Πέρασε ένας χρόνος από όταν η Σοφία Μπεκατώρου δημοσιοποίησε τον βιασμό της από τον πρώην αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας. Μέσα σε αυτόν τον έναν χρόνο άλλαξαν πολλά. Αρκετές γυναίκες βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν. Η κοινωνία την άκουσε και η πολιτεία αναγκάστηκε να δράσει. Εναν χρόνο μετά όμως είμαστε ακόμη στην αρχή, σύμφωνα με τη δις ολυμπιονίκη της ιστιοπλοΐας. Η Σοφία Μπεκατώρου, με αφορμή την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας «#MeNow_MeToo», στην οποία συμμετέχει μαζί με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας, μιλάει στο «Βήμα».

Μετά την εξομολόγησή σας οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές. Γυναίκες βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν δημόσια, αλλά και η κοινωνία υποχρεώθηκε να ακούσει και η πολιτεία να ενεργοποιηθεί. Για εσάς, πώς άλλαξε τη ζωή σας αυτός ο χρόνος;

«Αρχικά άλλαξε σε προσωπικό επίπεδο, όχι μόνο γιατί έφυγε ένα τεράστιο βάρος από πάνω μου, αλλά και γιατί η αποκάλυψη αυτή με βοήθησε να προχωρήσω με έναν τρόπο όπου έχω αποδεχθεί κάποια πράγματα, τα έχω αντιμετωπίσει και πλέον χαράζω μια νέα πορεία, η οποία είναι δημιουργική, δεν έχει σκιές και νιώθω μια μεγάλη αισιοδοξία».

Σαν να κάνετε μια νέα αρχή;

«Ναι. Εχω αφήσει πίσω μου το κομμάτι του εαυτού μου που τόσα χρόνια αφιέρωσα στον πρωταθλητισμό και στον αθλητισμό γενικότερα, μαζί με τα τραύματα που το συνόδευαν. Πλέον έχω στρέψει την προσοχή μου σε άλλη κατεύθυνση, με πιο κοινωνικό χαρακτήρα, με ευαισθησία και με στόχο να δημιουργήσω ένα θετικό αποτύπωμα στην κοινωνία το οποίο θα φέρει σημαντικές αλλαγές».

Είναι φυσιολογικό τα θύματα να μη νιώθουν ασφάλεια να καταγγείλουν, γιατί πράγματι θα αντιμετωπίσουν έναν δύσκολο αγώνα. Θεωρώ πως ως κράτος έχουμε χρέος να διευκολύνουμε τη διαδικασία, γιατί χρειάζεται να αποδοθεί δικαιοσύνη

Τον τελευταίο χρόνο είδαμε να ξεδιπλώνεται ένα φαινόμενο που το ξέραμε αλλά έμενε κρυμμένο κάτω από το χαλί. Εχετε κάνει έναν απολογισμό των καταγγελιών που έγιναν; Είμαστε στην αρχή ή τα στόματα, ακόμη, δύσκολα ανοίγουν;

«Είμαστε στην αρχή. Το λέω κυριολεκτικά. Κοιτάμε την κορυφή του παγόβουνου. Από τη μία βέβαια είμαι αισιόδοξη, γιατί υπάρχει ένα πιο γόνιμο έδαφος για να μιλήσει ένα θύμα, αλλά ακόμη οι διαδικασίες και ο γολγοθάς που θα περάσει όταν καταγγείλει είναι τεράστια. Στη συνεργασία μου με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας, θα κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια πάνω σε αυτό το κομμάτι. Οχι μόνο ώστε να αποτυπώσουμε το μέγεθος και την ποιότητα των καταγγελιών, αλλά και για να προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις προς τους αρμόδιους φορείς ώστε να μπορέσει να διευκολυνθεί η όλη διαδικασία που αφορά τα θύματα. Οι επιζώντες ούτως ή άλλως βρίσκονται σε δυσμενή θέση γιατί όταν έχουν να αντιμετωπίσουν τόσες διαδοχικές δυσκολίες, αλλά και έναν μακροχρόνιο αγώνα, ο οποίος ουσιαστικά γονατίζει ψυχικά αλλά και οικονομικά το θύμα, καταλαβαίνετε ότι πολλά από αυτά προτιμούν να αποσιωπήσουν όσα τους έχουν συμβεί, χωρίς να περάσουν τη ζωή τους στα δικαστήρια. Οφείλω να τονίσω, από τη δική μου πλευρά, πόσο σημαντικό είναι το ίδιο το θύμα να αποδεχθεί αυτό που του έχει συμβεί και να το ανασύρει στην επιφάνεια, όταν είναι έτοιμο. Το τραύμα ούτως ή άλλως υπάρχει μέσα του και μόνο όταν ασχοληθεί με αυτό μπορεί να το ξεπεράσει και να προχωρήσει».

