«Παράθυρο» ενός μηνός έχει ο νικητής των γερμανικών εκλογών Φρίντριχ Μέρτς για να απαλλαγεί από το φρένο του χρέους με συνταγματική μεταρρύθμιση από την απερχόμενη Βουλή, εκτιμά η Κορνέλια Βολ, πρόεδρος της Σχολής Hertie, στο Πανεπιστήμιο Διακυβέρνησης του Βερολίνου.

Η γερμανίδα ακαδημαϊκός θεωρεί πως μετά την ανάδειξη της ακροδεξιάς σε δεύτερη κοινοβουλευτική δύναμη, είναι μονόδρομος η συγκυβέρνηση των Χριστιανοδημοκρατών με τους Σοσιαλδημοκράτες και ότι τα δυο κόμματα θα πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν σε επείγοντα ζητήματα, όπως οι αμυντικές δαπάνες, πριν καταλήξουν στη συνολική συμφωνία για το κυβερνητικό πρόγραμμα.

Στη συνέντευξή της στο Βήμα, η Δρ. Βολ σημειώνει ότι το πολιτικό φλερτ του Μερτς με την ακροδεξιά απέτυχε και είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της Αριστεράς.

Ο Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι πρέπει «να ενισχυθεί η Ευρώπη το συντομότερο δυνατό, ώστε βήμα-βήμα να πετύχουμε αληθινά την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ». Είναι αυτή η απάντηση στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της Γερμανίας και της Ευρώπης;

Η Γερμανία σοκαρίστηκε από όσα έγιναν στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου και από τη ρήξη στην υπερατλαντική σχέση, στην οποία η ίδια επέμεινε περισσότερο από άλλους εταίρους, όπως πχ η Γαλλία. Η ιδέα ότι δεν μπορείς να στηριχθείς πλέον στην υπερατλαντική σχέση αποτελεί κοινό τόπο στα κόμματα του Κέντρου και αυτό σημαίνει ότι εμείς στην Ευρώπη πρέπει να προσφέρουμε γρήγορα μια εναλλακτική. Άρα η Γερμανία πρέπει να επενδύσει στην άμυνα, κάτι πολύ δύσκολο με τους σημερινούς περιορισμούς στον προϋπολογισμό.

Ο Μερτς επείγεται να υπάρξει συμφωνία για το πόσα χρήματα δύναται να επενδύσει η Γερμανία στην άμυνα. Και αυτό απαιτεί τη διαχείριση του περίπλοκου ζητήματος του φρένου χρέους που αποτελεί συνταγματική επιταγή. Για να αλλάξει το Σύνταγμα χρειάζεται πλειοψηφία δύο τρίτων η οποία υπάρχει σήμερα, αλλά δεν θα υπάρχει όταν θα συγκροτηθεί η νέα βουλή. Οπότε ο Μερτς έχει «παράθυρο» ενός μηνός για να μεταρρυθμίσει το Σύνταγμα. Ίσως να χρησιμοποιήσει την απερχόμενη βουλή, σε μια έκτακτη συνεδρίαση, ώστε να απαλλαγεί από το φρένο του χρέους.

Ποιες είναι οι προοπτικές για μια συμφωνία συγκυβέρνησης Χριστιανοδημοκρατών (CDU/CSU) και Σοσιαλδημοκρατών (SPD); Θα μπορούσαν να αποτελέσουν και οι Πράσινοι μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού;

Ο συνασπισμός CDU/CSU και SPD είναι στην πραγματικότητα η μοναδική επιλογή. Και τα δυο κόμματα γνωρίζουν ότι θα πρέπει να συμφωνήσουν. Άρα θα πρέπει να συμβιβαστούν σε ορισμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα στο μεταναστευτικό, το οποίο ο Μερτς ανέδειξε προεκλογικά ερχόμενος ολοένα πιο κοντά στα αιτήματα της ακροδεξιάς, με τα οποία δεν συμφωνεί το SPD. Οπότε ο Μερτς θα πρέπει να υποχωρήσει και να επιστρέψει στο κέντρο.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα για το SPD είναι το βασικό εισόδημα, το οποίο επιχείρησαν να προωθήσουν, όμως ήταν αντίθετος ο Μερτς προεκλογικά, οπότε θα πρέπει να βρουν συμβιβασμό για αυτό. Σε άλλα ζητήματα, όπως οι επενδύσεις στη γερμανική οικονομία, νομίζω πως υπάρχει αλληλοεπικάλυψη και πιστεύω ότι- όπως συμβαίνει σε αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις- τα κόμματα θα πιέσουν το ένα το άλλο όμως αλλά θα καταλήξουν σε συμβιβασμό μέχρι το Πάσχα, όπως είπε ο Μερτς.

