«Ηκαλύτερη προστασία στους εργαζομένους είναι να αυξήσεις τα κίνητρα για να δημιουργούν οι επιχειρήσεις θέσεις απασχόλησης» λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης, συνοψίζοντας υπό μία έννοια το πνεύμα του «νέου ξεκινήματος» που επιχειρεί η Ελλάδα με τη βοήθεια της Εκθεσης Πισσαρίδη και του Σχεδίου Ανάκαμψης. Μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» μέσω Zoom, ο κύπριος καθηγητής της LSE που μίλησε και στο Φόρουμ των Δελφών δείχνει τον δρόμο προς μια σύγχρονη ελληνική οικονομία, ενώ επεξηγεί πώς πέτυχαν να μεταρρυθμιστούν άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η Ελλάδα οδεύει προς ανάκαμψη. Ασπάζεστε την εκτίμηση;
Οπωσδήποτε. Με τη διακυβέρνηση Μητσοτάκη υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από το εξωτερικό και κυρίως από την Ευρώπη. Μπορεί το πρόγραμμα αλλαγής της οικονομίας να βρίσκεται στην αρχή, αλλά οι επενδυτές το βλέπουν θετικά. Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες με νέο ξεκίνημα. Η ανταπόκριση στην Εκθεσή μας από τους επενδυτές είναι θετική. Κάτι καλό γίνεται στην Ελλάδα, σκέφτονται. Το Σχέδιο Ανάκαμψης αντικατοπτρίζει την Εκθεση, συμφωνεί με το γενικό πνεύμα και τις εισηγήσεις. Τα μέτρα που ανακοινώνονται είναι αυτά που προσελκύουν επενδυτές.
Ασκήθηκε κριτική στην απόφαση τα δάνεια των πόρων ανάκαμψης να διατεθούν σε ιδιωτικές εταιρείες. Πώς το κρίνετε;
Οι αβεβαιότητες υπάρχουν πάντα στην οικονομία, αλλά δεν μπορεί να συνεχιστεί η έλλειψη εμπιστοσύνης. Η ανάπτυξη σε μια ευρωπαϊκή χώρα έρχεται από τον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχουν περιορισμοί στις δημόσιες επενδύσεις. Ο δημόσιος τομέας πρέπει να ασχολείται με τη δημιουργία υποδομών, κυρίως ψηφιακών. Η απασχόληση θα έρθει από τον ιδιωτικό τομέα σιγά σιγά και οι επενδυτές χρειάζονται πρόσβαση σε δανεισμό. Επίσης, είναι απαραίτητο οι μικρές πετυχημένες επιχειρήσεις να μεγαλώσουν για να γίνουν πιο παραγωγικές και εξωστρεφείς.
Στην Ελλάδα έχουν εισρεύσει ευρωπαϊκά κονδύλια επί δεκαετίες, αλλά η χώρα παρέμεινε αδύναμος κρίκος. Τι αλλάζει τώρα;
Μελέτησα την οικονομική ιστορία, τι συμβαίνει σε κράτη που απέτυχαν για μεγάλα διαστήματα. Στη Γερμανία το 2002 σοβαροί οικονομολόγοι ανέλυαν γιατί απέτυχε η Γερμανία, έλεγαν ότι δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί εξαιτίας των συντεχνιών, εξαιτίας της ένωσης με την Ανατολική Γερμανία. Πέντε χρόνια αργότερα ξεκίνησε η μεγάλη ανάπτυξη, μετά τις μεταρρυθμίσεις του 2002-2005. Η Ισπανία ήταν σε χειρότερη θέση πριν από μερικά χρόνια. Εκανε καλή δουλειά. Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η Ουγγαρία, η Σλοβενία, βελτιώθηκαν σημαντικά. Η Ολλανδία έκανε μεταρρυθμίσεις τη δεκαετία του ’90. Κάποια στιγμή συμβαίνει κάτι, και μια χώρα φτάνει σε ένα σημείο, όπου αποφασίζει ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Κατηγορούμε την Ελλάδα, αλλά είμαστε Ευρώπη, δεν είμαστε Δανία ή Ολλανδία, αλλά ο κόσμος το θέλει και όταν το θέλει θα πετύχει. Ο Τσίπρας δεν πίστευε στη μορφή του κράτους που προωθεί η Ευρώπη. Δεν είχε ιδιοκτησία των μεταρρυθμίσεων. Αυτή είναι φόρμουλα αποτυχίας. Ο Μητσοτάκης λέει το αντίθετο. Θα κάνουμε το παν να εκσυγχρονίσουμε την οικονομία, να γίνουμε μια πετυχημένη μικρή οικονομία στην αγορά της Ευρώπης.
