Η προσπάθεια της Πολωνίας να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου και να επιστρέψει πλήρως στον πυρήνα της ΕΕ θα κριθεί στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, καθώς ο φιλελεύθερος δήμαρχος της Βαρσοβίας, Ράφαλ Τρζασκόφσκι, ο οποίος έχει την υποστήριξη του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ, δίνει μάχη στήθος με στήθος στις δημοσκοπήσεις με τον Κάρολ Ναβρότσκι, τον οποίο υποστηρίζει το λαϊκιστικό-εθνικιστικό κόμμα της αντιπολίτευσης Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS).
Ο Τρζασκόφσκι υπόσχεται πρώτα απ’όλα να επιταχύνει τις προσπάθειες για την αποκατάσταση του κράτους δικαίου, οι οποίες αυτή τη στιγμή έχουν καθυστερήσει από τον νυν πρόεδρο Αντρέι Ντούντα, ο οποίος είναι σύμμαχος του PiS. Ωστόσο, μια νίκη του Ναβρότσκι είναι πιθανό να μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Τουσκ για το υπόλοιπο της θητείας της.
Η ρήξη με το παρελθόν
Όπως αναφέρει το Politico, το αποτέλεσμα της Κυριακής θα σηματοδοτήσει είτε μια καθαρή ρήξη με το παρελθόν της Πολωνίας, η οποία υπήρξε για χρόνια ένα από τα «κακά παιδιά» της ΕΕ, είτε την επιστροφή σε μια πιο ταραγμένη σχέση με τις Βρυξέλλες. Υπενθυμίζεται ότι όταν το PiS ήταν στην εξουσία, από το 2015 έως το 2023, η Βαρσοβία είχε προβλήματα με την ΕΕ σχετικά με τους αυστηρούς νόμους περί αμβλώσεων, την ελευθερία του λόγου, την καταστολή των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+, τη διαφθορά και την οπισθοδρόμηση του κράτους δικαίου όπου επικρατούσαν στη χώρα.
Η νίκη του Τουσκ το 2023 έθεσε τέλος σε πολλές από αυτές τις εντάσεις, μια διαδικασία που οι κεντρώες δυνάμεις της χώρας ευελπιστούν να ολοκληρωθεί με τη νίκη του Τρζασκόφσκι. Ωστόσο, εάν ο Ναβρότσκι γίνει πρόεδρος, ο Τουσκ θα δυσκολευτεί πολύ να συνεχίσει την εφαρμογή της μεταρρυθμιστικής του ατζέντας.
«Δεν έχουμε επιτύχει το επιθυμητό επίπεδο μεταρρυθμίσεων όσον αφορά το κράτος δικαίου. Η ευθύνη βαρύνει τον άνθρωπο που διαμένει αυτή τη στιγμή στο προεδρικό μέγαρο», δήλωσε στο POLITICO ο Πάβελ Σλιζ, βουλευτής του Τρίτου Δρόμου, ενός από τους συμμάχους του Τουσκ στον κυβερνητικό συνασπισμό και επικεφαλής της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Υπό τον Τουσκ, η Πολωνία επιστρέφει ως μία από τις χώρες του σκληρού πυρήνα της ΕΕ, καθορίζοντας την κατεύθυνση του μπλοκ από κοινού με τη Γερμανία και τη Γαλλία. Αλλά η βασική του υπόσχεση να αναιρέσει τις νομικές αλλαγές που προώθησε το PiS στα οκτώ χρόνια που κυβερνούσε την Πολωνία δεν μπορεί μέχρι στιγμής να ολοκληρωθεί.
Οι μεταρρυθμίσεις του Τουσκ και η προεκλογική εκστρατεία
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό για ένα σύγχρονο έθνος από ένα σύνολο δικαιωμάτων και καθηκόντων που αναγνωρίζονται ως κοινά, χωρίς εξαίρεση», δήλωσε ο Τουσκ στο κοινοβούλιο στην εναρκτήρια ομιλία του ως νέος πρωθυπουργός της Πολωνίας τον Δεκέμβριο του 2023.
Το PiS άλλαξε ριζικά το νομικό σύστημα της Πολωνίας κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών που βρισκόταν στην εξουσία, θέτοντας για παράδειγμα υπό τον πολιτικό του έλεγχο το βασικό όργανο διορισμού δικαστών. Ως αποτέλεσμα, οι Βρυξέλλες κατηγόρησαν τότε την Πολωνία για πολιτικοποίηση δικαστηρίων και δικαστών, με την ΕΕ να παγώνει πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ σε κεφάλαια ως αντίποινα για αυτές τις αποφάσεις.
Η Επιτροπή έκτοτε έχει ξεμπλοκάρει τα χρήματα, αλλά σε μεγάλο βαθμό βάσει των υποσχέσεων του Τουσκ και όχι μιας πραγματικής ανάκλησης των μεταρρυθμίσεων της εποχής του PiS. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει μετά την ψηφοφορία της Κυριακής.
Κατά την προεκλογική εκστρατεία, ο Τρζασκόφσκι υποσχέθηκε να διορθώσει τα προβλήματα του κράτους δικαίου. «Σίγουρα θα υπογράψω ένα νομοσχέδιο για να τεθεί τέλος στο χάος της δικαστικής εξουσίας», δήλωσε τον Ιανουάριο.
Ο Τουσκ και οι άλλοι ηγέτες του κυβερνητικού συνασπισμού ζήτησαν από τους ψηφοφόρους την περασμένη Κυριακή να υποστηρίξουν τον Τρζασκόφσκι. «Ή τώρα ή ποτέ», δήλωσε ο Τουσκ σε περίπου 150.000 ανθρώπους που συγκεντρώθηκαν στη Βαρσοβία.
«Ο Τρζασκόφσκι αναμένεται να είναι ένας πρόεδρος που θα συνεργαστεί ομαλά με την κυβέρνηση Τουσκ σε όλα τα μέτωπα και ιδιαίτερα όσον αφορά το κράτος δικαίου», δήλωσε ο Γιάκουμπ Γιαρατσέφσκι, ερευνητής στο Reporting Democracy, ενός think tank που επικεντρώνεται στο κράτος δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αλλά ο Ναβρότσκι, από την πλευρά του, κατηγορεί τον Τουσκ για τα προβλήματα κράτους δικαίου στην Πολωνία. Έχει υποσχεθεί να διατηρήσει τους δικαστές που διορίζονται από το PiS και να επιβραδύνει τη μεταρρύθμιση του συστήματος διορισμού δικαστών.
«Ο Ναβρότσκι αναμένεται να πράξει ακριβώς αντίθετο. Το πιο πιθανό μάλισταείναι να μπλοκάρει όλες τις πρωτοβουλίες του κυβερνητικού συνασπισμού που αφορούν το κράτος δικαίου. Η αποκατάσταση της ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας στην Πολωνία είναι κυριολεκτικά στο ψηφοδέλτιο την Κυριακή – ακόμη και αν, παραδόξως, καταλαμβάνει σχεδόν μηδενικό χώρο στη συζήτηση της προεκλογικής εκστρατείας», πρόσθεσε ο Γιαρατσέφσκι.
