Οι ασθένειες των άλλων;

Στις αρχές του 2014 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (European Center of Disease Control and Prevention – ECDC) ανακοίνωσε κρούσματα σχιστοστομίασης σε μια ομάδα γερμανών τουριστών που δεν είχαν ταξιδέψει σε χώρες όπου ενδημεί η νόσος. Επόμενα κρούσματα στη Γαλλία οδήγησαν τους ερευνητές στην «πηγή» του προβλήματος: έναν ποταμό στην Κορσική στα νερά του οποίου είχαν κολυμπήσει όλοι οι νοσούντες.

Μα πώς έγινε αυτό; Δεν είναι η σχιστοστομίαση μια νόσος των τροπικών; Τι γύρευε λοιπόν σε ευρωπαϊκά ύδατα; Η σχιστοστομίαση ανήκει όντως στις τροπικές νόσους. Προκαλείται από έναν πλατυέλμυνθα, ένα μικροσκοπικό παρασιτικό σκουλήκι του γένους Schistosoma, οι λάρβες του οποίου αναπτύσσονται αρχικά σε σαλιγκάρια των γλυκών νερών. Οταν φτάσουν το κατάλληλο αναπτυξιακό στάδιο, εγκαταλείπουν τον πρώτο αυτόν ξενιστή για τον δεύτερο, τον άνθρωπο, στον οποίο εισέρχονται μέσω του δέρματος. Τα ενήλικα άτομα εγκαθίστανται στη μεσεντέρια ή στην πυελική φλέβα όπου τα θηλυκά γεννούν τα αβγά τους, τα οποία αποβάλλονται με τα ούρα και τα κόπρανα (ξαναφέροντας το παράσιτο στη φύση). Αβγά τα οποία παραμένουν εγκλωβισμένα στους γύρω ιστούς, κυρίως στο ήπαρ και στην ουροδόχο κύστη, προκαλούν τη φλεγμονώδη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και την ανάπτυξη της νόσου. Η νόσος θεραπεύεται: το φάρμακο είναι μάλιστα αποτελεσματικό ενάντια και στα 6 υποείδη του παρασίτου που προσβάλλουν τον άνθρωπο. Ωστόσο, δεν προλαμβάνει επαναμόλυνση με το παράσιτο και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ανθεκτικότητας.

Στην Ευρώπη η σχιστοστομίαση είχε εξαλειφθεί από το 1965, αλλά όλα δείχνουν ότι έχει επανακάμψει. Οπως εξάλλου έχει επανακάμψει και η ελονοσία. Οπως εξάλλου έχει εγκατασταθεί για τα καλά και ο ιός του Δυτικού Νείλου, για τον οποίο θα διαβάσετε στις επόμενες σελίδες. Τα αίτια αυτής της γεωγραφικής επέκτασης των παρασιτικών νόσων είναι πολλά και συχνά αλληλοεξαρτώμενα. Υπάρχει όμως κάτι στο οποίο αξίζει να εστιαστεί η προσοχή μας: διόλου τυχαία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κατηγοριοποιεί τη σχιστοστομίαση (και άλλες νόσους) στις παραμελημένες (neglected) τροπικές ασθένειες. Παραμελημένες από ποιον; Και για ποιον λόγο; Οσο και αν δεν μας αρέσει, η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι η ακόλουθη: «Από εμάς! Εμάς, τους πολιτισμένους του λεγόμενου δυτικού κόσμου. Επειδή στην πραγματικότητα ποτέ δεν μας ενδιέφερε τι συνέβαινε έξω από την πόρτα μας! Επειδή αδιαφορούμε για τα 200 και πλέον εκατομμύρια κρούσματα σχιστοστομίασης που σημειώθηκαν το 2016, αφού ήταν τόσο μακριά από εμάς».

Αλλά ο κόσμος δεν έχει σύνορα. Τίποτε δεν εμποδίζει το κουνούπι να πάει από του Ζωγράφου (όπου σημειώθηκαν κρούσματα του ιού του Δυτικού Νείλου) στα Ιλίσια (όπου δεν έχουν σημειωθεί ακόμη), το σαλιγκάρι (άραγε σε ποια βαλίτσα ταξιδιώτη;) από τη Σενεγάλη στην Κορσική. Στην πραγματικότητα, ο μόνος τρόπος να προστατευθούμε είναι προστατεύοντας και τους άλλους. Θα αρκούσε η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στην Αφρική για να σημειωθεί τεράστια μείωση στα κρούσματα πολλών μεταδοτικών νόσων. Συνέβη στην Ελλάδα του ’50 και του ’60. Μπορεί και πρέπει να συμβεί στις χώρες του (κακώς) λεγόμενου Τρίτου Κόσμου. Για το καλό όλων μας.