Μικελάντζελο Αντονιόνι: «Επάγγελμα: σκηνοθέτης»

Μόνον με την λέξη «πολύτιμο» μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς το αφιέρωμα στο έργο του Μικελάντζελο Αντονιόνι που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, πρωτοβουλία του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτο. Το έργο του «Il professore» του κινηματογράφου -όπως τον είχε αποκαλέσει σε παλαιότερη συνέντευξή μου ο Τζον Μάκλκοβιτς– έχει κερδίσει μια θέση στην αιωνιότητα.

«Η νύχτα», «Η περιπέτεια», «Η έκλειψη», «Το χρονικό μιας αγάπης», «Blow up», «Κόκκινη έρημος», «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ». Ταινίες που χάραξαν Ιστορία γράφοντας το δικό τους κεφάλαιο όχι μόνον στο ιταλικό σινεμά αλλά στο παγκόσμιο. Ταινίες που είναι απαραίτητο να παίζονται, που και που, ξανά στις αίθουσες.

Γιατί όπως ο στενός φίλος και συνεργάτης του, θεωρητικός του κινηματογράφου αλλά και επιμελητής του αφιερώματος Κάρλο Ντι Κάρλο σημειώνει, «ο Αντονιόνι είναι ένας δημιουργός που έζησε την εποχή του, κινούμενος συγχρόνως και έξω από αυτήν, εξελισσόμενος σε πρωτοπόρο της κινηματογραφικής «γλώσσας» και μετρ του ύφους.»

Ο κ. Ντι Κάρλο βρέθηκε τις τελευταίες ημέρες στην Αθήνα για να μιλήσει για τον Αντονιόνι, κάτι που έγινε την περασμένη Τρίτη στην έναρξη του αφιερώματος στο Μέγαρο Μουσική Αθηνών, όπου προβλήθηκε η «Περιπέτεια» και χθες Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου στο Ιδρυμα Κακογιάννη όπου συνομίλησε με τον κριτικό κινηματογράφου κ. Μισέλ Δημόπουλο.

Την ίδια βραδιά, στα πλαίσια του αφιερώματος, προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Antonioni su Antonioni» που γύρισε ο ίδιος ο Κάρλο Ντι Κάρλο για τον μέντορά του. Η ιδέα της υλοποίησης ενός έργου με εικόνες αρχείου καταγεγραμμένες στην πάροδο του χρόνου, απασχολούσε εδώ και χρόνια τον κ. Ντι Κάρλο. Εικόνες που «έκλεψε» (ρήμα που χρησιμοποιεί ο ίδιος) κατά την διάρκεια των μεταδόσεών τους και μέσω των οποίων διαμόρφωσε ένα πολύτιμο αρχείο από σημαντικές συμμετοχές του σε τηλεοπτικές εκπομπές. «Στο συνόλό τους προβάλλουν μια νέα, διαφορετική εικόνα του Αντονιόνι» πιστεύει ο ιταλός θεωρητικός.

Η σχέση του Κάρλο Ντι Κάρλο με τον Αντονιόνι δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στην Μπολόνια όπου ο πρώτος εξέδιδε ένα κινηματογραφικό περιοδικό. Λίγα χρόνια αργότερα η σχέση είχε ωριμάσει, ο Αντονιόνι τον εμπιστευόταν ,λόγος για τον οποίο του ανέθεσε την επιμέλεια της ιταλικής εκδοχής της πρώτης αγγλόφωνης ταινίας του, «Blow up».

Οι σχέσεις τους όλα αυτά τα χρόνια παρέμεινε στενή και το 2004, τρία χρόνια πριν από τον θάνατο του Αντονιόνι, οι δυο τους συνεργάστηκαν στην δημιουργία της μικρού μήκους ταινίας «Lo sguardo di Michelangelo» που επίσης θα προβληθεί στο αφιέρωμα.

