσουν πείρα, ενώ οι πολίτες (έτσι ονομάζονται τελευταία οι άνθρωποι) πρέπει να έχουν την απόλαυση της ποικιλίας. Το σύστημα προσφέρει οικονομία χρόνου: Αντί να τρέχουν όλοι στην Ουάσιγκτον δεν είναι πρακτικότερο να ταξιδεύει ένας στην Ευρώπη; Αλλά και οικονομία χρημάτων, που θα μπορέσουν να διατεθούν στην ανακούφιση των φτωχών του πλανήτη: το αβγό του Κολόμβου;
Ο κ. Γεράσιμος Βώκος είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
