Πόσο κοστίζει η ανθρώπινη ζωή στη θάλασσα ή, καλύτερα, πόσα πρέπει να επενδύσει η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία προκειμένου να δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες που απαιτούνται ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές; Αυτό το ερώτημα ετέθη τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία μετά την καταγραφή σημαντικών ναυτικών ατυχημάτων κατά τα οποία έχασαν τη ζωή τους και εκατοντάδες άνθρωποι, όπως, π.χ., στην περίπτωση του ναυαγίου του επιβατηγού οχηματαγωγού πλοίου «Εσθονία», το οποίο παρέσυρε στον υγρό τάφο περισσότερους από 850 ανθρώπους.
Ηδη βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλη έρευνα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) προκειμένου να καθοριστούν οι διαδικασίες και οι παρεμβάσεις που απαιτούνται στην καθημερινή πρακτική της ναυτιλίας ώστε να διασφαλιστεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο η ανθρώπινη ζωή, ενώ ανάλογες προσπάθειες καταβάλλονται και από μεγάλους νηογνώμονες.
* Οι παρεμβάσεις και το κόστος
Εφόσον ολοκληρωθεί αυτό το κομμάτι της έρευνας, δηλαδή ο καθορισμός των διαδικασιών και των παρεμβάσεων που χρειάζεται να γίνουν στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής, το επόμενο στάδιο της έρευνας θα αφορά τον καθορισμό του κόστους των παρεμβάσεων αυτών.
Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι η οριστικοποίηση τόσο των διαδικασιών όσο και του κόστους θα οδηγήσει άμεσα στη λήψη αποφάσεων. Λογικά θα ακολουθήσει μια μακρά περίοδο έντονων διαβουλεύσεων μεταξύ του οργανισμού και των κρατών-μελών, αλλά και της βιομηχανίας προκειμένου να καταλήξουν στο αν απαιτούνται τα μέτρα αυτά και εφόσον απαιτούνται υπό ποιους όρους θα ληφθούν.
Με το ίδιο αντικείμενο βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες που πραγματοποιούν μεγάλοι νηογνώμονες της ναυτιλιακής βιομηχανίας οι οποίοι βρίσκονται σε επαφή με τα στελέχη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού προκειμένου να ανταλλάσσουν πληροφορίες και στοιχεία χρήσιμα για την εξέλιξη των ερευνών.
* Πιο επικίνδυνα τα φορτηγά
Ωστόσο κάποιοι εκ των νηογνωμόνων αυτών έχουν ήδη καταλήξει σε ένα αρχικό ποσό το οποίο κατά τη γνώμη τους απαιτείται ώστε να διασφαλιστεί επαρκώς η ανθρώπινη ζωή στη θάλασσα. Αυτό το ποσό έχει καθοριστεί κατά προσέγγιση και με βάση τις διεθνείς απαιτήσεις που ήδη βρίσκονται σε εφαρμογή για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής. Οπως αναφέρουν στελέχη των εν λόγω νηογνωμόνων, το ποσό αυτό μεταβάλλεται ανάλογα με την κατηγορία των πλοίων και τη χρήση τους και αυτό γιατί είναι άλλες οι παράμετροι που οριοθετούν την πιθανότητα ενός ατυχήματος σε ένα πλοίο μεταφοράς αργού πετρελαίου και άλλες οι παράμετροι για ένα κρουαζιερόπλοιο.
Οι αναλυτές των νηογνωμόνων υποστηρίζουν ότι στατιστικά στις κατηγορίες των πλοίων πλην εκείνων που μεταφέρουν επιβάτες χάνεται μια ζωή ανά χίλιες, ενώ στην κατηγορία των επιβατηγών πλοίων και των κρουαζιεροπλοίων χάνεται ένας ανά 10.000 επιβάτες.
