Η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται, ωριμάζει και αποκτά μια θέση δίπλα στον άνθρωπο. Ο λόγος για τον Watson, τον υπερυπολογιστή της IBM ο οποίος σε ρόλο «γνωσιακού βοηθού» προσφέρει πλέον τα «φώτα» του σε οργανισμούς, εταιρείες και ιδιώτες. O διάσημος υπολογιστής με μέγεθος δωματίου, ο οποίος έλαβε την ονομασία του από τον ιδρυτή του αμερικανικού κολοσσού Τόμας Γουότσον και έγινε ευρύτερα γνωστός στο κοινό το 2011 όταν κατέλαβε την κορυφή στο δημοφιλές αμερικανικό τηλεπαιχνίδι γνώσεων «Jeopardy!» κερδίζοντας τους δύο καλύτερους παίκτες, εδώ και δύο χρόνια αποτελεί μια ξεχωριστή επιχειρηματική μονάδα μοιρασμένη στο cloud computing και στο λεγόμενο Watson Health –μια υπομονάδα αφιερωμένη στην υγεία, με στόχο τη βελτίωση της καθημερινότητάς μας.

Ο δρ Κώστας Μπέκας

Πριν από λίγες ημέρες συναντήσαμε στην Αθήνα τον δρα Κώστα Μπέκα, διευθυντή Γνωσιακής Υπολογιστικής στο Ερευνητικό Κέντρο της IBM στη Ζυρίχη, ο οποίος μας μίλησε για τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και τις ευκαιρίες που θα μπορούσε να προσφέρει στην εκπαίδευση, στην επιχειρηματικότητα και στην αγορά εργασίας. Η τεχνητή ή καλύτερα η γνωσιακή τεχνητή νοημοσύνη μετατρέπεται σε χρήσιμο «εργαλείο» για τον άνθρωπο.

Τεχνητή νοημοσύνη και επιχειρείν


«Ο Watson έχει ξεπεράσει πλέον κατά πολύ το επίπεδο ενός… πρότζεκτ. Αυτό ξεκίνησε πριν από περίπου δύο χρόνια και πλέον έχει γίνει μια ξεχωριστή μεγάλη επιχειρηματική μονάδα της εταιρείας. Το όλο εγχείρημα είχε ξεκινήσει αποκλειστικά από την ΙΒΜ Research με τεχνολογίες που είχαν αναπτυχθεί από το 2000 –υπήρχε «μαγιά» από πολύ παλιά –και κορυφώθηκε το 2011 με το σύστημα που ονομάστηκε Watson και κέρδισε τους καλύτερους παίκτες στο παιχνίδι «Jeopardy!»» λέει στο «Βήμα» ο δρ Μπέκας. Το να παίξει όμως ένας υπερυπολογιστής ένα παιχνίδι και να κερδίσει, μας εξηγεί, είναι πολύ διαφορετικό από το να μετατραπεί σε ένα σύστημα ικανό να προσφέρει πολύτιμες γνωσιακές υπηρεσίες στον άνθρωπο. «Κάτι τέτοιο βασίζεται σε δύο άξονες: στην περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας γύρω από την ανάκτηση μη δομημένης πληροφορίας (π.χ. κείμενο, φωνή, βίντεο, εικόνες, τεχνικά διαγράμματα κ.ά.) και στην εξεύρεση του τρόπου με τον οποίο όλο αυτό θα μπορούσε να βρει επιχειρηματικές εφαρμογές».

«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε προχωρήσει πάρα πολύ στο επιστημονικό κομμάτι όσον αφορά τον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης που χρειάζεται αλλά και τον τομέα της σχεδίασης των κατάλληλων υπολογιστικών αρχιτεκτονικών –των υπολογιστών δηλαδή που χρειάζονται για να υποστηρίξουν τα συγκεκριμένα υπολογιστικά προγράμματα» παραδέχεται ο ίδιος.
Ο υπερυπολογιστής που έγινε «γιατρός»


