Η «Σεροτονίνη» στο θέατρο

Το ανατρεπτικό μυθιστόρημα «Σεροτονίνη» του Μισέλ Ουελμπέκ, ενός από τους πιο δαιμόνιους και επιδραστικούς σύγχρονους ευρωπαίους λογοτέχνες, ανεβάζουν σε ελεύθερη μεταφορά στο θέατρο οι Elephas tiliensis στον χώρο Κάμιρος στην Κυψέλη. Χρησιμοποιώντας διάφορα καλλιτεχνικά μέσα, ο Δημήτρης Αγαρτζίδης και η Δέσποινα Αναστάσογλου δημιουργούν την πιο βαθιά υπαρξιακή τους παράσταση, η οποία έδωσε την αφορμή να μιλήσουν στο «Βήμα» για τη γοητεία που τους άσκησε το βιβλίο του Γάλλου προβοκάτορα, τα κακώς κείμενα του ελληνικού θεάτρου και τα μελλοντικά σχέδια της ομάδας τους.

Τι σας γοήτευσε στο μυθιστόρημα «Σεροτονίνη» και θελήσατε να το μεταφέρετε στο θέατρο;

Δημήτρης: «Το μυθιστόρημα του Ουελμπέκ μεταφέρει την αίσθηση του παρόντος τόσο γλαφυρά και έντονα που από την πρώτη στιγμή που το διαβάσαμε θελήσαμε να ασχοληθούμε με τη θεατρική μεταφορά του. Χαρακτηρίζεται προφητικό και, πραγματικά, τρία χρόνια μετά από εκείνη την αρχική επιθυμία, μοιάζει να έχει ήδη εκπληρώσει την προφητεία του καταδεικνύοντας όλες τις παθογόνες συγκυρίες που αναδείχθηκαν μέσα από την πανδημία. Και τώρα που ξεκίνησαν οι παραστάσεις, είναι φανερό πως ο λόγος του και κυρίως η ουσία του, την οποία προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε στην θεατρική μεταφορά του, συνομιλεί με τη σύγχρονη υπαρξιακή αγωνία, το χιούμορ, την κατάθλιψη, την ανάγκη για μια καινούργια συνθήκη, την ανάγκη για μια καινούργια συνομιλία με το περιβάλλον, με τον εαυτό μας και με τους άλλους».

Ο Ουελμπέκ θεωρείται αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και έχει εκφράσει πολλάκις αιρετικές απόψεις, πλέκοντας ακόμη και το εγκώμιο του Ντόναλντ Τραμπ. Πρέπει να διαχωρίζουμε τις απόψεις ή τον χαρακτήρα ενός καλλιτέχνη από το έργο του;

Δέσποινα: «Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε τον ίδιο τον άνθρωπο. Γνωρίζουμε για αυτόν όσα αυτός θέλει να μας παρουσιάσει για τον εαυτό του και τον γνωρίζουμε ως άνθρωπο μέσα από το πρίσμα που αυτός θέλει να προσφέρει στο κοινό του για το πώς είναι ως άνθρωπος. Εγώ έχω την αίσθηση ότι τόσο με τον συγγραφικό του λόγο όσο και με τη γενικότερη παρουσία του, με έναν τρόπο προσπαθεί να προβοκάρει και να προκαλέσει το κοινό αίσθημα για να δείξει ότι ο αληθινός εαυτός μας είναι αλλού, ότι η πραγματικότητα είναι άλλη και ότι πρέπει να καταβάλει ο καθένας μας τη δική μας προσπάθεια, προκειμένου να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας, τους ανθρώπους που στέκονται δίπλα μας, τους ανθρώπους που θα θέλαμε και δεν μπορούμε να στέκονται δίπλα μας και γενικά τη στάση μας μέσα σ’ αυτή την σκληρή καθημερινότητα που ζούμε, η οποία ταυτόχρονα κρύβει και πολλή ομορφιά».

Γιατί αποφασίσατε να αντλήσετε έμπνευση από τη λογοτεχνία και δεν ανεβάσατε κάποιο θεατρικό έργο με παρόμοια θεματική;

Δημήτρης: «Το πρώτο είναι το ίδιο το μυθιστόρημα που είχε έναν τέτοιο αντίκτυπο μέσα μας που ήταν πιο ισχυρός από κάποιο άλλο θεατρικό έργο. Ένα δεύτερο, το οποίο γενικά είναι πολύ ισχυρό στη δουλειά μας και μας απασχολεί πολύ, είναι το πώς αναδιαμορφώνουμε και δημιουργούμε εξαρχής το υλικό, έτσι ώστε να μπορούμε να εκφράσουμε μέσα από την παράσταση τη σκέψη μας για αυτό και την ουσία του. Με έναν τρόπο είναι σαν να πρέπει να εφεύρεις ένα καινούργιο θεατρικό έργο, για να μπορέσεις να μεταφέρεις και να φτιάξεις μία καινούργια γλώσσα. Δεν έχει νόημα να μεταφέρεις την περιγραφή ενός μυθιστορήματος, γιατί αν το κάνεις αυτό είναι προτιμότερο κάποιος να καθίσει να διαβάσει το πρωτότυπο. Οπότε η ενασχόληση με τη λογοτεχνία έχει να κάνει με μια καινούργια δημιουργία, που πηγάζει από το κείμενο και με την ανάγκη δημιουργίας ενός καινούργιου λόγου και επίσης ενός καινούργιου τρόπου να κάνουμε θέατρο».