Πώς εξηγείται η μείωση του φορολογικού κόστους εργασίας σε μια χώρα με υψηλή φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή;
Η γραφειοκρατία, τα φακελάκια, η χρονοτριβή στις αδειοδοτήσεις, το υψηλό κόστος εργασίας ενθαρρύνουν κάθε μορφής φοροδιαφυγή και τη μη συμμόρφωση. Δεν θα αποφευχθεί η φοροδιαφυγή ούτε θα αυξηθεί η συμμόρφωση μόνο με μέτρα ελέγχου και τιμωρίας. Θα γίνει με κίνητρα. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στη μορφή αυτή της ελεύθερης αγοράς, υιοθετώντας μέτρα, όπως γρήγορες αδειοδοτήσεις, χαμηλότερη φορολογία, μπορεί να φαίνεται ότι βοηθάς τις επιχειρήσεις, αλλά στην πραγματικότητα βοηθάς τους εργαζομένους. Η καλύτερη προστασία στους εργαζομένους είναι να αυξήσεις τα κίνητρα για να δημιουργούν οι επιχειρήσεις θέσεις απασχόλησης. Η θέση ότι αν δώσω περισσότερα στο κεφάλαιο θα έχω λιγότερα για τον εργαζόμενο είναι φοβερό λάθος. Μια εταιρεία δεν διασφαλίζει ευελιξία για να αναπτυχθεί, ξεγελώντας συνέχεια το κράτος. Σιγά σιγά η οικονομία θα μπει σε δρόμο όπου δεν θα υπάρχουν κίνητρα για φοροδιαφυγή.
Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της απασχόλησης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα.
Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να ακολουθεί τον ιδιωτικό. Μου έχει ασκηθεί κριτική και στην Κύπρο για τη θέση αυτή. Δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί ο εργαζόμενος στον δημόσιο τομέα θεωρεί τον εαυτό του σε καλύτερο επίπεδο από τον ιδιωτικό τομέα. Δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα, είναι και νοοτροπίας. Μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνουν ότι όσο πιο χαμηλή η ανάπτυξη τόσο πιο προνομιούχος θεωρείται ο δημόσιος τομέας.
Στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ποιος πρέπει να είναι ο στόχος; Πανεπιστήμια τύπου LSE ή διασύνδεση με την παραγωγή;
Στα πρώτα δύο χρόνια ή στο πρώτο πτυχίο χρειάζεται να δοθούν σωστές βάσεις στους φοιτητές, ώστε να μπορούν αργότερα να προσαρμόζονται, διότι η επιστήμη και οι ανάγκες μιας χώρας μεταβάλλονται συνέχεια. Επειτα, να υπάρξει εξειδίκευση στους κλάδους που χρειάζεται η χώρα, τουρισμός, ναυτιλία, οτιδήποτε σχετίζεται με θάλασσα. Τα βρετανικά πανεπιστήμια προσφέρουν περισσότερη εξειδίκευση στα χρηματοπιστωτικά, για παράδειγμα, διότι ο κλάδος αυτός είναι μεγάλος εδώ, τα αμερικανικά και κινεζικά στην υψηλή τεχνολογία. Η γεωργία είναι επίσης σημαντική για την Ελλάδα. Σήμερα μίλησα σε συνέδριο στη Σαγκάη για τη γεωργία. Στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με έκαναν επίτιμο διδάκτορα, έχουμε αναβάλει τρεις φορές το ραντεβού λόγω πανδημίας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι σημαντικές για την Ελλάδα, ενώ υστερεί στην κυκλική οικονομία, στην ανακύκλωση.
Η γήρανση του πληθυσμού αναδεικνύεται σε σημαντικό πρόβλημα.
Χρειάζονται μέτρα για την αύξηση της απασχόλησης στις γυναίκες, στους νέους και στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ενας εβδομηντάρης μπορεί να συνεχίσει να απασχολείται, όχι όπως ο τριαντάρης, αλλά σε κάποια μορφή απασχόλησης. Δεν μπορεί να σταματά η απασχόληση στα 62.
Στο δημοσιονομικό μέτωπο, είστε υπέρ της διαγραφής χρέους;
Με τα σημερινά επιτόκια το χρέος είναι βιώσιμο. Αν αρχίσουν να ανεβαίνουν, κάτι που δεν φαίνεται σε ένα δύο χρόνια, τότε θα υπάρξει πρόβλημα. Το χρέος, όχι μόνο της Ελλάδας, της Ιταλίας και άλλων χωρών, μπορεί να είναι μη βιώσιμο. Κάτι πρέπει να γίνει. Κάποια διαγραφή χρέους ή τουλάχιστον ενός μεγάλου μέρους είναι η καλύτερη λύση. Είναι ευκολότερο να γίνει με το χρέος που διακρατεί η ΕΚΤ.
Πού θα βρεθεί η Ελλάδα με το Ταμείο Ανάκαμψης και τις προτάσεις σας;
Με ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,5% για την επόμενη δεκαετία, κατά μέσο όρο, με περισσότερες επενδύσεις, περισσότερες εξαγωγές, μεγαλύτερη αισιοδοξία για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, αλλαγή νοοτροπίας με τη σκέψη να επικεντρώνεται στις ευκαιρίες των νέων τεχνολογιών, πώς θα πετύχουμε με επιχειρηματικότητα και όχι πώς θα βγάλουμε χρήματα από το Δημόσιο. Με σύγχρονη οικονομία.