Τον περασμένο Μάιο η IBM ανακοίνωσε τη συνεργασία της με 14 ογκολογικά κέντρα σε ΗΠΑ και Καναδά, όπου ο Watson επρόκειτο να «πιάσει δουλειά». Συγκεκριμένα ο υπερυπολογιστής της IBM θα ανελάμβανε να εξετάζει το γενετικό προφίλ ασθενών και να αναλύει τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, με απώτερο στόχο τις εξατομικευμένες και ακριβείς θεραπευτικές μεθόδους, κομμένες και ραμμένες στα μέτρα του κάθε ασθενούς.
To σύστημα έχει πλέον μεταφερθεί στο ψηφιακό «σύννεφο» και είναι διαθέσιμο ως συνδρομητική διαδικτυακή υπηρεσία. Συγκεκριμένα, έχει εκπαιδευθεί στη βιοχημεία εκμεταλλευόμενο το γεγονός ότι τα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) έχουν καταρτίσει πίνακες των ανθρώπινων βιοχημικών μονοπατιών σε φορμά που μπορούν να διαβαστούν από μηχανές. Εχοντας τις γνώσεις αυτές, ο Watson είναι σε θέση να διαβάζει τη βάση δεδομένων PubMed των NIH, η οποία περιέχει περιλήψεις και πλήρη κείμενα σχεδόν όλων των βιοϊατρικών δημοσιεύσεων. Συνδυάζοντας τη βιβλιογραφία με τα γενετικά δεδομένα κάθε ασθενούς, ο Watson εντοπίζει τις μεταλλάξεις που χαρακτηρίζουν τους πληθυσμούς καρκινικών κυττάρων, εξετάζει τα μεταβολικά μονοπάτια που επηρεάζονται και εντοπίζει φάρμακα που στοχεύουν πρωτεΐνες σε αυτά τα μονοπάτια. Παρ’ όλα αυτά λειτουργεί σε συμβουλευτικό επίπεδο, γεγονός που σημαίνει ότι οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται από τους γιατρούς.


Το 2011, ο Watson κατατρόπωσε τους καλύτερους παίκτες του «Jeopardy!», Κεν Τζένινγκς και Μπραντ Ράτλερ

«Πιστεύουμε ότι η γνωσιακή υπολογιστική έχει τη δυνατότητα να έχει πολύ μεγάλη επίδραση σε αμέτρητους τομείς, της δικής μας απλής καθημερινότητας και φυσικά της επιστήμης και της τεχνολογίας και της δουλειάς και της επιχειρηματικότητας. Ωστόσο φαίνεται ότι ένας από τους αμεσότερους τομείς είναι ο τομέας της υγείας. Γιατί είναι πραγματικά πάρα πολύ περίπλοκο. Τα δεδομένα που παράγονται αυξάνονται με εκθετικό βαθμό στον συγκεκριμένο τομέα και η γνώση η οποία συσσωρεύεται (υπό μορφή αποτελεσμάτων, κλινικών μελετών, επιστημονικών αποτελεσμάτων, απεικονιστικών εξετάσεων κ.ά.) είναι τόσο μεγάλη σε όγκο που δεν μπορεί πλέον κάποιος να πει ότι θα κάνει μια έρευνα με τον παραδοσιακό τρόπο και θα βγάλει κάποιο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό έχουμε επικεντρωθεί σε αυτό το κομμάτι πάρα πολύ, ώστε να βοηθήσουμε τον συγκεκριμένο τομέα μέσω του cognitive computing» μας εξηγεί ο δρ Μπέκας. «Σκοπός της γνωσιακής υπολογιστικής δεν είναι η αντικατάσταση των ανθρώπων στον τομέα της υγείας αλλά η απελευθέρωσή τους από τη σκλαβιά και την τυραννία των δεδομένων. Σκεφθείτε μόνο ότι στον τομέα της υγείας επί καθημερινής βάσεως παράγουμε τόσα δεδομένα που θα χρειάζονταν 500.000 σκληροί δίσκοι του 1TB για την αποθήκευσή τους».
Πέρα από την ανάλυση των ατελείωτων δεδομένων ωστόσο, ο Watson θα μπορούσε κατά τον δρα Μπέκα να γλιτώσει πολύτιμα κονδύλια στα εθνικά συστήματα υγείας. «Στις ΗΠΑ, αν δεν κάνω λάθος, περίπου το 17% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος ξοδεύεται στον τομέα της υγείας –η Ελλάδα από όσο γνωρίζω είναι κοντά στο 9%. Ενα μεγάλο κομμάτι της οικονομικής αυτής δαπάνης που σπαταλιέται θα μπορούσε με τη βοήθεια της τεχνολογίας να είχε σωθεί. Τα χρήματα που θα περισσέψουν θα μπορούσαν να επενδυθούν σε άλλους τομείς, π.χ. σε καλύτερη έρευνα, καλύτερα φάρμακα κ.τ.λ.».
Από ρεσεψιονίστ, προπονητής


