Στη γεωγραφία της μεταψυχροπολεμικής Ευρώπης, η Ρουμανία υπήρξε για χρόνια μια σιωπηλή υπόσχεση. Μια χώρα που διένυσε την απόσταση από τον αυταρχισμό του Τσαουσέσκου ως την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, κρατώντας ίσες αποστάσεις από το οργουελικό παρελθόν της και τις προσδοκίες ενός φιλελεύθερου μέλλοντος. Σήμερα, όμως, αυτή η υπόσχεση μοιάζει να έχει φθαρεί – όχι από εξωτερικές απειλές, αλλά από μια βαθιά εσωτερική κρίση νοήματος.
Η Ρουμανία ψηφίζει σήμερα. Αλλά το διακύβευμα υπερβαίνει κατά πολύ το όνομα του επόμενου προέδρου. Το ερώτημα αφορά την ίδια τη σχέση του πολίτη με τη δημοκρατία: σε μια κοινωνία κουρασμένη, διχασμένη, που αναζητεί όχι διαχείριση αλλά νόημα.
Η εκλογική εκτόξευση του ακροδεξιού AUR και του Τζόρτζε Σιμιόν δεν αποτελεί μια απλή μετατόπιση του εκλογικού κέντρου βάρους – είναι αντανάκλαση μιας δομικής ρήξης: ανάμεσα στους πολίτες και τους θεσμούς, ανάμεσα στη διαδικασία και το περιεχόμενο της δημοκρατίας.
Ο Σιμιόν δεν επιχειρηματολογεί – ενσαρκώνει. Η πολιτική του αφήγηση δεν προτείνει πολιτικές· επιτελεί διχασμούς: καθαρότητα και διαφθορά, λαός και ελίτ, εσωτερικοί προδότες και εθνικά θύματα. Σε ένα περιβάλλον θεσμικής κόπωσης, η πολιτική χάνει τη λειτουργία της ως δημόσιος διάλογος και γίνεται πεδίο ηθικής απολυτότητας.
Δεν είναι τυχαίο ότι το AUR αντλεί από το φαντασιακό της Σιδηράς Φρουράς – της φασιστικής, μυστικιστικής οργάνωσης του Μεσοπολέμου, που συνέδεε την εθνική ταυτότητα με τη θυσία, την καθαρότητα και τη βία ως μέσο σωτηρίας. Το AUR δεν είναι κόμμα με θέσεις. Είναι θεολογία αποκατάστασης. Και ο ηγέτης του δεν υπόσχεται – εμφανίζεται.
Η δυναμική του AUR δεν προέκυψε εν κενώ. Γεννήθηκε από μια ατελή δημοκρατική μετάβαση, μια τεχνοκρατική ευρωπαϊκή ενσωμάτωση χωρίς βάθος και από ελίτ που αδυνατούσαν να αρθρώσουν συλλογικό όραμα.
Οι πολίτες βίωσαν τους θεσμούς ως εξωτερικούς, την πρόοδο ως άνιση και την πολιτική ως επαναλαμβανόμενη απογοήτευση. Στο έδαφος αυτό, η Ακροδεξιά δεν εμφανίζεται ως παρέκκλιση, αλλά ως απάντηση σε ένα βαθύ πολιτισμικό κενό.
Και το ψηφιακό περιβάλλον λειτούργησε ως επιταχυντής. Το AUR κινήθηκε με ευχέρεια σε μια εποχή αλγορίθμων, όπου η πολιτική δεν μεταδίδεται μέσα από επιχειρήματα, αλλά μέσα από εικόνες, συναισθηματικά φορτισμένα συνθήματα και ηθικά δίπολα. Ο Σιμιόν δεν πείθει· συγκινεί. Και σε έναν κόσμο κουρασμένο, το θυμικό αποκτά μεγαλύτερη πειθώ από τη λογική.
Η Ρουμανία τοποθετείται πλέον οργανικά στη ζώνη των ανελεύθερων δημοκρατιών της Ανατολικής Ευρώπης – μαζί με Ουγγαρία, Σλοβακία – αλλά και στο παγκόσμιο δίκτυο των δημοκρατιών που λειτουργούν τυπικά, ενώ πολιτικά αδειάζουν από ουσία. Δεν χρειάζεται να καταλυθούν για να εκφυλιστούν. Αρκεί να πάψουν να γεννούν ελπίδα.
Σήμερα, η Ρουμανία δεν καλείται απλώς να επιλέξει πρόεδρο. Καλείται να απαντήσει σε ένα υπαρξιακό ερώτημα που διατρέχει ολόκληρη την Ευρώπη: όταν οι θεσμοί παύουν να συγκινούν, ποιος μιλά εκ μέρους των πολιτών – και με ποιο όραμα;
Η κυρία Βέρα Τίκα είναι εμπειρογνώμονας σε θέματα ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης και επιστημονική συνεργάτρια στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών του Παντείου Πανεπιστημίου. Εστιάζει στην έρευνα της δημοκρατίας, των εξτρεμιστικών ιδεολογιών, των ταυτοτικών πολιτικών στη ΝΑ Ευρώπη και των δημοκρατικών μετασχηματισμών σε Ρουμανία, Βουλγαρία και Αλβανία.
