Τι κάνει μια πόλη βιώσιμη; Ποιες ποιότητες συνδέουν μια αστική ανάπτυξη με την περιβαλλοντική προστασία και την ευδαιμονία των κατοίκων της; Σε μια εποχή που οι πόλεις γιγαντώνονται και πιέζονται πληθυσμιακά περισσότερο από κάθε άλλη φορά, χρειαζόμαστε ένα νέο αρχιτεκτονικό όραμα με προτάσεις που θα κάνουν τη διαφορά: θα αξιοποιήσουν τις φυσικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ηλιακή, αιολική, γεωθερμία, κ.ά., θα στοχεύσουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, θα μας βοηθήσουν να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με τη φύση δημιουργώντας περιβάλλοντα ελκυστικά και αειφόρα.
Για τις πόλεις του μέλλοντος οι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν κτίρια-μικρές κοινότητες, ενεργειακά αυτόνομα, «πράσινα» όχι μόνο ως προς την εμφάνιση αλλά και ως προς τη λειτουργία τους, με υλικά και τεχνολογίες που μιμούνται τη φύση ή που ενσωματώνουν τη λογική της φύσης, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την πρόκληση που λέγεται κλιματική αλλαγή. Το αν πρόκειται για βιώσιμα κτίρια ή φαντασμαγορικές κατασκευές με πράσινους κήπους, είναι κάτι που θα το δούμε στο μέλλον. Το ερώτημα όμως αξίζει να τεθεί.
Wonderwoods Vertical Forest / Stefano Boeri Architetti – MVSA
Ολλανδία
Το Wonderwoods Vertical Forest, που κέρδισε πρόσφατα το βραβείο MIPIM 2025 στην κατηγορία Καλύτερου Εργου Μεικτής Χρήσης, βρίσκεται στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας. Toν σχεδιασμό του Vertical Forest υπογράφει το γραφείο Stefano Boeri Architetti. Το έργο αποτελεί μέρος του ευρύτερου project Wonderwoods, το οποίο περιλαμβάνει ένα ακόμα μικρότερο κτίριο, σχεδιασμένο από το γραφείο MVSA. Στο ύψος του έβδομου ορόφου, γύρω από το «Κάθετο Δάσος», σχηματίζεται μια δημόσια πλατεία και οι δύο πύργοι συνδέονται με μια γέφυρα, δημιουργώντας μια υπερυψωμένη πράσινη όαση.
Οι καταπράσινοι κήποι δημιουργούν ένα υγιές μικροκλίμα στην καρδιά της Ουτρέχτης, βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα, καθώς το πράσινο φιλτράρει το διοξείδιο του άνθρακα και μειώνει την ηχορρύπανση αλλά και την κατανάλωση ενέργειας, ρίχνοντας τη θερμοκρασία το καλοκαίρι.
Το Vertical Forest στεγάζει 200 διαμερίσματα διαφόρων τύπων, ενώ διαθέτει και εμπορικές χρήσεις, χώρους για άθληση, εστιατόρια και café, που στο επίπεδο της πλατείας ζωντανεύουν τη σύνδεση των κτιρίων με την πόλη. Το έργο δημιουργήθηκε με την τεχνική της προκατασκευής για τις προσόψεις και την εγκατάσταση των μπαλκονιών και διαθέτει σύστημα αποθήκευσης νερού κάτω από τα κτίρια, το οποίο επιτρέπει τη συλλογή, ανάκτηση και διάθεση του βρόχινου νερού. Μάλιστα, με στόχο να γίνει αντιληπτό τι μπορεί να προσφέρει η υψηλή καινοτόμα αρχιτεκτονική στον αστικό ιστό, είναι ανοιχτό σε όλους τους πολίτες.
stefanoboeriarchitetti.net
Masdar City / Foster + Partners
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
H «ουτοπική» πανεπιστημιούπολη του Αμπου Ντάμπι, όπως είχε χαρακτηριστεί το 2008, όταν ξεκίνησε το έργο, λόγω των καινοτομιών που εισήγαγε, επιτέλους ολοκληρώνεται μέσα στο 2025. Η κοινότητα του Ινστιτούτου Masdar είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, αναπτύσσει ένα πλεόνασμα 60% πέραν των δικών της ενεργειακών αναγκών, επεξεργάζεται τα λύματα με ανακύκλωση και πρωτοπορεί σε πολλές ακόμα τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας.
