Οι απολογισμοί είναι χρήσιμο να ακολουθούν όχι μόνο τις αποτυχίες αλλά και τις επιτυχίες. Αυτού του είδους η «αυτοκριτική», το ερώτημα «γιατί κερδίσαμε;» δεν τίθεται ποτέ. Το περίφημο «μήνυμα της κάλπης» οφείλει να το αναζητεί και να το αποκωδικοποιεί πρωτίστως το κόμμα το οποίο ανέρχεται στην εξουσία. Αυτό πιέζεται από τον χρόνο και από τις προσδοκίες που έχουν καλλιεργηθεί.
Η σημερινή κυβέρνηση έλαβε τη λαϊκή εντολή εξαγγέλλοντας μεταρρυθμίσεις, ρήξεις και τομές. Γι’ αυτό την εμπιστεύθηκαν οι πολίτες. Ωστόσο, η μεταρρυθμιστική ορμή δεν είναι η απαιτούμενη, ενώ οι υπαναχωρήσεις συχνές. Εμφανίζεται πολύ πιο διστακτική απ’ όσο το επιτρέπουν οι προεκλογικές της δεσμεύσεις και οι απαιτήσεις των ημερών.
Ο λόγος πίσω από αυτήν την – όχι πρωτόγνωρη – στάση είναι όπως πάντα ο «φόβος του πολιτικού κόστους», για την ύπαρξη του οποίου δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι. Ο φόβος έναντι ενός κινδύνου φανταστικού δεν είναι φόβος, αλλά φοβία. Πόσες κυβερνήσεις ρίσκαραν να το αναλάβουν, ώστε να μάθουμε, εάν όντως υπάρχει;
Η πρόσφατη ιστορία καταδεικνύει μάλιστα ότι το «πολιτικό κόστος» το υφίστανται τελικά όσες δεν πήραν το ρίσκο να εφαρμόσουν την πολιτική τους. Εκείνες που υπαναχώρησαν από τις δεσμεύσεις τους, πολύ σύντομα και χωρίς να το καταλάβουν άρχισαν να ζητούν το μήνυμα που τους έστειλε πίσω στα έδρανα της αντιπολίτευσης.
Αυτή την τύχη επιφυλάσσει η μοίρα στις πολιτικές ηγεσίες που δεν έχουν την ικανότητα να αφουγκραστούν τον σφυγμό της εποχής. Μπορεί η κοινωνία να διψά και να είναι ήδη έτοιμη για πραγματικές αλλαγές αλλά εκείνες διστάζουν να τις υλοποιήσουν.
Τώρα βιώνουμε το εξής παράδοξο: Η σημερινή κυβέρνηση δείχνει να μην έχει συνειδητοποιήσει πλήρως τους λόγους για τους οποίους έχει ανέλθει στην εξουσία, ενώ την ίδια ώρα η αξιωματική αντιπολίτευση δείχνει να μην έχει συνειδητοποιήσει τους λόγους που την έριξαν από αυτή. Το «μαύρο κουτί» της πτώσης φαίνεται ότι υπέστη μεγάλη ζημιά από τη συντριβή και στέλνει λάθος μηνύματα.
Δεν χρειάζονται περισπούδαστες αναλύσεις για να καταλάβουμε για ποιον λόγο συνεχίζεται το brain drain. Για να επιστρέψουν όσοι έφυγαν και να σταματήσουν να φεύγουν άλλοι, πρέπει η χώρα να γίνει κανονική. Για να γίνει η χώρα κανονική, πρέπει κάποιοι να «σπάσουν» αβγά. Η κοινωνία δείχνει έτοιμη από καιρό. Η πολιτική ηγεσία μάλλον όχι.
