Η φρικιαστική ταινία «Μακελειό με αλυσοπρίονο στο Τέξας» διατίθεται ήδη στο βιντεοκλάμπ της γειτονιάς σας. Δεν θα βρείτε όμως με την ίδια ευκολία το βαθιά ερωτικό «Ο Διάβολος στο κορμί της δεσποινίδος Τζόουνς». Φταίει η λογοκρισία που δεν αναγνωρίζει ούτε ψήγμα τέχνης σ’ αυτό; ή μήπως ο άγραφος κανόνας ο οποίος διέπει την παραγωγή και την προβολή των ταινιών πορνό;
Η προβολή του έργου «Romance» στη Βρετανία προκάλεσε έντονες διαμάχες, καθώς άλλοι μιλούν για ένα άσεμνο αν όχι πορνό φιλμ και άλλοι το κατατάσσουν στα έργα τέχνης. Πρόκειται για ένα γαλλικό έργο σχετικά με την ερωτική οδύσσεια μιας νέας γυναίκας το τελευταίο από μια τριλογία ταινιών που ερευνούν σε… βάθος το θέμα των σεξουαλικών φαντασιώσεων. Υπερασπιζόμενη την απόφασή της να περάσει το «Romance» χωρίς περικοπές επίμαχων σκηνών, η Βρετανική Επιτροπή Αξιολόγησης Ταινιών (BBFC) μίλησε για ένα έργο «που ξέρει καλά τη γυναίκα αλλά και τη δυσκολία της να ξεχωρίσει το σεξ από την αγάπη». Περισσότερο από ξεκάθαρη χαρακτηρίστηκε η πρόθεση της Επιτροπής να πείσει τόσο για την ουσία του περιεχομένου όσο και για την καλλιτεχνική διάσταση του έργου, ξεχωρίζοντάς το από τον σωρό των φιλμ πορνό.
Η άποψη των βρετανών λογοκριτών ωστόσο είναι πάγια: ένα έργο πορνό ποτέ δεν θα μπορούσε να αναρριχηθεί στα υψηλά σκαλοπάτια της τέχνης. Κάνουν λάθος και δεν είναι η πρώτη φορά… Το φιλμ «The Opening of Misty Beethoven» ήταν ένα δυνατό πορνό των 70s και δεν ήταν το μόνο που γυρίστηκε με το προκάλυμμα της αξιοπρεπούς ταινίας ενώ κατά βάση σενάριο, διάλογοι, σκηνικά και κοστούμια κινούνταν αποκλειστικά στον αστερισμό του σεξ. Αν και επιφανειακά παρέπεμπε σε λαμπερή αστεία σεξοκωμωδία των 60s, το «Misty Beethoven» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια πανέξυπνη διατριβή επάνω στη διάκριση μεταξύ ωμού σεξ και ρομαντικού πάθους.
Το φλερτ με το ποιοτικό σινεμά
Αυτό δεν ήταν τυχαίο, καθώς τις δεκαετίες εκείνες όσοι γύριζαν πορνό είχαν καταλάβει ότι τέτοιου είδους διανοουμενίστικες αναφορές και υπονοούμενα αντιστάθμιζαν τις πιθανότητες να χαρακτηριστούν άσεμνες. Ανάλογες, έξυπνα σχετιζόμενες με τη βιομηχανία των πορνό ταινίες, όπως «Ο καθρέφτης της Πανδώρας», «Ανάμεσα σε δύο εραστές», «Συγκάτοικοι» κ.ά., άρπαζαν την ευκαιρία να περάσουν στην απέναντι όχθη, του ποιοτικού σινεμά, αιτιολογώντας την ήδη θολή και αδιευκρίνιστη κατάταξή τους ως ποιοτικές ταινίες τέχνης ξεθωριασμένες στην ουσία μέσα στην πραγματικότητα. Κατ’ εξοχήν δείγμα αποτελεί η ταινία «Ο Διάβολος στο κορμί της δεσποινίδος Τζόουνς», μια συρραφή από σύντομες σκοτεινές ιστορίες πάθους και σεξουαλικών εγκλημάτων, σκηνοθετημένες από τον Gerard Damiano. Οταν μερικά χρόνια πριν ο διευθυντής παραγωγής ταινιών Hal Hartley ρωτήθηκε σχετικά με το ποια ταινία θα ήθελε να είχε κάνει, επέλεξε την ανωτέρω, αμφιβόλου κατ’ άλλους περιεχομένου και αισθητικής, ταινία.