Η πανεπιστημιούπολη, η οποία αποτελείται από ένα κεντρικό κτίριο, ένα Κέντρο Γνώσης και φοιτητικές εστίες, καταναλώνει σημαντικά λιγότερη ενέργεια και νερό από τον μέσο όρο των κτιρίων στα ΗΑΕ. Συγκεκριμένα, το 30% της ενέργειάς της καλύπτεται από ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή, ενώ το 75% του ζεστού νερού θερμαίνεται επίσης από τον ήλιο. Τα κτίρια διαθέτουν στέγαστρα με ειδική μόνωση που τα διατηρούν δροσερά ακόμα και κάτω από τον καυτό ήλιο της ερήμου.
Το Ινστιτούτο και οι εγκαταστάσεις του χρησιμοποιούν 51% λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια και τροφοδοτούνται πλήρως από ηλιακή ενέργεια, ενώ τα σκίαστρα στα παράθυρα των κατοικιών επανερμηνεύουν με σύγχρονο τρόπο τα παραδοσιακά mashrabiya (πλέγμα σκίασης), και είναι κατασκευασμένα από βιώσιμα υλικά που ενσωματώνονται στο περιβάλλον της ερήμου.
fosterandpartners.com
CapitaSpring / Carlo Ratti Associati – BIG
Σιγκαπούρη
Το CapitaSpring των Carlo Ratti Associati και BIG στη Σιγκαπούρη αποτελείται από 51 ορόφους και φιλοξενεί 80.000 φυτά. Φωτ. Finbar Fallon
Το διεθνές αρχιτεκτονικό γραφείο BIG και η ιταλική εταιρεία Carlo Ratti Associati ολοκληρώνουν έναν βιοφιλικό ουρανοξύστη ύψους 280 μ. στην καρδιά του οικονομικού κέντρου της Σιγκαπούρης. Σχεδιασμένο για να προσφέρει στους επισκέπτες απρόσκοπτη μετάβαση στην πόλη αλλά και μια μοναδική εμπειρία στους κήπους του, το μεικτής χρήσης κτίριο αποτελείται από 51 ορόφους και βρίσκεται στον ίδιο χώρο όπου προηγουμένως λειτουργούσε υπαίθρια αγορά που πουλούσε μαγειρεμένο φαγητό.
Το κτίριο των 93.000 τετραγωνικών μέτρων στεγάζει χώρους γραφείων, εστιατόρια, διαμερίσματα και μια σειρά από κήπους, που περιέχουν περισσότερα από 80.000 φυτά. Τα κάθετα δομικά στοιχεία της πρόσοψης σε ορισμένα σημεία μαζεύτηκαν (σαν μια κουρτίνα), δημιουργώντας ανοίγματα που επιτρέπουν στο πράσινο να ξεχειλίσει από τα στενά όρια του ουρανοξύστη. Ενα από τα πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι το τετραώροφο κάθετο πάρκο που δημιουργήθηκε στη μέση του πύργου και ονομάζεται «Πράσινη Οαση». Ολα τα επίπεδα του πάρκου συνδέονται μεταξύ τους με σπειροειδή μονοπάτια.
big.dk & carloratti.com
Shenzhen Terraces / MVRVD
Κίνα
Το πολυεπίπεδοn Διεθνές Κέντρο Shimao ShenKong στη Σεντσέν της Κίνας σχεδιάστηκε σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες τοπίου Openfabric. Φωτ. Atchain/mvrdv
Το αρχιτεκτονικό γραφείο MVRDV υπογράφει τον σχεδιασμό του Διεθνούς Κέντρου Shimao ShenKong στην περιοχή Longgang στη Σεντσέν της Κίνας. Το κτίριο μεικτής χρήσης καταλαμβάνει 101.300 τ.μ. και σχεδιάστηκε σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες τοπίου Openfabric. Το πολυεπίπεδο έργο περιλαμβάνει περισσότερες από 20 χρήσεις, μεταξύ των οποίων γκαλερί, βιβλιοθήκη και υπαίθριο θέατρο. Η Σεντσέν αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα από την ίδρυσή της στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Σε πόλεις όπως αυτή, είναι απαραίτητο να εξεταστεί προσεκτικά ο τρόπος με τον οποίο οι δημόσιοι χώροι και τα φυσικά τοπία μπορούν να ενσωματωθούν στο πυκνά δομημένο αστικό τοπίο. Οι αστικές ταράτσες του Διεθνούς Κέντρου Shimao ShenKong θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως μοντέλο για τη δημιουργία βασικών δημόσιων χώρων και σε άλλες νέες πόλεις. Στόχος τους, εκτός από τη βιωσιμότητα, είναι να ενθαρρύνουν την εξωστρέφεια, δηλαδή οι άνθρωποι να συναντιούνται εκεί ακόμα και όταν κάνει ζέστη, καθώς διασφαλίζουν δροσιά σε όλους τους χώρους.