Οι γυναίκες-θύµατα βίας έχουν τη βοήθεια που χρειάζονται; Ξέρουν τι ακολουθεί µετά την καταγγελία;

«Τα θύματα έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη υποστήριξη. Ο αγώνας είναι μακρύς και επίπονος. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει για να καταλάβει ένα θύμα ποια είναι η διαδικασία, ποιες οι επιλογές, ποιοι οι φορείς που μπορούν να το στηρίξουν. Υπάρχει μια γενική αταξία, θα έλεγα. Φαίνεται ότι υπάρχει ανάγκη ενός συντονισμού και συνεργασίας κρατικών φορέων και ΜΚΟ, ώστε ο κάθε φορέας να μπορεί να καλύπτει μια συγκεκριμένη ανάγκη και να αποφεύγεται η επικάλυψη. Γιατί είναι πολλές οι ανάγκες. Υπάρχει λοιπόν ένα πρόγραμμα το οποίο θα υλοποιηθεί από τον Φεβρουάριο σε συνεργασία με την Ισλανδία, η οποία έχει αναπτύξει έναν λειτουργικό μηχανισμό αναφορικά με τη συνεργασία κρατικών φορέων και αστικών μη κυβερνητικών οργανώσεων, έτσι ώστε να υπάρχει ένας γενικότερος συντονισμός. Το πρόγραμμα αυτό θα χρειαστεί κάποιον σεβαστό χρόνο υλοποίησης, είναι όμως κάτι που μας λείπει. Πιστεύω πως σε ορισμένα σημεία της διαδικασίας χρειάζεται μια πιο αυτοματοποιημένη λειτουργία και σε κάποια άλλα σημεία μια πιο ποιοτική ανάλυση και καθοδήγηση. Είναι φυσιολογικό τα θύματα να μη νιώθουν ασφάλεια να καταγγείλουν, γιατί πράγματι θα αντιμετωπίσουν μια δευτερογενή κακοποίηση. Ως κράτος έχουμε χρέος να διευκολύνουμε τη διαδικασία, γιατί τελικά χρειάζεται να αποδοθεί δικαιοσύνη και να νιώθουμε όλοι ασφαλείς. Τα θύματα πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι σημαντικός ο χρόνος στον οποίο καταγγέλλουν (καλώς ή κακώς, υπάρχει περιορισμός). Πρέπει επίσης να θυμούνται πως όταν κάποιες φορές επεμβαίνουν μάρτυρες, ακόμα και η αστυνομία, για να τα προστατέψουν να μην αρνούνται τη βοήθεια, για να προστατέψουν τον θύτη. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που παρουσιάζεται συχνά ανάμεσα στην αρρωστημένη σχέση θύματος και θύτη. Θέλω να κάνω μια έκκληση στα θύματα να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή η αντίδραση δεν βοηθάει, να αφήσουν να τους παρασχεθεί βοήθεια, γιατί πολλές φορές αυτό δημιουργεί έναν ανασταλτικό παράγοντα αργότερα σε ανθρώπους να θέλουν να βοηθήσουν».

Τι θα λέγατε λοιπόν σε μια γυναίκα που διστάζει να καταγγείλει;

«Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Δεν μπορώ να σας πω ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια λύση για κάθε θύμα. Αυτό όμως που μπορώ να πω είναι ότι είναι σημαντικό να απευθυνθούν σε κατάλληλους φορείς, και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας είναι ένας τέτοιος φορέας, ο οποίος κατ’ αρχάς θα αξιολογήσει τη μαρτυρία και θα βοηθήσει. Την τελική απόφαση την έχει πάντα το θύμα. Σε αυτό το σημείο επίσης θα ήθελα να σταθώ σε κάτι που διάβασα στο Twitter σχετικά με το γιατί δεν τοποθετούμαι με συχνές δημοσιεύσεις στην υπόθεση της Γεωργίας Μπίκα… Αυτό που πάντα προσπαθώ να κάνω δεν είναι μόνο μια ανάρτηση στα social media και να πω «με τον Κώστα», «με τη Μαρία». Εχει ένα νόημα και αυτό, αλλά δεν είναι αυτό που θέλω να προσφέρω εκείνη τη στιγμή. Αυτό που θέλω να προσφέρω είναι μια πιο προσωπική στήριξη για την επίλυση του προβλήματος του θύματος. Είναι επομένως στη διακριτική ευχέρεια του επιζώντος να δεχθεί την όποια βοήθεια όταν και αν το θελήσει. Οπότε δεν συντάσσομαι απαραίτητα πάντα με το ντόμινο των posts και των αντιδράσεων του πληκτρολογίου. Θέλω να είμαι εδώ για όσο χρειαστεί. Οπότε ο αγώνας αυτός έχει μεγαλύτερη διάρκεια, είναι αρκετά ψυχοφθόρος και χρειάζεται δέσμευση και από το θύμα ότι θέλει και έχει ανάγκη βοήθειας. Αν αυτό δηλαδή δεν πραγματοποιηθεί, όλα τα άλλα είναι μόνο για να κερδίσουμε εντυπώσεις. Εμένα δεν με ενδιαφέρει να κερδίσω καμία εντύπωση. Με αφορμή τη Γεωργία, θέλω να πω ότι εκεί έξω υπάρχουν πάρα πολλές Γεωργίες και πάρα πολλοί Γιώργηδες, οι οποίοι χρειάζονται βοήθεια και δεν έχουν κάποιον να τους σταθεί, γιατί η ιστορία τους δεν είναι στα πρωτοσέλιδα. Για εμένα είναι κομβικό αυτοί οι άνθρωποι να έχουν συμπαράσταση, γιατί όσο μεγαλύτερη δημοσιότητα παίρνει ένα θέμα, το καταλαβαίνετε και εσείς, ότι υπάρχουν και άλλες πιέσεις και πάνε διαφορετικά τα πράγματα. Εμείς θέλουμε ΟΛ@ να μπορούν να λύσουν τα θέματά τους και να νιώθουν πιο ασφαλή, και ιδιαίτερα όταν η κακοποίηση προέρχεται από κατάχρηση εξουσίας. Εκεί, ακόμα περισσότερο, οφείλουμε να είμαστε σταθεροί και με διαφανείς διαδικασίες απέναντι στα θύματα και στους θύτες».

Πρόσφατα παρουσιάσατε την πλατφόρμα #MeNow_MeToo στην οποία συμμετέχετε μαζί με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας. Ποιοι είναι οι στόχοι αυτής της πρωτοβουλίας;

«Στην πλατφόρμα θα γίνεται μια πρώτη καταγραφή των μαρτυριών και από εκεί και πέρα επικοινωνούμε με τα θύματα και προσπαθούμε να βοηθήσουμε σε όποιο επίπεδο χρειάζεται και θέλει το θύμα. Επειδή μερικές φορές οι επιζώντες μπορεί να κάνουν μια δημόσια δήλωση και να νομίζουν ότι έτσι θα λυθεί το θέμα τους, γι’ αυτό προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε ότι μέσω της πλατφόρμας αυτής υπάρχει μια συγκεκριμένη καταγραφή η οποία δεν θα σβηστεί. Κρατάμε τα στατιστικά, καταγράφεται το πλαίσιο στο οποίο έχει πραγματοποιηθεί η κακοποίηση για τους εξής λόγους: Γιατί, πρώτον, θέλουμε να ελέγξουμε αν υπάρχουν οι διαδικασίες σε αυτούς τους χώρους οι οποίοι προστατεύουν τα θύματα. Δεύτερον, να κάνουμε κάποιες παρεμβάσεις προς την πολιτεία, ώστε κάποιες διαδικασίες που δεν λειτουργούν αυτή τη στιγμή να μπουν σε μια σειρά».