Όσον αφορά στο ερώτημα περί συμμετοχής των Πρασίνων σε έναν συμβιβασμό, η απάντηση είναι όχι ως πολιτικό κόμμα. Δεν χρειάζεται να καθίσουν στο τραπέζι, θα είναι στην αντιπολίτευση και αυτό είναι καλό γιατί θα έχουν ξεκάθαρο ρόλο. Οι Πράσινοι υποστηρίζουν ορισμένες θέσεις που έχει και το SPD, οι οποίες αποτελούν παρακαταθήκη της προηγούμενης συγκυβέρνησης, και αυτό ίσως θα πρέπει να το σεβαστεί ο Μερτς, ειδικά στα πιο ισχυρά σημεία τους.

Δηλαδή χωρίς τους Πράσινους η κυβέρνηση θα είναι πιο ισχυρή;

Είναι πολύ πιο δύσκολο να χτίσεις έναν συνασπισμό με τρεις εταίρους παρά με δύο και είναι πιο πιθανό να υπάρξουν συγκρούσεις. Βέβαια, τεχνικά, η CDU και η CSU είναι δυο κόμματα όμως ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Έχουν γίνει παρόμοιοι Μεγάλοι Συνασπισμοί στο παρελθόν. Δυο κόμματα στην ίδια κυβέρνηση είναι διαχειρίσιμο. Δημιουργούνται εντάσεις, υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις, όμως είναι καλύτερο από τρία. Με τρία κόμματα είναι πολύ δύσκολο γιατί υπάρχουν όρια στο μέχρι που μπορούν να κινηθούν όλοι και δημιουργούνται αντιδράσεις που ενισχύουν την ακροδεξιά και την ακροαριστερά καθώς όλοι όσοι βρίσκονται στην εξουσία μοιάζουν ίδιοι και στο εκλογικό σώμα δημιουργείται η εντύπωση πως δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές.

Θα στηρίξει νομοσχέδια η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD); Ειδικά αν υπάρχει πρόβλημα στην κυβέρνηση για το μεταναστευτικό;

Αυτό είναι το λεπτό ζήτημα. Ήταν ταμπού να ζητά ένα κεντρώο κόμμα τις ψήφους της ακροδεξιάς. Αυτό το ταμπού έσπασε όταν ο Φρίντριχ Μερτς έκανε την κίνησή του στο μεταναστευτικό. Υποψιάζομαι ότι αυτό το σπάσιμο του ταμπού θα είναι πιο δύσκολο να γίνει από μια κυβέρνηση συνασπισμού στην οποία θα μετέχει το SPD. Δεν περιμένω πως θα συμβεί κάτι τέτοιο αλλά, ποιος ξέρει, η θητεία της κυβέρνησης είναι μακρά.

Έπαιξε ρόλο στο εκλογικό αποτέλεσμα το πολιτικό φλέρτ του Μερτς με την AfD στο μεταναστευτικό, και σε ποια κατεύθυνση; Έφερε ψήφους στην CDU/CSU ή γύρισε μπούμερανγκ;

Το μελετάμε, όμως υπάρχει η εντύπωση πως ήταν ένα πολιτικό στοίχημα του Μερτς, ο οποίος ήθελε να κινηθεί περισσότερο προς τα δεξιά ώστε να τονίσει τη διαφορά του από την απερχόμενη κυβέρνηση και να υιοθετήσει ένα μέρος της επιχειρηματολογίας της ακροδεξιάς ελπίζοντας πως έτσι θα κερδίσει ψήφους από την AfD. Προφανώς αυτό δεν λειτούργησε, δεν πήρε ψήφους από την AfD. Είχε όμως ένα απρόσμενο αποτέλεσμα. Ενίσχυσε πολύ σημαντικά τις ψήφους της Die Linke (Η Αριστερά), που αναδείχθηκε ως το προοδευτικό μπλοκ απέναντι σε αυτό το φλερτ.