Με τη βιωσιμότητα στον πυρήνα της σχεδιαστικής ιδέας, οι αρχιτέκτονες χρησιμοποίησαν ανακυκλωμένο σκυρόδεμα, πρόσθεσαν φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες και μια πληθώρα «πράσινων» και υδάτινων στοιχείων για να «μειώσουν τη θερμοκρασία μέσα στην πόλη. Οι μεγάλες σκεπασμένες βεράντες δημιουργούν μια ασπίδα από τον ήλιο και ζώνες προστασίας για το πράσινο. Η ακανόνιστη μορφή τους προσφέρει διαφορετικές οπτικές συνδέσεις μεταξύ των ορόφων, λειτουργώντας παράλληλα ως μικρά εξωτερικά αμφιθέατρα σε ορισμένα σημεία.
mvrdv.com
Ascension Paysagère / MVRDV
Γαλλία
Το Ascension Paysagère με την υπογραφή των MVRDV στη γαλλική πόλη Ρεν, αναπτύσσεται σε 12 ορόφους, καταλαμβάνοντας έκταση 8.200 τ.μ. Φωτ. Οssip van Duivenbode/mvrdv
Το Ascension Paysagère προβάλλει μια νέα ιδέα για την αστική αρχιτεκτονική, με καινοτόμο πολεοδομικό σχεδιασμό. Το συγκρότημα, φωλιασμένο στη συμβολή δύο ποταμών στη δυτική έκταση της πόλης Ρεν, αναπτύσσεται σε 12 ορόφους, καταλαμβάνοντας έκταση 8.200 τ.μ. Παρά το μέγεθός του, εναρμονίζεται επιδέξια στον ιστό της πόλης, ενώ χαρακτηρίστηκε ως η πιο «βιώσιμη πόλη» της Γαλλίας, καθώς βιωσιμότητα και κοινωνική ευθύνη αποτελούν τον πυρήνα της φιλοσοφίας του σχεδιασμού του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μεταξύ άλλων, τα 34 διαμερίσματα του μικρότερου κτιρίου που τηρούν τα πρότυπα Passivhaus, προσφέροντας σημαντικά μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, όπως επίσης τα 210 τετραγωνικά μέτρα χώρου στάθμευσης, που προορίζονται αποκλειστικά για ποδήλατα, κλείνουν το μάτι στην υπεύθυνη ανάπτυξη.
Ενα κύμα νέων κατοίκων, που έφτασε τα τελευταία χρόνια, πίεσε τα όρια της πόλης, η οποία άρχισε να επεκτείνεται προς τα έξω. Το γεγονός ώθησε τις Αρχές να δραστηριοποιηθούν ώστε ο αστικός ιστός να μην ανοίξει υπερβολικά και την ίδια στιγμή να διασφαλίσουν ότι η περαιτέρω ανάπτυξη της πόλης δεν θα επιβαρύνει το περιβάλλον, αλλά θα αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εμπειρία. Ζητούμενο, επομένως, ήταν όχι ένα ακόμα μεγάλο οικιστικό συγκρότημα, αλλά ένα μοντέλο βιώσιμης αστικής ανάπτυξης για όλους.
Ο σχεδιασμός του Ascension Paysagère μοιάζει με γεωλογικό σχηματισμό, καθώς ανάμεσα στους δύο καμπύλους όγκους των κτιρίων ανοίγονται πράσινες πλαγιές – δίπλα στις όχθες του ποταμού που ρέει παραδίπλα. Γυαλιστερά και ματ πάνελ στις αποχρώσεις του γκρι στις επενδύσεις των όψεων εμπνέονται από τη διαστρωμάτωση των βράχων.
