Σε μια εποχή που η ισότητα των φύλων παραμένει ζητούμενο, έχει το δικό της ενδιαφέρον η αμήχανη προσπάθεια συμπερίληψης των γυναικών στον δημόσιο λόγο, όταν αναφερόμαστε π.χ. σε έναν άνθρωπο, στην ανθρωπότητα εν γένει ή σε μια μεικτή ομάδα ανθρώπων, αποτελούμενη δηλαδή από διάφορα φύλα. Το γένος που χρησιμοποιείται στις «εργοστασιακές ρυθμίσεις» για το φύλο είναι το αρσενικό. Διότι αν παρατηρήσει πραγματικά «κανείς» ακόμα και τον δικό «του» λόγο, θα προσέξει ότι είτε αγνοεί το θηλυκό γένος είτε το συμπεριλαμβάνει στο αρσενικό είτε το αναγνωρίζει αρχικά με εκείνα τα αμήχανα διπλά «ο/η», «όποιος ή όποια», «όλοι και όλες» κ.ο.κ.
Οπισθοδρόμηση
Παρότι, ομολογουμένως, είναι μια αξιέπαινη προσπάθεια, δεν παύει να παρατηρείται και μια παράλληλη οπισθοδρόμηση: από το παλιό, κλασικό «κυρίες και κύριοι», «φίλες και φίλοι» (ενδεχομένως σε μια λεκτική εφαρμογή της φράσης «οι κυρίες προηγούνται»), περάσαμε στο σύγχρονο «αυτοί και αυτές», «όσοι και όσες». Επιστρέφοντας, δηλαδή, στην πατρο-παράδοτη πρωτοκαθεδρία του πρώτου φύλου. Κι αυτό στην καλύτερη περίπτωση, γιατί συχνά ακόμα και «όσοι και όσες» ξεκινάνε με τις καλύτερες προθέσεις, κάποια στιγμή για την ευκολία του πράγματος επιστρέφουν στις εργοστασιακές ρυθμίσεις που λέγαμε.
Ας μην ξεχνάμε και πώς μετά την εκλογή Τραμπ ο πόλεμος στην υποτιθέμενη «woke κουλτούρα» είχε οδηγήσει σε διάφορα πισωγυρίσματα όσον αφορά τις όποιες προσπάθειες για ενίσχυση της συμπερίληψης. Μιλώντας για τις ΗΠΑ, πάντως, πριν από την επέλαση του ΜΑGA και των πρακτικών του, οι Αμερικανοί, κυρίως στον ακαδημαϊκό χώρο, είχαν λύσει πιο δυναμικά το ζήτημα της γυναικείας παρουσίας στον δημόσιο λόγο. Ενδεχομένως, βοήθησε κι ότι είχαν περισσότερο λερωμένη τη φωλιά τους αφού η λέξη «man» σημαίνει ταυτόχρονα «άνδρας» και «άνθρωπος».
Με αποτέλεσμα, π.χ., στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας να έχουμε την περίφημη φράση ότι όλοι οι «men» γεννιούνται ίσοι. Βέβαια τα αναφαίρετα δικαιώματα δεν αφορούσαν ολόκληρο το ανθρώπινο γένος (ούτε καν όλους τους άντρες).
Τι έκαναν λοιπόν για να σπάσουν τον κύκλο της αποκλειστικής χρήσης του αρσενικού γένους; Μπήκαν στις ρυθμίσεις και αντικατέστησαν το αρσενικό με το θηλυκό γένος. Δηλαδή, αν στο πλαίσιο μιας συζήτησης ή της ανάπτυξης ενός επιχειρήματος το φύλο δεν έχει σημασία, χρησιμοποιούν το θηλυκό: αν μια ασθενής σάς πει, η γιατρός προτείνει, οι φοιτήτριες επαναστατούν, οι εργάτριες διεκδικούν…
Εκτός βέβαια αν αντιδράσει ο πρόεδρος της χώρας (εδώ δεν χωράει το ο/η πρόεδρος), ωθώντας τους πανεπιστημιακούς να αποφασίσουν ότι αρκετά ασχολήθηκαν με την αγνόηση και την υποτίμηση των γυναικών. Ειδικά αν αυτή η ενασχόληση θέτει σε κίνδυνο τη χρηματοδότηση του ιδρύματός τους.
Επιστρέφοντας στην εδώ πλευρά του Ατλαντικού, στην Ελλάδα έγινε μια καλοπροαίρετη αλλά προβληματική προσπάθεια να λυθεί το ζήτημα με τη χρήση του συμβόλου «@» ως κατάληξη αντωνυμιών και ουσιαστικών. «Οσ@ θέλετε να πιούμε μαζί έναν καφέ, θα είμαι στην πλατεία Νέας Σμύρνης» θα μπορούσε, π.χ., να λέει ένα μήνυμα που απευθύνεται σε ποικιλόμορφο κοινό, εννοώντας όσοι, όσες και όσα. Αυτή η επιλογή, παρότι ανοίγει τη συμπερίληψη και σε μη δυαδικά άτομα, έχει τα δικά της ζητήματα. Διότι, όντως περνάς το μήνυμά σου και μάλιστα με σύντομο τρόπο, αλλά πώς προφέρεται αυτό το «Οσ@»; Για να μην πούμε για το θέμα της προσβασιμότητας για άτομα με οπτική αναπηρία.
Προφορικότητα
Η δυσκολία ανεύρεσης μιας κομψής λύσης δεν είναι λόγος να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια πάντως. Φτάνει να θυμόμαστε ότι η γλώσσα δεν είναι μόνο γραπτός λόγος, είναι και προφορικός, ο οποίος κατά κανόνα προηγείται. Αν μπορείς να γράψεις κάτι, αλλά δεν μπορείς να το πεις, τότε θα μείνει να χρησιμοποιείται μόνο σε προσκλήσεις για καφέ. Είναι καταδικασμένο να αποτύχει. Να, σχεδόν όπως η επίτευξη της πλήρους ισότητας…