Και τα δύο φιλμ, «Misty Beethoven» και «Μις Τζόουνς», κυλούν με δυνατούς ρυθμούς και περιέχουν λίαν προκλητικές σκηνές τόσο για το μάτι όσο και για το μυαλό. Επίσης είναι σαφώς καλύτερα από το «Romance». Κυκλοφορούν ωστόσο παράνομα στη Βρετανία. Ενώ σε όλο τον δυτικό, θεωρούμενο και ως πιο προηγμένο, κόσμο το πορνό επιτρέπεται ως θέαμα, στη Βρετανία παραμένει καλά περιφραγμένος χώρος. Αντίληψη και στάση που πηγάζουν από την αλαζονεία της κουλτούρας των Βρετανών, που θεωρούν ότι πρόκειται για κάτι φτηνό και ανάξιο λόγου και θεάματος.
Η «τσόντα» πάει στο κολέγιο
Το 1996, με αφορμή την ταινία «Crash» του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, υπό την απειλή της λογοκρισίας που θα κατέστρεφε τη δημιουργία του Κρόνενμπεργκ , οι κριτικοί από το BBC πήγαν στις Βρυξέλλες για να δουν το φιλμ, επέστρεψαν και το υπερασπίστηκαν κάνοντας το χρέος τους. Για τον ίδιο λόγο θα μπορούσαν να πάνε να δουν και μια ταινία πορνό. Μετά ενδεχομένως θα μπορούσαν και να διαφωνήσουν, ξεκινώντας μια εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με τις σύγχρονες πλουραλιστικές κοινωνίες που έχουν τόσο διαφορετικούς νόμους.
Για την επανέκδοση του «Romance» η Ταινιοθήκη του Λονδίνου οργάνωσε μια αναδρομική προβολή των ταινιών της Catherine Breillat αλλά οι αντιπροσωπευτικές ταινίες του είδους πορνό δηλαδή δεν περιλαμβάνονται στην ατζέντα. «Δεν αποτελούν πράγματι προτεραιότητα της Ταινιοθήκης. Επί του παρόντος, τα φιλμ πορνό βρίσκονται στις παρυφές των θεωρητικά ποιοτικών φιλμ» λέει ο Adrian Wootton. Αυτό επιδέχεται μεγάλη συζήτηση.
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού τα έργα πορνό είναι το αντικείμενο μιας μεγάλης θεωρητικής διαμάχης που φιλοξενείται συχνά στα αμφιθέατρα των κολεγίων, όπου υπάρχουν ακόμη και σπουδάστριες με υποτροφία που παίρνουν ειδικά μαθήματα… πορνό. Με τόσους φανατικούς θεατές μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες το ένα τέταρτο των πωλήσεων και ενοικιάσεων στα βιντεοκλάμπ αφορά τις ταινίες πορνό ήταν αναμενόμενο να φτάσουμε και στη θεωρητική τοποθέτηση επί του ζητήματος. Ιστορικά, τα φιλμ πορνό φέρνουν στο προσκήνιο τα σύγχρονα κάθε φορά ήθη. Είναι χρήσιμο να εξετάζονται οι κοινωνικές, νομικές και βιομηχανικές συνθήκες της παραγωγής, προβολής και διακίνησης των ταινιών αυτών, καθώς επίσης και οι αλλαγές της νοοτροπίας και των αντιλήψεων όσον αφορά το σώμα, το φύλο, τα ήθη, τα σεξουαλικά ταμπού, ένα ευρύ πλέγμα από συνήθειες και λεπτομέρειες κάθε άλλο παρά ασήμαντες σχετικά με τη σεξουαλική ζωή των ανθρώπων μέσα στις δεκαετίες.