Κάθε διαμέρισμα έχει εξωτερικό χώρο με βεράντα, μπαλκόνι ή σκεπαστό εξώστη και πράσινες φυτεύσεις που ενισχύουν το αίσθημα κοινής ευθύνης, καθώς η ευημερία τους αποτελεί μέριμνα των ενοίκων. Επιπλέον, υπάρχουν δημόσιοι χώροι συγκέντρωσης που επιτρέπουν στους διαμένοντες να αναπτύξουν σχέσεις καλής γειτονίας. Στη βάση του κτιρίου, ένας πράσινος πεζόδρομος οδηγεί σε μια πλατεία δίπλα στο νερό και σε ένα εστιατόριο-θέατρο μέσα σε έναν πιο απομονωμένο κήπο.
mvrdv.com
Cool my City / Coldefy
Ιταλία
Η 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας επιστρέφει με περισσότερους από 750 συμμετέχοντες και 66 εθνικά περίπτερα και μας προτρέπει να εξερευνήσουμε όλες τις μορφές νοημοσύνης – όχι απλώς τις τεχνολογικές εξελίξεις. Τίτλος της (Ιntelligens Natural Collective) «Νοητό, Φυσικό, Συλλογικό» και στόχος του αρχιτέκτονα Κάρλο Ράτι, φετινού επιμελητή της, είναι να αναδείξει νέες προκλήσεις. Το θέμα βλέπει το μέλλον της νοημοσύνης με μεγαλύτερη συμπερίληψη, εστιάζοντας πέρα από την Τεχνητή Νοημοσύνη.
«Θα θέλαμε η Μπιενάλε να είναι ένα δυναμικό εργαστήριο. Η γεφύρωση του φυσικού και του τεχνητού είναι ένα σημαντικό στοιχείο που λείπει από την αρχιτεκτονική σήμερα. Οι άνθρωποι μιλούν πολύ για τη βιομίμηση (αντιγραφή της φύσης), αλλά εδώ αφορά κάτι περισσότερο: την αντιγραφή της λογικής της φύσης. Η συγκέντρωση διαφορετικών ομάδων και η σύζευξη φαινομενικά ανόμοιων κλάδων βοηθά να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα» δήλωσε ο Ράτι.
Ενα από τα περίπτερα που παίρνει μέρος στην Μπιενάλε και εκφράζει αυτή τη φιλοσοφία είναι το Cool my City του γαλλικού αρχιτεκτονικού στούντιο Coldefy. Το μοντέλο εξετάζει πώς μπορούμε να ενσωματώσουμε τη νοημοσύνη της φύσης στον σχεδιασμό διαμορφώνοντας με αυτόν τον τρόπο βιώσιμη και προσαρμοστική αρχιτεκτονική εν όψει των προκλήσεων που θα βιώσουν οι πόλεις εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Πραγματεύεται την πεποίθηση ότι η ενσωμάτωση στρατηγικών βιοπεριφερειακού σχεδιασμού και προηγμένων ψηφιακών εργαλείων μπορεί να οδηγήσει σε πιο έξυπνες, πιο οικολογικά ισορροπημένες πόλεις. Τα δύο κτίρια σκιάζονται με στέγαστρα από μπαμπού – σαν βιοκλιματικές «ομπρέλες».
Μια ιδέα που ενσωματώνει περιβαλλοντική μηχανική, υπολογιστικό σχεδιασμό και δομική αποδοτικότητας. Το μπαμπού επιλέχθηκε για τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του, καθώς είναι ένα ταχέως ανανεώσιμο υλικό που αποθηκεύει άνθρακα, ενώ παράλληλα προσφέρει ανθεκτικότητα και συμβάλλει στη συνολική ενεργειακή απόδοση του κτιρίου (λιγότερη τεχνητή ψύξη/θέρμανση). Για το συγκεκριμένο έργο τα μπαμπού προέρχονται από ένα κοντινό άλσος στην κοινότητα της Αντίζ της Γαλλίας, αντανακλώντας τη δέσμευση της Coldefy για βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού και βιωσιμότητα ευαίσθητη στο περιβάλλον.
coldefy.fr
One River North / MAD Architects
ΗΠΑ
To νέο συγκρότημα κατοικιών στο Ντένβερ του Κολοράντο εμπνέεται τον σχεδιασμό του από τα βραχώδη φαράγγια της περιοχής με την πυκνή βλάστηση και φέρει την υπογραφή του επικεφαλής και ιδρυτή των MAD Architects, Μα Γιανσόνγκ. Στην εντυπωσιακή γυάλινη πρόσοψη πρωταγωνιστεί ένα βαθύ άνοιγμα σαν ρωγμή, που εκτείνεται από τον έκτο έως τον ένατο όροφο. Κατά μήκος αυτού που οι σχεδιαστές αποκαλούν «μονοπάτι του φαραγγιού», έχουν διαμορφωθεί περίπου 1.200 τ.μ. βεραντών και σημείων παρατήρησης.