Ποια είναι η μεγαλύτερη πάθηση από την οποία πάσχει το ελληνικό θέατρο τα τελευταία χρόνια;

Δέσποινα: «Υπάρχει μια συζήτηση τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το αν το θέατρο πεθαίνει κι αν υπάρχει ανάγκη και στον κόσμο να βλέπει θέατρο. Νομίζω η απάντηση είναι ότι ποτέ ο κόσμος δεν θα σταματήσει, όπως λέει και ο Μπόρχες, να έχει την ανάγκη να ακούει και να βλέπει ιστορίες για να συγκινείται και να μετακινείται. Είναι όμως δουλειά δική μας να μπορέσουμε να βρούμε έναν καινούργιο τρόπο για να επικοινωνήσει το θέατρο με τους ανθρώπους στο καινούργιο εδώ και τώρα που διαμορφώνεται. Σήμερα ζούμε μέσα σε τόση πληροφορία και τόσες προσλαμβάνουσες που πραγματικά πρέπει να βρούμε έναν καινούργιο τρόπο για να συνομιλήσουμε με τον θεατή και να του επιβεβαιώσουμε την ανάγκη να έρχεται να βλέπει θέατρο, ή να του γεννήσουμε την ανάγκη αυτή εξαρχής. Κατά τα άλλα, υπάρχουν όλα τα γνωστά προβλήματα, η υπερπληθώρα των παραστάσεων, η μη στοχευμένη πολιτιστική πολιτική σχετικά με το θέατρο, τα ποσά των επιχορηγήσεων που δεν είναι αρκετά, έτσι ώστε να μπορούν να καλύψουν ικανοποιητικά τους συντελεστές και τους δημιουργούς για να μπορούν να έχουν τον χρόνο και την δυνατότητα να δουλεύουν σε βάθος και να έχουν τον χρόνο να δουλέψουν σε βάθος. Νομίζω ότι είμαστε σε μια μεταβατική κατάσταση και ένα νέο σκηνικό με έναν τρόπο συνδιαμορφώνεται μαζί μας και πέρα από μας».

Πανδημία και θέατρο: please discuss.

Δημήτρης: «Σε όλα αυτά τα προβλήματα που προϋπήρχαν και αναφέραμε η πανδημία προκάλεσε ένα πολύ ισχυρό σοκ. Καταρχάς, μας ανάγκασε σε αργία, σε μη δημιουργία, μας έκοψε τον έναν από τον άλλον και επίσης από το ίδιο το κοινό. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη προσπάθησαν να βρεθούν καινούργιες φόρμες, υπήρξε μια ανάγκη για θεατρική δημιουργία μέσω του διαδικτύου, το οποίο προς το παρόν είναι κάτι ανώριμο και δεν ξέρουμε αν θα αποφέρει κάποιους καρπούς ή απλά ήταν μία αναγκαιότητα της στιγμής. Κατά τα άλλα, ως γνωστόν, μέσα στις σκληρές συνθήκες οι άνθρωποι δοκιμάζονται και ενδέχεται από αυτό να βγει κάτι καλό. Νομίζω ότι αν υπάρξει μια μεγαλύτερη πολιτική στόχευση θα μπορέσει και το ίδιο το θέατρο να ξεπεράσει τις πληγές και τη δυσκολία της πανδημίας και να βρει έναν καινούργιο εαυτό. Επίσης, πραγματικά είναι εντυπωσιακό πως μέσα σε αυτή τη δύσκολη συνθήκη ο κόσμος έρχεται με πολύ μεγάλη δίψα στο θέατρο, έχει την ανάγκη να ακούσει αυτή την ιστορία του Ουελμπέκ, κάτι το οποία είναι πραγματικά μας δίνει και μας δύναμη και μας πεισμώνει να συνεχίσουμε να είμαστε ανοιχτοί και δημιουργικοί».

Πείτε μας λίγα λόγια για την ομάδα Elephas tiliensis. Τι απολογισμό κάνετε για τη δράση της; Τι να περιμένουμε στο μέλλον;

Δέσποινα: «Η ομάδα ιδρύθηκε από τους δυο μας το 2011 και είχαμε τη μεγάλη χαρά και πραγματική τιμή η Ζυράννα Ζατέλη να μας εμπιστευθεί την αριστουργηματική “Περσινή Αρραβωνιαστικιά”. Από τότε έχουν ανοίξει μέσα στα χρόνια πολλές συνεργασίες με πολλούς σημαντικούς ανθρώπους και κάθε συνάντηση με όλους αυτούς είναι ένα πολύ μεγάλο δώρο για μας και ένα βήμα προς τα μπρος. Αισθανόμαστε ότι όσο περνάει καιρός βρίσκουμε την πραγματική φωνή μας που κατορθώνει να βρίσκει τρόπο να επικοινωνήσει αυτά που αληθινά μας απασχολούν. Οπότε αυτά καθορίζουν και τις επιλογές των έργων που κάνουμε. Ένα χαρακτηριστικό είναι ότι προσπαθούμε μέσα από κάθε δουλειά μας να αναδημιουργούμε τα κείμενα και να βρίσκουμε και να δημιουργούμε έναν καινούργιο λόγο, μια γλώσσα που επικοινωνεί με το κάθε κείμενο ξεχωριστά. Επόμενη δουλειά, για την οποία ανυπομονούμε και θα παρουσιαστεί την άνοιξη, είναι μια καινούργια παράσταση πάνω στο έργο του Γιώργου Διαλεγμένου “Η νύχτα της κουκουβάγιας”, που μοναδικά είχε ανεβάσει ο Λευτέρης Βογιατζής, με πραγματικά εκλεκτούς συνεργάτες, για την οποία ανυπομονούμε».