Η Die Linke αντέδρασε γρήγορα λέγοντας ότι δεν θα συνεργαστεί ποτέ με την CDU εξαιτίας αυτού του φλερτ. Με την τοποθέτησή της η Die Linke πέτυχε μεγάλη άνοδο του ποσοστού της και έβλαψε έμμεσα τους Πράσινους γιατί πήρε ψήφους από τον προοδευτικό χώρο. Οι Πράσινοι θεωρήθηκαν ως κόμμα εξουσίας που θα ήταν διατεθειμένο να συγκυβερνήσει ακόμα και με τη CDU, οπότε όλο αυτό τους έβλαψε.

Η αρχηγός της AfD, Αλίς Βάιντελ, διακήρυξε ότι το κόμμα της θα είναι ο νικητής των επόμενων εκλογών. Πιστεύετε ότι υπάρχει τέτοια πιθανότητα;

Είναι ένα σενάριο που αντιμετωπίζουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Συμβαίνει συχνά όταν το Κέντρο δεν είναι ευδιάκριτο, όπως στη Γαλλία όπου υπάρχει μια κυβέρνηση που δεν είναι αριστερή ούτε δεξιά -η κυβέρνηση Μακρόν- και η αντιπολίτευση προέρχεται μόνο από τα άκρα. Στις επόμενες εκλογές ποια θα είναι η εναλλακτική λύση απέναντι σε εκείνους που θα κυβερνούν; Γνωρίζουμε ότι οι ψηφοφόροι ορισμένες φορές θέλουν αλλαγή και εναλλαγή. Θα ήταν πολύ επικίνδυνο η μοναδική αλλαγή και εναλλακτική να είναι η ακροδεξιά.

Το πολύ δύσκολο έργο που έχει μπροστά της αυτή η κυβέρνηση είναι να δείξει ότι αντιλαμβάνεται τη διαμαρτυρία που εξέφρασε το ένα πέμπτο της χώρας με την ψήφο στην AfD, και να την αντιμετωπίσει χωρίς να δανείζεται ή να αντιγράφει τη ρητορική της ακροδεξιάς.

Στον χάρτη του εκλογικού αποτελέσματος βλέπουμε ότι η Γερμανία είναι χωρισμένη σε ανατολική και δυτική όπως στην εποχή του Τείχους, όμως τώρα επικρατεί η ακροδεξιά στα ανατολικά.

Στον χάρτη βλέπουμε ποιο κόμμα είναι πρώτο σε κάθε περιφέρεια. Όμως θα ήταν λάθος αν πιστεύατε πως η ακροδεξιά είναι φαινόμενο της ανατολής και πως συμβαίνει κάτι άλλο στη δύση. Η ακροδεξιά ήταν δεύτερο κόμμα σε πολλές περιοχές στη δύση. Η ακροδεξιά έχει περισσότερη δύναμη στην ύπαιθρο παρά στα αστικά κέντρα. Επίσης, στη Βαυαρία μεθοριακές περιοχές στα ανατολικά ψηφίζουν περισσότερο την ακροδεξιά. Είναι ένα φαινόμενο που δεν εξηγείται αποκλειστικά με όρους ανατολής- δύσης. Εξηγείται σε σχέση με τις διαφορές μεταξύ αστικών κέντρων και υπαίθρου, σε σχέση με τα φύλα και με τις ηλικίες (οι νεαροί άνδρες ψηφίζουν περισσότερο την Afd από όσο οι νεαρές γυναίκες).

Την ψήφο (προς την ακροδεξιά) ενισχύουν οι ανησυχίες για το οικονομικό μέλλον, για τις προοπτικές τους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί πολύ περισσότερο από τη «σημαία» του μεταναστευτικού που επίσης είναι σημαντικό ζήτημα και απαιτεί απάντηση, όμως το πιο επείγον ζήτημα είναι το οικονομικό.