Κάτι που δεν υπάρχει και οι υποθέσεις αυτές κωλυσιεργούν…

«Κωλυσιεργούν πολύ και υπάρχει γενικότερα μια ασάφεια. Είναι καλό να ξέρουμε τι μπορούμε να περιμένουμε από κάθε φορέα. Τι μπορούμε να περιμένουμε από μια τηλεφωνική γραμμή ή όταν κάνουμε την καταγγελία μας σε πλατφόρμα. Ποιες είναι οι οργανώσεις οι οποίες ασχολούνται, για παράδειγμα, με τους μετανάστες και την κακοποίηση. Ποιες είναι οι διαδικασίες σε σχέση με την αστυνομία, τι πρέπει να κάνουμε και τι πρέπει να ζητήσουμε όταν πάμε στην αστυνομία. Τι πρέπει να κάνουμε για να μείνουμε σε έναν ξενώνα, σε περίπτωση που είμαστε θύματα ενδοοικογενειακής βίας».

Η Παιδεία τι ρόλο παίζει στο να αναπτυχθεί μια νέα γενιά που θα κλείσει την πόρτα στην έμφυλη βία;

«Εχω την πεποίθηση ότι είναι μια σημαντική επένδυση που αξίζει να κάνουμε ως χώρα. Το σωστό πλαίσιο που θα βοηθάει τα θύματα να διεκδικούν τα δικαιώματά τους και θα είναι αποτρεπτικό για εν δυνάμει δράστες το ότι οι κακοποιητικές συμπεριφορές τιμωρούνται. Από την άλλη, επενδύοντας στην πρόληψη δρούμε απευθείας στην πηγή του κακού. Δυστυχώς έχουμε αναπτύξει μια κουλτούρα που συντηρεί και συγκαλύπτει τη βία. Γι’ αυτό χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τις αρχές μας, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η οικογένεια. Να εστιάσουμε στα σημαντικά. Ποιες είναι οι βασικές αξίες; Ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η αγάπη, η αποδοχή. Να μεταφέρουμε στη νέα γενιά το μήνυμα ότι δεν έχει σημασία το πώς φαινόμαστε αλλά το πώς είμαστε αληθινά. Οτι δεν υπάρχουν δύο φύλα, αλλά περισσότερες επιλογές. Οτι δεν κρίνουμε κάποιον από την εξωτερική εμφάνιση ή από τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Ολα αυτά πρέπει να μπουν με έναν τρόπο μέσα στην εκπαίδευση των παιδιών και θεωρώ ότι έχει γίνει ένα πρώτο βασικό βήμα με την ένταξη της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο. Η επιτυχία του προγράμματος όμως εξαρτάται άμεσα από τον τρόπο υλοποίησης. Ξέρω ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη. Ούτε πας από το άλφα στο ωμέγα ξαφνικά. Οταν όμως δεν γίνονται με κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις, δεν θα φέρουν και το αποτέλεσμα που θέλουμε και το συμπέρασμα ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν λειτούργησε θα είναι ανακριβές. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να ξεκινήσει από το νηπιαγωγείο και να διδάσκεται σε κάθε τάξη μέχρι το λύκειο, με ελάχιστο όριο τις 25 ώρες τον χρόνο. Σημαντική επίσης συνιστώσα της επιτυχίας είναι να εκπαιδευθούν οι ίδιοι καθηγητές που θα κάνουν το μάθημα. Οι προτάσεις που κάνουμε δεν είναι πρωτότυπες, είναι η μέθοδος που έχει εφαρμοστεί στο εξωτερικό και έχει αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δυστυχώς ως ευρωπαϊκή χώρα είμαστε αρκετά πίσω στον τρόπο αντιμετώπισης της βίας, επομένως δεν έχουμε την άνεση, αλλά ούτε και τη δικαιολογία να κάνουμε εκπτώσεις στα πρωτόκολλα που εφαρμόζουμε».

«Δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω πώς νέα παιδιά παίρνουν ικανοποίηση κάνοντας κακό σε κάποιον»

Το #MeToo είναι μόνο γυναικεία υπόθεση; Διεθνώς έχει ανοίξει ένας διάλογος ότι «η επιθετικότητα του κινήματος το κατηύθυνε εναντίον του άνδρα». Είναι τελικά ένα δράμα που βιώνουν και οι δύο πλευρές, μία δύσκολη άσκηση ισορροπίας;