«Το να ανακαλύπτεις ή ακόμα και να ανακαλύπτεις εκ νέου τις λέξεις, τις σκέψεις, τους συλλογισμούς του Αντονιόνι, να ακούς σήμερα την φωνή του με εκείνη την απαράμιλλη προφορά της περιοχής της Εμίλια, ζωντανή αλλά εδώ και καιρό μακρινή είναι ένα ισχυρό και έντονο συναίσθημα» λέει σήμερα ο κ. Ντι Κάρλο. «Γιατί είναι μια σπάνια μαρτυρία ενός δημιουργού που αποδεικνύει ότι αν και σπανίως μιλούσε για τον εαυτό του, ποτέ δεν ήταν απρόθυμος να το κάνει.»

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το«Antonioni su Antonioni» ήταν επίσης το δώρο του κ. Ντι Κάρλο προς την σύζυγο του Μικελάντζελο Αντονιόνι, Ενρίκα, η οποία στήριξε τον σκηνοθέτη στα 20 περίπου που ταλαιπωρούνταν από το εγκεφαλικό που έπαθε το 1985.

Εννιάλεπτο ντοκιμαντέρ που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της παραγωγής «12 σκηνοθέτες για 12 πόλεις», με την ευκαιρία του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 1990.

Ενας λονδρέζος φωτογράφος μόδας (Ντέιβιντ Χέμινγκς), μεγεθύνει μία φωτογραφία τραβηγμένη τυχαία με δύο εραστές σε ένα πάρκο. Πιστεύει ότι ανακαλύπτει τα ίχνη ενός εγκλήματος αλλά σύντομα τα στοιχεία εξαφανίζονται και δεν είναι σε θέση να διακρίνει τις εντυπώσεις από την πραγματικότητα. Βασισμένη στο διήγημα του J. Cortazar «Las babas del Diablo», η ταινία κέρδισε το 1967 το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών και οδήγησε τον Αντονιόνι για πρώτη φορά στα Οσκαρ.

Δεκάλεπτο ντοκιμαντέρ παραγωγής 1949, μια ειρωνική ματιά του σκηνοθέτη στον κόσμο των ιταλικών μεταπολεμικών φωτορομάντζων και τους πάντοτε αψεγάδιαστους πρωταγωνιστές τους.

Εννιάλεπτο ντοκιμαντέρ γυρισμένο το 1949, μία μελέτη πάνω στις προλήψεις, καθώς και τις τελετουργίες και δοξασίες που συνδέονται με αυτές στο Καμερίνο της Περιφέρειας Marche.

Τρεπόμενος σε φυγή προς την Αριζόνα πάνω σε ένα κλεμμένο αεροπλάνο με την κατηγορία ότι σκότωσε έναν αστυνομικό, ένας νεαρός φοιτητής από το Λος Άντζελες (Μαρκ Φρεσέτ) συναντάει στην έρημο Μοχάβε μία όμορφη και ευκατάστατη κοπέλα (Ντάρια Χάλπριν) που θα μοιραστεί μαζί του ένα μέρος του ταξιδιού του προς την ελευθερία.

Ντοκιμαντέρ παραγωγής 1995, διάρκειας 52′ γυρισμένο από την Ενρίκα Φίκο Αντονιόνι πάνω στο πλατό της ταινίας «Πέρα από τα σύννεφα», που γύρισε ο Αντονιόνι σε συνεργασία με τον Γερμανό σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς.

Ντοκιμαντέρ παραγωγής Κίνας/ Ιταλίας 1972, διάρκειας 207′. Στο απόγειο της Μαοϊκής Πολιτιστικής Επανάστασης, η κινεζική κυβέρνηση προσκάλεσε τον Αντονιόνι να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ πάνω στη νέα Κίνα. Ο Aντονιόνι και η κινηματογραφική ομάδα του γύρισαν επί οκτώ εβδομάδες πολλές πόλεις της χώρας αλλά η κυβέρνησή της δυσαρεστημένη από το τελικό υλικό, απαγόρευσε την προβολή της ταινίας στην Κίνα. Η προβολή πραγματοποιήθηκε μόλις το 2002 στο Ινστιτούτο Κινηματογράφου του Πεκίνου.

Ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Λίνο Μιτσίκε και Μ. Aντονιόνι παραγωγής 1978, διάρκειας 23′. Με την ευκαιρία της παρουσίασης από τη Rai ενός κύκλου ταινιών του Αντονιόνι, ο Λίνο Μιτσίκε πραγματοποίησε μία μακρά και ενδιαφέρουσα συνέντευξη με τον σκηνοθέτη, ο οποίος για πρώτη φορά μιλά ελεύθερα για το έργο του. Αυτό θεωρείται ντοκουμέντο μεγάλης ιστορικής αξίας.

Ντοκιμαντέρ του M. Αντονιόνι παραγωγής 1943-1947 διάρκειας 9′. Πρωτόλειο έργο του σκηνοθέτη, που αποτυπώνει τη σκληρή και ταπεινή ζωή των ψαράδων του Πόρτο Τόλε, ενός μικρού χωριού στο Βένετο. Γυρίστηκε στη διάρκεια τεσσάρων χρόνων.

Η σύζυγος ενός πλούσιου και ηλικιωμένου βιομηχάνου συνάπτει εξωσυζυγική σχέση με ένα πρώην συμμαθητή της από το σχολείο με τον οποίο αγαπήθηκε στο παρελθόν και μαζί του σχεδιάζει να σκοτώσει το σύζυγό της. Πρώτη ταινία μυθοπλασίας του Αντονιόνι, σηματοδοτεί μία καμπή στον ιταλικό κινηματογράφο μετά τη φθορά του νεορεαλισμού. Στους πρώτους ρόλους οι Λουτσία Μποζέ, Μάσιμο τζιρότι.

Ντοκιμαντέρ του Μ. Αντονιόνι που εδώ παρακολουθεί τη ζωή των σκουπιδιάρηδων της Ρώμης επιχειρώντας να ανακαλύψει τη σχέση μεταξύ εργασίας και αστικού τοπίου.

Στην Κεντρική Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα, ένας επαναστάτης ποιητής αποφασίζει να σκοτώσει τη βασίλισσα που μόλις είχε χάσει το σύζυγό της, με τον οποίο ο δράστης έχει εκπληκτική ομοιότητα. Σύντομα όμως θα εγκαταλείψει τη δολοφονική του πρόθεση, καθώς μεταξύ τους γεννιέται ένας έρωτας.

Με τους Μόνικα Βίτι, Πάολο Μπονατσέλι.

Εννιάλεπτο ντοκιμαντέρ του M. Αντονιόνι που εξερευνά μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά μέρη της Σικελίας.

Ενας σκηνοθέτης (Τόμας Μίλιαν) προσπαθεί να βρει μία υπόθεση και πρωταγωνίστρια για την ταινία του. Γνωρίζει δυο γυναίκες αλλά με καμία δεν καταφέρνει να δημιουργήσει μία πραγματική σχέση. Εν τέλει δεν απομένει παρά να αλλάξει υπόθεση στην ταινία του.

Ταινία μικρού μήκους του Μ. Αντονιόνι παραγωγής 2004, διάρκειας 15′. Στα 92 του ο Αντονιόνι κάνει το ντεμπούτο του ως ηθοποιός για να συναντήσει στη ρωμαϊκή εκκλησία San Pietro in Vincoli τον Μωυσή του Μικελάντζελο Μπουοναρότι με τον οποίο «συνδιαλέγεται» για την αθανασία της τέχνης (σε αυτό το φιλμ συνεργάστηκε με τον Κάρλο ντι Κάρλο)

Ανικανοποίητη από την κοινωνική και αισθηματική ζωή της , μία νέα γυναίκα (Μόνικα Βίτι) προσπαθεί να ξεφύγει από την κατάσταση κρίσης στην οποία βρίσκεται απατώντας το σύζυγό της και επιχειρώντας να δραπετεύσει από την πόλη όπου ζει, τη Ραβένα, που τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε μία βιομηχανική έρημο. Η ταινία απέσπασε το 1964 το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.