Ιδιαίτερα πετυχημένη ήταν η διοργάνωση της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Πορνογραφία στο Λος Αντζελες πέρυσι, όπου είχαν κληθεί νομικοί, γιατροί, παραγωγοί και πορνοστάρς προκειμένου να μιλήσουν επί αυτού του ζητήματος. Μεταξύ άλλων και ο John Stagliano, παραγωγός του «Μπάτμαν» σε βερσιόν πορνό, αποκαλούμενος μάλιστα και «ο Γούντι Αλεν των πορνό».
Το χαμένο έως πρότινος κύρος των ταινιών πορνό φαίνεται ότι επανακάμπτει κυρίως μέσα από το βίντεο. Η ανάπτυξη του βίντεο έφερε πολλές εκ νέου παραγωγές τέτοιων ταινιών και κατά συνέπεια τις αλήστου μνήμης ερωτικές σκηνές των ένδοξων εκείνων δεκαετιών στα σαλόνια ολοένα αυξανόμενου αριθμού σπιτιών. Οταν βέβαια το πορνό έρχεται… σπίτι, ο τρόπος παρακολούθησής του γίνεται υπόθεση πολύ προσωπική, ενώ η τεχνολογία έχει συμβάλει πολύ στο να επιταχύνονται ή όχι οι ρυθμοί της ταινίας, ανάλογα βέβαια με τις επιθυμίες των θεατών…
Η πορνογραφία του τρόμου
Οπουδήποτε αλλού εκτός της Βρετανίας δεν θα φαινόταν υπό αυτές τις συνθήκες παράλογος ο προγραμματισμός από τηλεοπτικό κανάλι ενός μνημειώδους έργου υπό τον τίτλο «Πορνογραφία: η κρυφή ιστορία του πολιτισμού…». «Η βασική θέση του σίριαλ είναι ότι όλα στη βάση τους είναι… πορνό» λέει απλά ο υπεύθυνος του βρετανικού καναλιού Channel 4 Yad Luthra και προσθέτει: «Οι θεατές θα δουν ερωτικά έργα τέχνης επί… βράχων, σε πίνακες, χαρακτικά, στο σελιλόιντ βέβαια, στον κυβερνοχώρο, όπως και αναλύσεις από ειδικούς πάνω σε έργα-σταθμούς στην ιστορία του πορνό».
Για περισσότερο από 20 χρόνια το φιλμ «Μακελειό με αλυσοπρίονο στο Τέξας» ήταν απαγορευμένο στη Βρετανία, τόσο στους κινηματογράφους όσο και στα βιντεοκλάμπ. Τώρα η διακίνηση και η προβολή του γίνονται ελεύθερα. Οπως επισήμανε όμως ένα μέλος της επιτροπής λογοκρισίας περιγράφοντάς το, «πρόκειται για την πορνογραφία του τρόμου, που εν τούτοις διατίθεται στο βιντεοκλάμπ της γειτονιάς».
Εν ολίγοις στη Γηραιά Αλβιώνα γίνεται πολύς λόγος τελευταία ακόμη και για τις έντονα ερωτικές σκηνές στα φιλμ. Από τη βιομηχανία του θεάματος ως τους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, από μέλη της βρετανικής κυβέρνησης ως τον Τύπο, όλοι μοιάζουν να βρίσκονται σε μια αδιέξοδη μάλλον προσπάθεια καθορισμού και προσδιορισμού των ορίων μεταξύ επιτρεπτού και απαγορευμένου στις ερωτικές σκηνές. Οι μεν πιέζουν, οι δε αντιστέκονται… Ο σκηνοθέτης Λαρς φον Τρίερ είχε μιλήσει πρόσφατα για την πρόθεσή του να γυρίσει ένα έργο πορνό. Θα ήταν μια καλή ευκαιρία αν πράγματι αυτό γινόταν για να βρει επιτέλους η Βρετανική Επιτροπή (BBFC) την… τελική της άποψη σχετικά με τον χαρακτηρισμό όλων των προκλητικά ερωτικών ταινιών. Αποτελούν ανατρεπτική κινηματογραφική δουλειά ή απλώς πορνό; Η απάντηση θα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, πολύ δε περισσότερο και εξ αφορμής της ταινίας του αγαπημένου παιδιού του ευρωπαϊκού κινηματογράφου…