Πέρα από τον τομέα της Ιατρικής, ο Watson θα μπορούσε να βρει εφαρμογές και σε άλλους τομείς, σύμφωνα με τον δρα Μπέκα. «Για παράδειγμα, και στον κατασκευαστικό τομέα, ένας μηχανικός ο οποίος σχεδιάζει λιπαντικά για μηχανές θα μπορούσε με τη βοήθειά του να βρει μια καλύτερη λιπαντική φόρμουλα για το προϊόν του, η οποία να αποδίδει 30% λιγότερη τριβή. Αρα λιγότερη κατανάλωση καυσίμου, άρα χαμηλότερη εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα. Συνάμα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες εργασίες οι οποίες δημοσιεύονται κάθε χρόνο. Πώς μπορεί αυτός ο άνθρωπος να τις διαβάσει όλες; Δεν γίνεται! Πρέπει να έχεις ένα σύστημα το οποίο να μπορεί να διαβάζει, να κατηγοριοποιεί και να είναι ένας «γνωσιακός βοηθός», με τον οποίο να μπορείς να συνδιαλέγεσαι. Στόχος λοιπόν είναι ο συγκερασμός της γνωσιακής υπολογιστικής με την πράξη, ώστε να έχουμε ένα πολύ καλύτερο αποτέλεσμα σε πάρα πολλούς τομείς της καθημερινότητας, της τεχνολογίας, της επιστήμης, της βιομηχανίας».
Στις αρχές του μήνα ο Watson πήγε για… τουρισμό. Οχι, δεν πήγε διακοπές αλλά ανέλαβε ρόλο «concierge» στο ξενοδοχείο Hilton McLean στη Βιρτζίνια, στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος «Connie». Σκοπός του χαριτωμένου ρομπότ που «ενσαρκώνει» τη νοημοσύνη του Watson είναι η ενημέρωση των θαμώνων γύρω από τις ανέσεις και τις υπηρεσίες του ξενοδοχείου, όπως επίσης και τις ατραξιόν, τα εστιατόρια και τα καταστήματα της πόλης. Θα αγκαλιάσουν όμως όλοι θετικά το ρομπότ που στέκεται δίπλα από τον πάγκο της ρεσεψιόν; «Η ομάδα μου βρίσκεται πίσω από τον προσανατολισμό του ρομπότ-concierge στον χώρο. Εκ πείρας γνωρίζουμε ότι ο κόσμος δέχεται με καλό τρόπο ένα νέο σύστημα όταν βλέπει ότι κερδίζει από αυτό και ότι πραγματικά καλυτερεύει η καθημερινότητά του» μας εξηγεί ο δρ Μπέκας. «Η ΙΒΜ δεν κάνει ρομπότ. Η ΙΒΜ κάνει το «μυαλό» των ρομπότ, τη λεγόμενη ενσώματη νόηση (embodied cognition). Ενα ρομπότ σε τραβάει αρχικά γιατί είναι χαριτωμένο. Αυτό είναι παιχνίδι. Αυτό που προσφέρουμε τώρα είναι το περιεχόμενο. Δεν περιορίζεται στο «Καλημέρα, τι κάνεις;». Σου δίνει πραγματικά χρήσιμες πληροφορίες. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά που μετατρέπει κάτι από παιχνίδι σε κάτι το οποίο έχει χρηστική αξία».
Σύμφωνα με τον ειδικό της IBM, ο Watson ξετυλίγει πλέον το «ταλέντο» του και στον χώρο του αθλητισμού αναλαμβάνοντας εργασίες που ξεκινούν από την καλύτερη κατανόηση των κανόνων ενός αθλήματος και φθάνουν ως τη δημιουργία ακριβέστερων αθλητικών αναλύσεων και τη διεξαγωγή καλύτερων στατιστικών μετρήσεων.

«Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ ο κόσμος έχει φοβερή προσήλωση στα στατιστικά των αθλητών. Θέλει να καταλάβει τα πάντα γύρω από τον αθλητισμό. Κάτι τέτοιο μπορεί –μεταξύ άλλων –να οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση π.χ. ενός ποδοσφαιρικού αγώνα ή ακόμη στη δημιουργία αποδοτικότερων διαφημίσεων».

