Rroject Syndicate

Ο κίνδυνος αυξάνεται σταθερά σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τροφοδοτούμενος από μεμονωμένους επενδυτές που υιοθετούν ολοένα πιο κερδοσκοπικές, βραχυπρόθεσμες και υψηλού ρίσκου στρατηγικές συναλλαγών.

Αν και πολλοί επιχειρηματικοί ηγέτες αντιλαμβάνονται αυτή τη συσσώρευση κινδύνου, ίσως δεν έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως την έκτασή της και τις πιθανές της συνέπειες. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι οι κίνδυνοι δεν περιορίζονται στις χρηματαγορές· η ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία απειλεί επίσης τη σταθερότητα των νοικοκυριών και, τελικά, της πραγματικής οικονομίας συνολικά.

Ο κίνδυνος έχει γίνει ιδιαίτερα οξύς, καθώς η διάθεση για ανάληψη ρίσκου εντείνεται. Οι ψηφιακές πλατφόρμες και οι εφαρμογές κινητών έχουν καταστήσει τις συναλλαγές πανεύκολες, προσελκύοντας μαζικά νέους μικροεπενδυτές. Προσφάτως, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα που επιτρέπει στα συνταξιοδοτικά προγράμματα τύπου 401(k) να επενδύουν σε εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία, όπως private equity, ιδιωτικό χρέος, υποδομές, ακίνητα, εμπορεύματα και κρυπτονομίσματα. Τα περιουσιακά αυτά στοιχεία, που παραδοσιακά προορίζονταν για θεσμικούς ή επαγγελματίες επενδυτές, είναι συνήθως μη ρευστοποιήσιμα και ενέχουν κινδύνους που οι περισσότεροι ιδιώτες επενδυτές δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν.

Επιπλέον, έως το 2048 οι baby boomers αναμένεται να μεταβιβάσουν στις νεότερες γενιές πλούτο ύψους περίπου 124 τρισ. δολαρίων. Αυτή η τεράστια μεταφορά πλούτου ήδη ενισχύει μια νέα γενιά μικροεπενδυτών με έντονη όρεξη για μετοχές, κρυπτονομίσματα και τα λεγόμενα «meme stocks» ή «meme coins», αλλά και για στοιχήματα σε αθλητικά γεγονότα ή αγορές πρόβλεψης.

Η κερδοσκοπική νοοτροπία επεκτείνεται και σε μεμονωμένες μετοχές. Οι τίτλοι εταιρειών όπως Robinhood, Coinbase, Palantir και Tesla έχουν μέση περίοδο διακράτησης μικρότερη του ενός μήνα – στοιχείο που δείχνει ότι πολλοί επενδυτές ποντάρουν σε βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις τιμών αντί να αξιολογούν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές των επιχειρήσεων.

Για τους επιχειρηματίες και τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής, η άνοδος αυτής της κουλτούρας κερδοσκοπίας δημιουργεί δύο προβλήματα. Πρώτον, σε συνδυασμό με τη μόχλευση, εισάγει νέους συστημικούς κινδύνους. Οι απώλειες από επικίνδυνα στοιχήματα μπορεί να διαχυθούν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα – όπως έγινε με την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς στεγαστικών δανείων το 2008 – αποσταθεροποιώντας την παγκόσμια οικονομία. Στο χειρότερο σενάριο, τα ιδιωτικά βραχυπρόθεσμα κέρδη θα μετατραπούν ξανά σε ζημιές που θα επωμιστούν οι φορολογούμενοι.

Το δεύτερο πρόβλημα αφορά τη μακροπρόθεσμη υγεία της πραγματικής οικονομίας. Οπως είχε παρατηρήσει πριν από σχεδόν έναν αιώνα ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, η υπερβολική κερδοσκοπία διαστρεβλώνει την οικονομική ανάπτυξη. Κεφάλαια που θα μπορούσαν να στηρίξουν καινοτομίες στην υγεία, στις υποδομές ή άλλους κρίσιμους τομείς, καταλήγουν σε βραχυπρόθεσμες χρηματιστηριακές κινήσεις και παιχνίδια τακτικής.

Αν δεν περιοριστεί αυτή η κερδοσκοπική δραστηριότητα, θα διαβρώσει τη χρηματοοικονομική «υποδομή» που κατευθύνει το κεφάλαιο προς την παραγωγική οικονομία, δυσχεραίνοντας την καλλιέργεια μιας νέας γενιάς μακροπρόθεσμων επενδυτών. Οι κεφαλαιαγορές, που κάποτε χρηματοδοτούσαν επιχειρήσεις και τροφοδοτούσαν τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα μετατραπούν σε «γήπεδα» για τζογαδόρους του βραχυπρόθεσμου κέρδους. Η διάβρωση του «υπομονετικού» κεφαλαίου θα αποδυναμώσει τη σταθερή επενδυτική βάση πάνω στην οποία ιστορικά στηρίζονταν οι επιχειρήσεις.

Ενώ οι «τερμίτες» της κερδοσκοπίας ήδη υπονομεύουν τα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τα πιο κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: προετοιμάζεται άραγε το έδαφος για μια νέα παγκόσμια κρίση; Και πόση διάβρωση μπορούν να αντέξουν οι βάσεις μιας οικονομίας;

Η κυρία Dambisa Moyo είναι οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Edge of Chaos: Why Democracy Is Failing to Deliver Economic Growth – and How to Fix It» (Basic Books, 2018).