Τώρα που πέρασε η 28η Οκτωβρίου και μπορούμε, απερίσπαστοι, να επιστρέψουμε στο αγαπημένο μας εθνικό σπορ, τον αλληλοσπαραγμό, είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή να αναρωτηθούμε τι σημαίνει πατριωτισμός σήμερα. Αυτή η λέξη που συχνά καταχρώνται εκείνοι που σπεύδουν να τη φωνάξουν πιο δυνατά απ’ όλους.
Τι σε κάνει πατριώτη, λοιπόν, όταν ζεις σε μια δυτική δημοκρατία, τον 21ο αιώνα, σε περίοδο ειρήνης; Πώς νοηματοδοτείται η έννοια, όταν δεν σε καλούν στα όπλα, αλλά στη συνύπαρξη, τον αλληλοσεβασμό και την υπεράσπιση των κεκτημένων της χώρας και της κοινωνίας;
Ισως ο πατριώτης τού σήμερα να μη φυλάει Θερμοπύλες, αλλά τη δημόσια σφαίρα από τη διάβρωση της αλήθειας, τη θεσμική συνοχή από τον λαϊκισμό, και τον δημόσιο διάλογο από το δηλητήριο της διχόνοιας.
Αν η αγάπη για την πατρίδα σε καιρό πολέμου εκφραζόταν με αίμα, ίσως σήμερα εκφράζεται με ευθύνη. Να κάνεις σωστά τη δουλειά σου, να πληρώνεις τους φόρους σου, να μη ρυπαίνεις, να μην κλέβεις, να μη βολεύεσαι εις βάρος των άλλων. Να μεγαλώνεις παιδιά που σέβονται, που συμμετέχουν, που νοιάζονται. Και να κλείνεις τα αφτιά (ή έστω να γελάς) με τα κάθε λογής πατριδοκάπηλα νούμερα που νομίζουν ότι σε ξεγελούν με σημαίες και στόμφο.
Η γαλανόλευκη στο μπαλκόνι είναι μια συγκινητική υπενθύμιση του ανήκειν. Αλλά μήπως η αγάπη για τον τόπο μετριέται περισσότερο στο αν σέβεσαι τον δημόσιο χώρο, τον δάσκαλο του παιδιού σου, τον συνεργάτη, τον πελάτη, τον υφιστάμενο, το δημόσιο χρήμα και την ψήφο σου; Μπορεί άραγε η ανακύκλωση να μετρά περισσότερο στο πατριωτικό ζύγι από τα πύρινα hashtag των επετείων στα social media;
Κάποιοι σοκάρονται. Μα ποιος είναι πιο πατριώτης; Εκείνη που κραυγάζει για το έθνος αλλά δεν ντρέπεται να δηλώνει εισόδημα 3.000 ευρώ τον χρόνο ή ένας που κάθε μέρα φτύνει αίμα να είναι σωστός, αλλά δεν έχει σημαία στο μπαλκόνι; Ή πόσο πατριώτες είναι πραγματικά εκείνοι που κόπτονται για την ευταξία στον Aγνωστο Στρατιώτη, αλλά σε λίγο θα χτίσουν μνημείο Aγνωστης Υπουργικής Ευθύνης με τις μεθοδεύσεις τους;
Στην αρχή του βιβλίου του «Στον ίδιο δρόμο» ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, αφηγούμενος εμπειρίες από τα παιδικά του χρόνια, ανακαλεί τον θεσμό της λεγόμενης «προσωπικής εργασίας». Τρεις ημέρες τον χρόνο, λέει, οι πολίτες έπρεπε να δουλέψουν για το κράτος δωρεάν. Πόσοι λέτε να πήγαιναν σε κάτι ανάλογο σήμερα; Ενδιαφέρον θα είχε το πείραμα. Μια τέτοια πανελλαδική πρωτοβουλία που θα μπορούσε να οργανώνεται στις δύο εθνικές επετείους.
Σε καιρούς ειρήνης, οι χώρες δεν μικραίνουν από εχθρούς. Μικραίνουν από αδιαφορία, απάθεια, διαφθορά και εγκατάλειψη. Ισως, τελικά, ο πατριωτισμός να μην είναι κάτι επικό, αλλά κάτι πολύ πιο ήσυχο: η καθημερινή, συνειδητή απόφαση να κάνουμε την Ελλάδα λίγο πιο καθαρή, λίγο πιο δίκαιη, λίγο πιο ανθρώπινη.
