Και η Γαλλία γηράσκει: η χώρα όπου γεννιούνταν τα περισσότερα παιδιά στην Ευρώπη αντιμετωπίζει πλέον και αυτή την πρόκληση του δημογραφικού.
Η Γαλλία αποτελούσε επί δεκαετίες τη φωτεινή εξαίρεση στην υπογεννητικότητα που πλήττει την Ευρώπη. Ωστόσο η τάση αυτή αναστρέφεται: για πρώτη φορά μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 2025 στη Γαλλία αναμένεται να σημειωθούν περισσότεροι θάνατοι παρά γεννήσεις.
Ταυτόχρονα, ο αριθμός των παιδιών ανά γυναίκα, παρότι παραμένει υψηλότερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο – 1,6 παιδιά ανά γυναίκα στη Γαλλία έναντι 1,4 παιδιά, κατά μέσο όρο, στην ΕΕ – απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού.
Επιπλέον η Γαλλία γηράσκει σταθερά λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής. Αυτά είναι ορισμένα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την έκθεση για τις επιπτώσεις του Δημογραφικού στα δημόσια οικονομικά, την οποία έδωσε στη δημοσιότητα αυτή την εβδομάδα το Ελεγκτικό Συνέδριο της Γαλλίας.
Απειλή για το κοινωνικό μοντέλο
Σύμφωνα με την INSEE, τη στατιστική αρχή της Γαλλίας (αντίστοιχη της ΕΛΣΤΑΤ), ως το 2070 το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών μπορεί να φτάσει το ένα τρίτο του πληθυσμού. Αν η τάση αυτή επαληθευτεί, θα έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά, στη βιωσιμότητα του κοινωνικού μοντέλου, στον τομέα της υγείας και της φροντίδας ηλικιωμένων – όπου οι ανάγκες θα εκτοξευθούν – καθώς και στο διαθέσιμο εργατικό δυναμικό το οποίο θα απομειωθεί.
Με λιγότερους ενεργούς εργαζόμενους, άρα λιγότερες εισφορές, και με περισσότερες δημόσιες δαπάνες εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού, η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή πρόκληση, για την αντιμετώπιση της οποίας ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε αναφέρει, τον Ιανουάριιο του 2024, ότι απαιτείται «δημογραφική ανασύνταξη».
Υπογεννητικότητα πριν από το 2015
Μιλώντας στον Monde, ο Ντιντιέ Μπρετόν, καθηγητής στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Δημογραφικών Μελετών (INED), τονίζει ότι η INSEE κατέγραψε πως η μείωση των γεννήσεων στη Γαλλία άρχισε πριν από λίγο περισσότερο από δέκα χρόνια και ότι επιτάθηκε μετά το 2023. Μέχρι πρόσφατα, ορισμένοι κοινωνικοί επιστήμονες εκτιμούσαν ότι αυτές οι διακυμάνσεις ήταν ενδεχομένως προσωρινές και δεν απέκλειαν μια ανάκαμψη, όπως είχε παρατηρηθεί στη δεκαετία του 1990.
Ωστόσο, μελέτη του INED η οποία δημοσιεύθηκε το περασμένο καλοκαίρι, στην επιθεώρηση Population & Sociétés, αναδεικνύει νέα στοιχεία: η επιθυμία των Γάλλων να αποκτήσουν παιδιά έχει μειωθεί, το ποσοστό των νέων Γάλλων που δηλώνουν ότι δεν θέλουν να αποκτήσουν παιδιά έχει υπερδιπλασιαστεί, φτάνοντας το 20%, ενώ επίσης μειώθηκε σημαντικά και το ποσοστό όσων επιθυμούν να αποκτήσουν τρία παιδιά.
Γιατί οι Γάλλοι δεν θέλουν παιδιά;
Η απόφαση να αποκτήσει κανείς παιδί, όπως ανέφερε το κύριο άρθρο του Monde (5/12/2025) είναι κατεξοχήν προσωπική και επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων. Ο προσδιορισμός όμως και η αντιμετώπισή τους, παρότι είναι σημαντικά, είναι πιθανότατα ανεπαρκείς προκειμένου να αναζωογονήσουν τη δημογραφική δυναμική.
Η υπογεννητικότητα στη Γαλλία αφορά πλέον όλες τις ηλικίες ενώ ταυτόχρονα η χώρα εισέρχεται, όπως τονίζει ο Μπρετόν, στην περίοδο κατά την οποία οι πολυπληθείς γενιές του baby-boom (1945-1974) αρχίζουν να φεύγουν από τη ζωή. Ο αριθμός των θανάτων αυξάνεται όχι λόγω ξαφνικής επιδείνωσης της υγείας του πληθυσμού, αλλά επειδή πολλοί άνθρωποι φτάνουν πλέον σε ηλικίες υψηλού κινδύνου. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα τριάντα χρόνια.
Η μετανάστευση ως λύση στο δημογραφικό
Ο μόνος παράγοντας δημογραφικής αύξησης, σύμφωνα με τους περισσότερους κοινωνικούς επιστήμονες, είναι η μετανάστευση. Στο άμεσο μέλλον, η αύξηση του πληθυσμού θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τη μετανάστευση, η οποία όμως παραμένει μια πολιτική επιλογή: ένα κράτος επιλέγει να αυξήσει ή να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές. Σημειωτέον ότι η Γαλλία, όπου ο δημόσιος λόγος για τη μετανάστευση είναι συχνά αρνητικός, μπορεί να μην θεωρηθεί ελκυστικός προορισμός για να μεταναστεύσουν άνθρωποι.
Με βάση πάντως τις εκτιμήσεις του γαλλικού Ελεγκτικού Συνεδρίου, ούτε η μετανάστευση θα μπορέσει να καλύψει το πρόβλημα σε όλη την έκτασή του, ακόμη κι αν η Γαλλία δύσκολα θα μπορέσει να στερηθεί την ενίσχυση εργατικού δυναμικού από το εξωτερικό – εκτός και αν αποδεχθεί περαιτέρω δημογραφική συρρίκνωση. Οι λύσεις στο πρόβλημα, παρότι μη δημοφιλείς, είναι συγκεκριμένες και αναπόφευκτες: η βελτίωση του ποσοστού της απασχόλησης και, κυρίως, η αναπροσαρμογή του συστήματος συνταξιοδότησης.
Την ερχόμενη εβδομάδα στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, στην οποία συζητείται ο προϋπολογισμός του 2026, θα συσταθεί μια κοινοβουλευτική επιτροπή που θα εξετάσει τις αιτίες και τις συνέπειες της μείωσης των γεννήσεων. Πρόκειται για ένα δειλό, πρώτο βήμα προβληματισμού σε ένα ζήτημα που απουσίαζε ως τώρα από τις δημοσιονομικές συζητήσεις.
