Μετά από εκτενή διαβούλευση και ψήφιση από τη Βουλή του σχετικού νομοσχεδίου με πρωτοβουλία του υπουργού Ανάπτυξης, η δημιουργία της Αρχής Ελέγχου της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή έγινε πραγματικότητα. Η αναγκαιότητα σύστασης μιας τέτοιας Ανεξάρτητης Αρχής, διακριτής από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, ίσως δεν έχει κατανοηθεί πλήρως.
Βέβαια, η αποστολή της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι η προάσπιση των αρχών του ελεύθερου ανταγωνισμού, μέσω της αποτροπής απαγορευμένων συμπράξεων, ολιγοπωλιακών πρακτικών και ελέγχου των συγκεντρώσεων των επιχειρήσεων. Αντίθετα, ο προσανατολισμός της Αρχής Προστασίας του Καταναλωτή και Ελέγχου της Αγοράς αφορά στην προστασία του καταναλωτή από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, παραπλανητική διαφήμιση, καταχρηστικούς όρους συναλλαγών, ελλιπή πληροφόρηση και αισχροκέρδεια.
Η σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από αυξημένη πολυπλοκότητα, ψηφιακό μετασχηματισμό και μεταβολή των μορφών συναλλαγών, γεγονός που καθιστά την παραδοσιακή εποπτεία και έλεγχο ανεπαρκείς για την αποτελεσματική προστασία των καταναλωτών. Ειδικότερα στην Ελλάδα, η κατακερματισμένη εποπτεία της αγοράς μεταξύ κεντρικών και περιφερειακών δομών και επιμέρους υπηρεσιών έχει δημιουργήσει θεσμική δυσλειτουργία.
Η ίδρυση μιας ενιαίας, διοικητικά και λειτουργικά ανεξάρτητης αρχής, με εξουσίες ελέγχου και επιβολής κυρώσεων, στελεχωμένη με μεγάλο αριθμό ελεγκτών και ενσωματώνοντας τον Συνήγορο του Καταναλωτή με διακριτό ρόλο, θα εξασφαλίσει τη συστηματική εποπτεία και τον έλεγχο της αγοράς και θα ενισχύσει την προστασία του καταναλωτή, με διαφάνεια και θεσμική συνέπεια σε ολόκληρη τη χώρα.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ διαθέτουν ανεξάρτητους φορείς προστασίας του καταναλωτή, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά στο Δίκτυο Συνεργασίας για την Προστασία των Καταναλωτών (Consumer Protection Cooperation Network – CPC Network).
Οι φορείς αυτοί λειτουργούν με σαφή καταμερισμό ρόλων έναντι των Αρχών Ανταγωνισμού, γεγονός που ενισχύει τόσο την αποτελεσματικότητα ελέγχου της αγοράς όσο και την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.
Η ψηφιακή οικονομία και η ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου εισάγουν νέες προκλήσεις: από τις πλατφόρμες διαμοιρασμού και τις υπηρεσίες συνδρομητικού τύπου, έως τη χρήση αλγορίθμων τιμολόγησης και τεχνητής νοημοσύνης που επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά.
Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων απαιτεί εξειδικευμένες τεχνικές, με τις οποίες θα είναι εξοπλισμένη η Ανεξάρτητη Αρχή Ελέγχου της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή, πέρα από αυτές που χρησιμοποιεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού.
Συνοψίζοντας, η σύσταση μιας Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας του Καταναλωτή και Ελέγχου της Αγοράς αποτελεί αναγκαία θεσμική μεταρρύθμιση για την Ελλάδα. Θα ενισχύσει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς σε ολόκληρη τη χώρα, θα εξασφαλίσει την εναρμόνιση με το ενωσιακό δίκαιο και θα περιορίσει τις ανισότητες ισχύος μεταξύ επιχειρήσεων και πολιτών σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Επιπλέον, θα είναι ανεξάρτητη από τον εκλογικό κύκλο και θα συμβάλει στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας διαφάνειας και εμπιστοσύνης στη λειτουργία της αγοράς, συνεισφέροντας ταυτόχρονα στην ανάπτυξη καταναλωτικής συνείδησης στη χώρα μας.
Ο κ. Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο ΕΚΠΑ, σύμβουλος υπουργού Ανάπτυξης, π. αντιπρύτανης και π. υπουργός.