Από τον ένατο όροφο έως την κορυφή η ρωγμή στενεύει. «Φανταστείτε να ζείτε σε ένα κτίριο, αλλά να νιώθετε σαν να είστε βυθισμένοι μέσα σε ένα φυσικό τοπίο, όπως ένα φαράγγι» λέει ο Γιανσόνγκ. Στους δεκαέξι ορόφους του κτιρίου στεγάζονται 187 διαμερίσματα, ενώ το 800 τ.μ. υπόγειο καταλαμβάνεται από εμπορικές χρήσεις και βρίσκεται σε άμεση επαφή με τους εξωτερικούς χώρους, διευκολύνοντας τη ροή των ανθρώπων και ενισχύοντας τη σύνδεση μεταξύ του One River North και της γειτονιάς. Το συγκρότημα βρίσκεται στην καλλιτεχνική περιοχή River North (RiNo), η οποία μετασχηματίζεται τα τελευταία χρόνια από βιομηχανικό κέντρο σε πολιτιστικό τόπο συνάντησης δημιουργικών ανθρώπων.
Η ιδέα πίσω από το έργο πηγάζει από τη γεωγραφία της περιοχής, προκαλεί όμως τον κόσμο να σκεφτεί πώς θέλει τους χώρους διαβίωσης. Προτροπή του Μα Γιανσόνγκ είναι να φανταστείτε τις πόλεις σαν κτίρια-κήπους/κτίρια-φαράγγια, κ.ο.κ.
i-mad.com
Parkroyal Collection Pickering / WOHA
Σιγκαπούρη
Το Parkroyal Collection Pickering με τη σφραγίδα των WOHΑ, έχει λάβει το πλατινένιο βραβείο BCA Green Mark, το υψηλότερο πρότυπο στο εθνικό πρόγραμμα πράσινης διαπίστευσης της Σιγκαπούρης. Patrick Bingham
Μοιάζει χωρίς δομή, σαν η κυματιστή πρόσοψη να έχει συναρμολογηθεί τυχαία. Ομως το εκκεντρικό κτίριο, που μάλιστα έχει λάβει το πλατινένιο βραβείο BCA Green Mark – το υψηλότερο πρότυπο στο εθνικό πρόγραμμα πράσινης διαπίστευσης της Σιγκαπούρης –, στεγάζει τα 367 δωμάτια του ξενοδοχείου Parkroyal Collection Pickering και με σήμα κατατεθέν τη βιωσιμότητα και τη φύση πρωταγωνιστεί στην αρχιτεκτονική της πόλης.
Οι μισοί από τους διαδρόμους του ξενοδοχείου πλαισιώνονται από ψηλούς πράσινους τοίχους, υδάτινα στοιχεία και κρεμαστούς κήπους. Μπορεί να βρίσκεται κάποιος αρκετούς ορόφους πάνω από το έδαφος, αλλά έχει την αίσθηση ότι περπατά μέσα σε ένα καταπράσινο θέρετρο.
Οπως τα περισσότερα οικολογικά κτίρια, υιοθετεί όρους και τεχνολογίες που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, όπως φωτισμό που ενεργοποιείται με την κίνηση, σύστημα ύδρευσης με βαρύτητα, που τροφοδοτείται από φωτοβολταϊκά στην οροφή, κήπους που αρδεύονται με βρόχινο νερό, γυαλί υψηλής απόδοσης που μειώνει το φορτίο ψύξης, τεχνολογία Cobiax για να μειώσει τη χρήση σκυροδέματος, γρανίτη (χρησιμοποιείται για τις μπανιέρες και τους νιπτήρες) που ανακυκλώνεται και αρκετές ακόμα καινοτομίες.
Μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε ότι η πράσινη ατζέντα περνάει και στους ενοίκους του – δεν περιορίζεται στον τρόπο κατασκευής. Οι θερμοστάτες δωματίου μπορούν να μειωθούν μόνο στους 22 βαθμούς, δεν υπάρχει εμφιαλωμένο νερό στα δωμάτια – επαναχρησιμοποιούν γυάλινα μπουκάλια που ξαναγεμίζονται, υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης στα δωμάτια, κ.ά. Μπορεί αρχικά κάποια από αυτά να ξενίζουν, όμως οι πολύ καλές κριτικές που λαμβάνει το ξενοδοχείο δείχνουν ότι στο τέλος οι επισκέπτες αναγνωρίζουν τη θετική προσπάθεια για περισσότερη οικολογική και βιώσιμη αρχιτεκτονική στο μέλλον.
woha.net