«Επίσης, ένα γνωσιακό σύστημα θα μπορούσε να μας καθοδηγήσει στο να κάνουμε αποδοτικότερες ασκήσεις για καλή φυσική κατάσταση χωρίς τραυματισμούς. Ή θα μπορούσε να μας υποδείξει πώς θα μπορούσαμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα μέσω της φυσικοθεραπείας. Να δώσει στον γιατρό, στον προπονητή ή στον γυμναστή στοιχεία για το πώς πρέπει να κινηθεί ο καθένας μας». Κάτι τέτοιο, συνεχίζει ο δρ Μπέκας, θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες ιδιαίτερα στην περίπτωση των ηλικιωμένων ατόμων ή ατόμων με κινητικά προβλήματα, συμπληρώνοντας τα υπάρχοντα κενά και προσφέροντάς τους καλύτερη ποιότητα ζωής.
Συνεργασίες και μελλοντικές προοπτικές
Στα τέλη Μαρτίου η IBM ανακοίνωσε τη συνεργασία της με την ιταλική κυβέρνηση για τη δημιουργία του πρώτου ευρωπαϊκού κέντρου υγείας με τη συμβολή του Watson, στο Μιλάνο. Στόχος της συμφωνίας που υπεγράφη από τον ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι, είναι η δημιουργία ενός διεθνούς κόμβου αφιερωμένου στις τελευταίες εξελίξεις στους τομείς της γενετικής, των big data, της γήρανσης και της διατροφής, που θα βρίσκεται κοντά στο ερευνητικό κέντρο Human Technopole Italy 2040. Ο αμερικανικός κολοσσός πρόκειται να επενδύσει στη χώρα 135 εκατ. ευρώ σε βάθος χρόνου και να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό «οικοσύστημα» από επιστήμονες και ειδικούς οι οποίοι θα αναπτύξουν τη νέα γενιά cloud εφαρμογών και υπηρεσιών του Watson Health.

«Βλέπουμε λοιπόν ότι πολλές κυβερνήσεις αρχίζουν να καταλαβαίνουν πως οι εν λόγω τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα δημιουργίας μιας νέας μορφής οικονομίας. Το μήνυμα είναι ότι οι νέες αυτές τεχνολογίες ανοίγουν νέες προοπτικές για τη γέννηση νέων θέσεων εργασίας και θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής» προσθέτει ο δρ Μπέκας.
Η ΙΒΜ, με παρουσία στην Ελλάδα που ξεπερνά τα 77 χρόνια, μεταφέρει την τεχνογνωσία της σε αναδυόμενες τεχνολογίες στη χώρα μας μέσω των συνεργασιών της με κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα. Στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών προγραμμάτων της που αφορούν τις γνωσιακές τεχνολογίες και τον Watson συνεργάζεται σε μεταπτυχιακό επίπεδο με τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου η οποία έχει εντάξει στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Advanced Data Science», μάθημα που εισάγει την έννοια των γνωσιακών τεχνολογιών και του ΙΒΜ Watson. Επίσης, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στον τομέα των «Business Analytics», η ΙΒΜ θα υλοποιήσει εργαστήρια (workshops) και διαλέξεις σχετικά με τις εν λόγω γνωσιακές τεχνολογίες. Παράλληλα σε προπτυχιακό επίπεδο η ΙΒΜ συνεργάζεται με το Deree – The American College of Greece το οποίο έχει εντάξει το μάθημα «Cognitive Computing with IBM Watson» στην κατεύθυνση Τεχνολογία Πληροφορικής.

«Προσωπικά πιστεύω ότι από την εν λόγω τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθηθεί η χώρα μας, γι’ αυτό και ήρθα στην Ελλάδα. Εγώ έχω σπουδάσει εδώ, μπορεί να λείπω πολλά χρόνια, αλλά είμαι «προϊόν» του ελληνικού πανεπιστημίου και αγαπώ τη χώρα μου. Χρειάζεται όμως μια προεργασία. Η συνεργασία με την Ιταλία δεν έγινε μέσα σε μια μέρα». Οι νέες τεχνολογίες, μας λέει ο δρ Μπέκας, θα μπορούσαν να γεννήσουν νέες θέσεις εργασίας. «Κάθε φορά που εμφανίζεται μια τεχνολογία, κάποια άλλη τεχνολογία πεθαίνει. Τίποτα δεν είναι στατικό. Ισα-ίσα που τέτοιες τεχνολογίες θα ανοίξουν περισσότερες θέσεις στο μέλλον. Η πραγματικότητα είναι ότι πολλές ειδικότητες ενδεχομένως να μην υπάρχουν, θα δημιουργηθούν όμως νέες. Και στην Ελλάδα έχουμε ένα δυναμικό από νέους και σπουδασμένους ανθρώπους που θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε τέτοιες θέσεις».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