«Η κακοποίηση δεν έχει φύλο. Ομως μέχρι στιγμής τα στατιστικά δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες. Το #MeToo φυσικά δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο φύλο, αλλά αφορά όλα τα θύματα. Είναι αλήθεια όμως ότι ως αποτέλεσμα της πατριαρχικής κουλτούρας μεγαλώνουμε τις γυναίκες με έναν τρόπο που τις οδηγεί στο να φοβούνται ενώ τα αγόρια με έναν τρόπο που τελικά καταλήγουν να μη σέβονται και κάπου στην άκρη έχουμε στριμώξει και άτομα από την LGBTQI κοινότητα, τους οποίους τους απαξιώνουμε καθημερινά με απλές καθημερινές πράξεις. Χρειάζεται να δημιουργήσουμε ξανά τον χώρο σε όλα τα φύλα να αναπνέουν και να έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν και να εξελίσσονται χωρίς να είναι δέσμια της ταυτότητας φύλου. Στο #MeToo δεν μιλάμε μόνο για σεξουαλική βία. Θίγουμε το bullying γενικότερα, όταν το ένα φύλο παρενοχλεί το άλλο ή είναι εκδικητικό. Παρατηρώ περιπτώσεις bullying σε αγόρια ή άτομα της LGBTQI κοινότητας και πραγματικά τρομάζω: δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω πώς έχουμε φτάσει σε ένα σημείο τα νέα παιδιά να αντλούν ικανοποίηση κάνοντας κακό σε κάποιον. Εχουμε φτάσει ως κοινωνία στο σημείο να ικανοποιούμαστε κακοποιώντας κάποιον άλλον. Δυστυχώς τέτοια φαινόμενα αναπαράγονται ταχύτατα μέσα από τα social media και φτάνουμε στο σημείο η ίδια η οικογένεια να δηλώνει άγνοια. Εχουμε σταματήσει να επικοινωνούμε μεταξύ μας και να αλληλεπιδρούμε και για να πάρουμε χαρά χρειάζεται όλο και πιο έντονο ερέθισμα για να νιώσουμε. Οι νέοι γονείς, που έχουμε μεγαλώσει με τα πατριαρχικά πρότυπα αλλά έχουμε καταλάβει τα αρνητικά αυτής της κουλτούρας, έχουμε την ευκαιρία να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας, να μεγαλώσουμε τα νέα παιδιά με καλύτερες προϋποθέσεις. Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα αλλά δεν έχουμε επιλογές. Είναι δύσκολο να σβήσουμε κακές συνήθειες αλλά είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί αν δεν το κάνουμε η επόμενη γενιά θα κάνει ακριβώς τα ίδια. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε επίσης ότι όταν στεκόμαστε αληθινά αλληλέγγυοι στα θύματα, δεν καταλήγουμε να φανατιζόμαστε με τους θύτες. Ο φανατισμός γενικότερα είναι ακραίο φαινόμενο, με πολύ άσχημη επίδραση. Εχουμε ανάγκη ως κοινωνία να μάθουμε να συνυπάρχουμε. Αυτό νομίζω είναι το ζητούμενο».

Καταγγελίες με διευθύνσεις και ονόματα

Περίπου 4 καταγγελίες-μαρτυρίες την ημέρα δέχεται η πρωτοβουλία #MeNow_MeToo. Από τις 10 Δεκεμβρίου, οπότε λειτούργησε, η πλατφόρμα έχει δεχθεί συνολικά 208 μαρτυρίες. Από αυτές, οι 150 έχουν κωδικοποιηθεί και αναλυθεί. Τα πρώτα στοιχεία που έχουν προκύψει δυστυχώς δεν προκαλούν έκπληξη. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι πλέον προσδιορίζεται και το πλαίσιο-χώρος που συνέβη το περιστατικό ή με το οποίο σχετίζεται ο θύτης. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της παρουσίασης δόθηκαν στη δημοσιότητα τα πρώτα τα πλαίσια που έχουν αναφερθεί ονομαστικά στις μαρτυρίες, τα οποία περιλαμβάνουν σχολεία, ΙΕΚ, πανεπιστήμια, φροντιστήρια, νοσοκομεία, ιατρεία, δημόσιες υπηρεσίες, επιχειρήσεις, αθλητικούς χώρους, γυμναστήρια κ.ά. Σκοπός της δημοσιοποίησης των στοιχείων αυτών δεν είναι η στοχοποίηση αλλά η «διασύνδεση» όσων κακοποιήθηκαν στο ίδιο πλαίσιο ή από τον ίδιο δράστη και που μέχρι τώρα δεν έχουν τρόπο να το κάνουν.