Σύμφωνα με τους αρχικούς υπολογισμούς λοιπόν το ποσό αυτό αγγίζει κατά μέσον όρο τα 3 εκατ. δολάρια ανά πλοίο. Αν σκεφθεί κανείς ότι αυτή τη στιγμή δραστηριοποιούνται διεθνώς περίπου 1.500 εμπορικά πλοία, ένας απλός πολλαπλασιασμός μπορεί να δείξει το τελικό ποσό που απαιτείται να επενδύσει η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία στον τομέα της ασφάλειας της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα.
Θα πρέπει να σημειωθεί όμως ότι είναι τελείως διαφορετικά τα ποσά που απαιτούνται για τα κρουαζιερόπλοια και για τα επιβατηγά πλοία, τα οποία είναι και πολλαπλάσια υψηλότερα από τα 3 εκατ. δολάρια.
* Οι Αμερικανοί πιέζουν
Ειδικά το θέμα της ασφάλειας των επιβατών των κρουαζιεροπλοίων είχε απασχολήσει έντονα την αμερικανική ακτοφυλακή κατά το πρόσφατο παρελθόν. Και αυτό γιατί οι ΗΠΑ διαθέτουν μια τεράστια αγορά κρουαζιεροπλοίων με την οποία διακινούνται εκατομμύρια επιβάτες κάθε χρόνο.
Επί δύο περίπου έτη τα στελέχη της αμερικανικής ακτοφυλακής ερευνούσαν το κόστος των παρεμβάσεων που απαιτούνται ώστε να διαπιστώσουν για το αν πρέπει να προωθηθούν επιπρόσθετα μέτρα ή όχι.
Ξαφνικά ανακάλυψαν ότι μόνο για τη δημιουργία ελικοδρομίων στα κρουαζιερόπλοια που ήδη δραστηριοποιούνται στην αμερικανική αγορά θα απαιτείτο ένα κεφάλαιο της τάξεως των 30 εκατ. δολαρίων ανά πλοίο. Εκτοτε ουδείς άκουσε τίποτε σχετικά με την έρευνα αυτή η οποία διεκόπη και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Θα πρέπει να σημειωθεί όμως ότι μόλις ένα ατύχημα σε ένα από τα κρουαζιερόπλοια αυτά είναι ικανό να οδηγήσει την παγκόσμια ναυτασφαλιστική αγορά σε πλήρη κατάρρευση από τη μια άκρη του κόσμου ως την άλλη. Μια υπόθεση εργασίας που εξετάζει την περίοδο αυτή ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός αναφέρει ότι αν ίσχυαν τα μέτρα αυτά τότε το ατύχημα του επιβατηγού οχηματαγωγού πλοίου «Εσθονία» θα είχε προκαλέσει τη χρεοκοπία τουλάχιστον της ευρωπαϊκής ναυτασφαλιστικής αγοράς.
* Πάσχουν οι ασφάλειες
Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας των ναυτασφαλειών σήμερα είναι η κύρια αιτία στην οποία θα οφείλεται μια πιθανή κατάρρευση του συστήματος. Συνήθως οι ασφαλιστές πλοίων επιμερίζουν τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν τον οποίο και ασφαλίζουν εκ νέου σε αντασφαλιστές που ειδικεύονται στην ασφάλεια συγκεκριμένων τμημάτων των πλοίων. Οι αντασφαλιστές ομαδοποιούν τους επί μέρους κινδύνους που αναλαμβάνουν τους οποίους και ασφαλίζουν εκ νέου στους ασφαλιστές οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι έχουν ασφαλίσει πάλι τους κινδύνους που έχουν μετακυλήσει στους αντασφαλιστές.
Σε ένα πιθανό ατύχημα λοιπόν η ασφάλεια και μαζί και η ευθύνη κάλυψης των ζημιών που προκλήθηκαν μεταβιβάζεται συνεχώς από τον έναν στον άλλον και είναι βέβαιο ότι στην περίπτωση ενός σημαντικού ναυτικού ατυχήματος με εκατοντάδες ανθρώπους να έχουν χάσει τη ζωή τους είναι πολύ πιθανό να παρασυρθεί στη χρεοκοπία ένας ιδιαίτερα ευρύς κύκλος ασφαλιστών.
