Παγανισμός, με επίσημη την λατρεία του Θεού της… Αστραπής σε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εν έτει 2018; Και όμως! Η μικρή Λιθουανία των 2,8 εκατ. κατοίκων, πλήρες μέλος της ευρωζώνης και του ΝΑΤΟ, ενδέχεται να αναγνωρίσει ως θρησκευτική κοινότητα το παγανιστικό κίνημα Ρόμουβα, το οποίο θα μπορεί να διδάσκεται κατόπιν και στα σχολεία. Κάτι που, όπως είναι φυσικό, έχει προκαλέσει πολεμική, και ανησυχεί σφόδρα τους διανοουμένους στη χώρα της Βαλτικής.
Υπάρχει και πολιτική διάσταση, καθώς στο παγανιστικό κίνημα ανήκει και ο αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος. «Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία, αλλά με τα συμφέροντα ενός κόμματος», λέει στον Monde η Νερίτζα Πουτιναϊτε, φιλόσοφος και καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Βίλνιους.
«Όταν τελεί ένα γάμο, η μεγάλη ιέρεια Ινίτζα Τρινκουνιένε ανασηκώνει τον άσπιλο μανδύα της, που είναι κεντημένος με κόκκινα γεωμετρικά σχέδια, ενώ ένα λευκό πέπλο καλύπτει τα μαλλιά της. Ενθρονισμένη από τους πιστούς του βαλτικού παγανιστικού κινήματος Ρόμουβα, η ιέρεια πάντρεψε και βάφτισε περί τα 100 άτομα το 2017. Εφέτος οι τελετές αναμένονται ακόμη περισσότερες, αλλά πάντα με το ίδιο τελετουργικό της επίκλησης της Ζεμίνα (η μητέρα-Γη στο πάνθεον του λιθουανικού παγανισμού), και βεβαίως του Περκούνας, θεού της Αστραπής», γράφει η γαλλική εφημερίδα.
Νομοσχέδιο στη βουλή
Ένα νομοσχέδιο υπό συζήτηση στο λιθουανικό κοινοβούλιο, προβλέπει την αναγνώριση του κινήματος Ρόμουβα ως θρησκευτικής κοινότητας. Η ψηφοφορία αναβλήθηκε για το φθινόπωρο, αλλά αν εγκριθεί (και οι πιθανότητες είναι μεγάλες), γάμοι που θα γίνονται με αυτή την παγανιστική τελετή θα αναγνωρίζονται επισήμως από το κράτος όπως εκείνοι που τελούνται στις χριστιανικές εκκλησίες.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, 5.118 Λιθουανοί δηλώνουν πίστη σε αυτό το παγανιστικό κίνημα που βασίζεται «σε ιστορικές πηγές, αρχαιολογικά ευρήματα και πολιτιστικές παραδόσεις», σύμφωνα με την πρωθιέρεια Τρινκουνιένε. Αλλά σε αυτή τη χώρα με τους ούτε τρία εκατομμύρια ανθρώπους, οι απαιτήσεις μιας χούφτας Λιθουανών ανησυχούν πολλούς διανοούμενους, που μιλού για πολιτική εκμετάλλευση αυτής της λατρείας από ένα κόμμα, με φόντο τον εθνικισμό.
Το εν λόγω κόμμα είναι η Ένωση των Αγροτών και των Πρασίνων της Λιθουανίας, το οποίο κέρδισε τις κοινοβουλευτικές εκλογές το 2016 και ηγείται της κυβέρνησης. Αρχηγός του είναι ο Ραμούνας Καρμπάουσκις, πάμπλουτος γαιοκτήμονας, και δηλωμένος παγανιστής.
Αγάλματα στις θεότητες
Στο προπύργιό του, το Ναϊσιάϊ, στη βόρεια Λιθουανία, ανήγειρε αγάλματα προς τιμήν βαλτικών παγανιστικών θεοτήτων. Σε μια από τις πρώτες δηλώσεις του μετά την άνοδο του κόμματός του στην εξουσία, είπε ότι θέλει να χαρίσει από μια εθνική ενδυμασία σε όλους τους μαθητές της χώρας. Απόφαση που άρχισε να εφαρμόζεται εν μέρει από τις αρχές του χρόνου.
«Η αναγνώριση από το Κοινοβούλιο θα παρέχει σημαντικά προνόμια… διότι αυτή η θρησκεία θα μπορεί να διδάσκεται στα σχολεία», λέει με ανησυχία η φιλόσοφος Πουτιναϊτε.
Αλλά ο Τάντας, ένας νεαρός προγραμματιστής υπολογιστών που παντρεύτηκε και βάφτισε τον μικρό γιο του με ειδωλολατρικά τελετουργικά, βλέπει σε αυτό το κίνημα που δημιουργήθηκε από τον φιλόσοφο Γιόνας Τρινκούνας το 1967, μια «μορφή έκφρασης του παραδοσιακού πολιτισμού της Λιθουανίας και μια κοινωνία με τη φύση».
Η κοινωνιολόγος των θρησκειών Μίλντα Αλισαουσκένε θεωρεί ότι η συζήτηση έχει περάσει από την ακαδημαϊκή σφαίρα στο πολιτικό επίπεδο. «Είναι ένα φαινόμενο αντίδρασης στην παγκοσμιοποίηση, που εκφράζει την επιθυμία διατήρησης των τοπικών παραδόσεων», λέει στον Monde. Αλλά η Πουτιναϊτε, όπως και άλλοι, φοβούνται ότι μπορεί να αφυπνίσει τον εθνικισμό, προβάλλοντας μια πρωτόγονη και οπισθοδρομική εικόνα της Λιθουανίας.
Χωρίς ιστορική συνέχεια
Πρόσφατα, το θεολογικό ζήτημα κυριάρχησε στις συζητήσεις στο Κοινοβούλιο: οι πολέμιοι της αναγνώρισης τονίζουν την έλλειψη πηγών για αυτή τη θρησκεία, όπως και την έλλειψη ιστορικής συνέχειας. Οι παγανιστές ήταν που «δολοφόνησαν με το τσεκούρι» τον Άγιο Μπρούνο (σσ γιορτάζεται ως Αγιος Βονιφάτιος), στην πρώτη προσπάθεια για εκχριστιανισμό, το 1009, θύμισε ο Αντριους Κουμπίλιους, πρώην πρωθυπουργός (του συντηρητικού κόμματος) στην Ολομέλεια.
Το θέμα είναι πράγματι ευαίσθητο, καθώς η Λιθουανία ήταν η τελευταία χώρα στην Ευρώπη που εκχριστιανίστηκε, στα τέλη του 14ου αιώνα.
Επί σοβιετικής περιόδου, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υπήρξε προπύργιο αντίστασης στην καταναγκαστική εκκοσμίκευση. Σήμερα σχετίζεται με όλες τις εθνικές εκδηλώσεις μνήμης των αγώνων για την ανεξαρτησία. Ένας άλλος λόγος ανησυχίας είναι η επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στη χώρα τον Σεπτέμβριο, γεγονός που μάλλον συνέβαλε στην αναβολή της ψηφοφορίας για τη λατρεία του Θεού της Αστραπής», καταλήγει το ρεπορτάζ του Monde.