Η επιλογή συντρόφου αποτελεί ένα από τα πλέον καθοριστικά ζητήματα στη ζωή του ανθρώπου και επηρεάζει βαθιά την ψυχική μας ισορροπία και την ποιότητα της καθημερινότητάς μας. Αν και συχνά αντιμετωπίζεται ως προϊόν τύχης ή σύμπτωσης – μια ματιά, μια τυχαία συνομιλία σε μια κοινωνική εκδήλωση ή μια συνάντηση μέσω μιας διαδικτυακής εφαρμογής – η αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη.

Η σύγχρονη ψυχολογία και οι νευροεπιστήμες αποκαλύπτουν ότι πίσω από αυτό που φαίνεται «τυχαίο», κρύβονται μηχανισμοί, βιώματα και ασυνείδητες διεργασίες που επηρεάζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις επιλογές μας.

Συναισθηματικοί δεσμοί

Ένας βασικός παράγοντας που καθοδηγεί τις επιλογές αυτές είναι το στυλ συναισθηματικού δεσμού που διαμορφώνεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, κυρίως μέσα από τη σχέση μας με τους γονείς ή τους βασικούς φροντιστές. Άτομα που έχουν αναπτύξει ασφαλή δεσμό εμφανίζουν μεγαλύτερη ικανότητα να δημιουργούν σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαιότητα, την εμπιστοσύνη και τη συναισθηματική σταθερότητα.

Αντιθέτως, άτομα με ανασφαλή δεσμό – είτε αυτός είναι αγχώδης είτε αποφευκτικός – συχνά έλκονται από σχέσεις που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, συναισθηματική απόσταση ή υπερβολική εξάρτηση. Πρόκειται για μια ασυνείδητη αναπαραγωγή πρώιμων εμπειριών, η οποία μπορεί να οδηγεί στην αναβίωση οικείων, αλλά ενίοτε δυσλειτουργικών μοτίβων.

Επιλογή συντρόφου: Ο ρόλος της ντοπαμίνης

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι βιολογικοί μηχανισμοί, καθώς η ανθρώπινη έλξη δεν είναι μόνο ζήτημα ψυχολογίας, αλλά και αποτέλεσμα νευροχημικών διεργασιών. Η ντοπαμίνη, γνωστή ως «ορμόνη της ανταμοιβής», ενεργοποιείται όταν ερχόμαστε σε επαφή με πρόσωπα που μας προκαλούν ενδιαφέρον ή ενθουσιασμό.

Αυτή η ενεργοποίηση δεν σχετίζεται απαραίτητα με την αντικειμενική ελκυστικότητα του άλλου, αλλά με το πώς αυτός ενεργοποιεί μέσα μας γνωστά, συχνά ασυνείδητα, συναισθήματα ή προσδοκίες. Παράλληλα, η ωκυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη – οι λεγόμενες «ορμόνες της αγάπης» – ενισχύουν την τάση για σύνδεση και προσκόλληση, ιδιαίτερα όταν υπάρχει σωματική και συναισθηματική εγγύτητα.

Οι σημαντικές φιγούρες της ζωής μας

Η ψυχοδυναμική προσέγγιση προσθέτει μια ακόμη διάσταση: συχνά ελκόμαστε από άτομα που, σε ασυνείδητο επίπεδο, μας θυμίζουν σημαντικές φιγούρες του παρελθόντος μας, όπως οι γονείς. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αναπαριστούμε και επιχειρούμε, συνήθως ασυνείδητα, να επιδιορθώσουμε παλιά τραύματα ή να επαναβιώσουμε σχέσεις που μας είναι οικείες, ακόμη και όταν αυτές εμπεριέχουν πόνο ή σύγκρουση.

Ωστόσο, ενώ η αρχική έλξη μπορεί να καθοδηγείται από τέτοιες ασυνείδητες διεργασίες, η διατήρηση μιας σχέσης απαιτεί συνειδητή προσπάθεια. Η ειλικρινής επικοινωνία, η συναισθηματική διαθεσιμότητα, ο αμοιβαίος σεβασμός και οι κοινές αξίες αποτελούν θεμέλια για μια υγιή και σταθερή συντροφική σχέση. Η κατανόηση των δικών μας μοτίβων έλξης και των αναγκών μας είναι καθοριστική για να μπορούμε να επιλέγουμε όχι μόνο με βάση το πάθος της στιγμής, αλλά και με γνώμονα την ποιότητα και τη διάρκεια της σχέσης.

Συμπερασματικά, η επιλογή συντρόφου δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίων περιστάσεων ούτε προϊόν καθαρά λογικής σκέψης. Αντιθέτως, αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο όπου συνυφαίνονται η βιολογία, η προσωπική μας ιστορία, οι συναισθηματικές μας ανάγκες και οι φαντασιώσεις μας. Ίσως ακριβώς αυτή η πολυπλοκότητα είναι που κάνει το ζήτημα του έρωτα και της σχέσης τόσο μαγευτικό και ανεξάντλητο αντικείμενο εξερεύνησης.

*Ο Δρ. Γεώργιος Τσίτσας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Συμβουλευτικός Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπευτής.

**Η Μαρία Χριστοδουλάκη είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια,  Υποψήφια Διδάκτωρ στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.