Σε οκτώ χρόνια 6.553 θύματα
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως και το 1998 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Αντασφαλιστών του Λονδίνου (IUMI) έχουν χάσει τη ζωή τους στη θάλασσα περίπου 6.553 άνθρωποι σε ναυτικά ατυχήματα που σημειώθηκαν σε πλοία χωρητικότητας μεγαλύτερης των 500 τόνων gross κατά μονάδα.
Μόλις το 1998 οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές στη θάλασσα σημείωσαν τα χαμηλότερα επίπεδά τους, ενώ αναμένονται τα στοιχεία του 1999 προκειμένου η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία να διαπιστώσει αν όντως τα αισιόδοξα μηνύματα που προέρχονται από διάφορες πηγές έχουν βάση.
Οι σημαντικότερες απώλειες σημειώθηκαν το 1994 όπου έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα 1.418 άνθρωποι, ενώ ιδιαίτερα υψηλά βρίσκονται οι απώλειες και το 1996 όπου έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα 1.190 άνθρωποι.
Οπως επισημαίνει το Ινστιτούτο, το 1994 και το 1996 οι απώλειες είναι ιδιαίτερα σημαντικές ως αποτέλεσμα των πολύνεκρων ναυτικών ατυχημάτων που σημειώθηκαν στα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία «Bukoda» και «Estonia» αντίστοιχα. Το IUMI πιστεύει ότι τα νούμερα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά παρά τη γενική αισιοδοξία που υπάρχει και η οποία προέρχεται από την εφαρμογή σειράς μέτρων, όπως ο Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης Πλοίων, για τον οποίο εκτιμάται ότι θα συμβάλει αποφασιστικά στην εξεύρεση ισορροπιών μεταξύ απωλειών πλοίων και ανθρωπίνων ζωών.
Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι και οι απώλειες που καταγράφονται στην κατηγορία των πλοίων που είναι μικρότερα των 500 τόνων gross είναι ιδιαίτερα υψηλές και ως εκ τούτου ανησυχητικές, υπογραμμίζει όμως ότι υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες στην καταγραφή των ατυχημάτων αυτών. Επίσης σημαντικές ήταν οι απώλειες και το 1991 όπου είχαν χάσει τη ζωή τους 1.389 άνθρωποι.
Οπως αναφέρουν παρατηρητές της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας, οι προσπάθειες ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές είναι συνεχείς και κάθε έτος που περνά εντονότερες. Η νέα τεχνολογία βοηθά σημαντικά στην επίλυση τέτοιων σημαντικών ζητημάτων αλλά τα πάντα εξαρτώνται από τον ρυθμό απορρόφησής της από τη βιομηχανία.
«Δεν φθάνει να φτιάξουμε καλά και ασφαλή πλοία. Πρέπει να δημιουργήσουμε και ναυτικούς υψηλών προδιαγραφών που θα μπορούν να προσαρμοστούν απόλυτα στο νέο περιβάλλον ώστε να επιτύχουμε τον στόχο μας» δηλώνουν. Προσθέτουν δε ότι «πάντοτε θα χάνονται άνθρωποι στη θάλασσα, αυτή η μοιρολατρική άποψη όμως δεν πρέπει να λειτουργήσει ως τροχοπέδη για μια βιομηχανία που έχει αποδείξει ότι μπορεί να ενσωματώνει με ταχύτερους ρυθμούς από άλλους κλάδους τα νέα δεδομένα».
Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα των ερευνών των αναλυτών του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού, αλλά και των νηογνωμόνων, η πραγματικότητα είναι ότι πρέπει να επενδυθούν κεφάλαια στον τομέα της ασφάλειας. Κατά την άποψη πολλών «τα ποσά που απαιτούνται δεν έχουν καμία σημασία γιατί η ανθρώπινη ζωή είναι ανεκτίμητη».
