Τα δίχτυα του θανάτου

Ο ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ των λιμανιών από μεγαλοεπιχειρηματίες ψαράδες, έφερε στην επιφάνεια και τα μεγάλα οικολογικά προβλήματα που δημιουργεί ο κλάδος της αλιείας. Η παραδοσιακή αυτή δραστηριότητα τείνει να μετατραπεί ­ από τη στιγμή όπου έπαψε να έχει μια ισορροπημένη σχέση με τη φύση ­ σε απειλή για το θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου. Προορισμός της – σημειώνουν ειδικοί στα θέματα περιβάλλοντος – δεν είναι πια η εξασφάλιση διατροφής των παράκτιων πληθυσμών αλλά η τροφοδότηση μιας διαρκώς διευρυνόμενης διεθνούς αγοράς.

Η ευθύνη γι’ αυτή την πορεία βαρύνει τις κυβερνήσεις και τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Μια λογική επιδοτήσεων στήριξε την αύξηση των αλιευτικών στόλων και των εργαλείων τους, αφαίρεσε από τη δραστηριότητα τον οικογενειακό της χαρακτήρα και έδωσε τη θέση της σε μια βιομηχανία παραγωγής ειδών διατροφής ενώ μια σειρά αποσπασματικών και ενίοτε δυσεφάρμοστων μέτρων επιταχύνει τον δρόμο προς την καταστροφή. «Οι ιχθυοπληθυσμοί μειώνονται σε ανησυχητικά επίπεδα και το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτούς είναι αβέβαιο», λέει ο αρμόδιος για θέματα αλιείας του WWF International, κ. Δημήτρης Καραβέλλας, ενώ ο υπεύθυνος θαλάσσιας οικολογίας της Greenpeace κ. Νίκος Χαραλαμπίδης τονίζει πως η αλιεία πρέπει να ακολουθήσει τους ρυθμούς αναπαραγωγής των ψαριών και όχι των τραπεζικών επιτοκίων.

Τα πιο παραγωγικά αλιευτικά εργαλεία, οι μηχανότρατες (συρόμενα δίκτυα) και τα γρι-γρι (κυκλικά δίκτυα), αποτελούν προβληματικές αλιευτικές μεθόδους γιατί συλλέγουν ανεξέλεγκτα κάθε είδος ψαριού. Ενα μεγάλο ποσοστό της αλιευτικής παραγωγής απορρίπτεται ξανά στη θάλασσα ως μη εμπορεύσιμο. Το ποσοστό της ανεπιθύμητης ψαριάς μπορεί να φθάσει και το 70%. Στην Ελλάδα πρόσφατη έρευνα, όσον αφορά τις μηχανότρατες, δίνει ποσοστό απόρριψης 40%. Είναι χαρακτηριστικό πως το καλοκαίρι που αναπαράγεται η σαρδέλα πετιούνται εκατοντάδες τόνοι. Τα ψάρια αυτά είναι νεαρά, μικρού μεγέθους, τα οποία συνήθως πολτοποιούνται και δεν μπορούν να πουληθούν. Ετσι, για να μην παγιδεύονται τα νεαρά ψάρια, το μέγεθος των ματιών του σάκου της τράτας θα πρέπει, κατά τον κ. Χαραλαμπίδη, να έχει μέγεθος μεταξύ 80 και 100 mm, το διπλάσιο δηλαδή από εκείνο που χρησιμοποιούν οι μαχανότρατες της Μεσογείου. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τον ίδιο, την περασμένη Δευτέρα στην αγορά της Αθηνάς βρήκε να πωλείται κουτσομούρα πέντε εκατοστών ενώ το κατώτατο όριο είναι έντεκα.

Οσον αφορά το γρι-γρι, ο ρόλος του έμπειρου ψαρά, που κάτω από τη λάμπα κοίταζε το κοπάδι, εκτιμούσε την ποσότητα και τα είδη των ψαριών και αποφάσιζε αν αξίζει να ψαρέψουν ή όχι, καταργήθηκε για να αντικατασταθεί από το ρομπότ, μια σχεδία με λάμπες. Η επιλογή πια δεν υπάρχει και τα ψάρια συλλαμβάνονται ανεξέλεγκτα.

Η μηχανότρατα, πέρα από τη μη επιλεκτική αλιεία, αλλοιώνει και τη βιοκοινωνία του πυθμένα, ιδιαίτερα όταν η σύρση του σάκου (καλάδα) γίνεται σε περιοχές όπου παρατηρείται αναπαραγωγή και ενδιαίτηση ψαριών, που στη Μεσόγειο συμπίπτει με τα λιβάδια της ποσειδωνίας ­ φυτό τεράστιας οικολογικής σημασίας, που φύεται σε βάθη που δεν ξεπερνούν τα 45 μέτρα και απειλείται άμεσα από την καταστροφική αλιεία. Το φυτό αυτό μπορεί και σχηματίζει τεράστια λιβάδια στον θαλάσσιο πυθμένα, τα οποία είναι ικανά να φιλοξενήσουν περισσότερα από 400 είδη φυκιών και 600 είδη ζώων, να προσφέρουν προστασία στα αβγά και στα μικρά ψάρια, να συμβάλλουν στην οξυγόνωση του νερού, να συγκρατούν την άμμο στον πυθμένα κ.ά. Η σύρση των συρόμενων αλιευτικών εργαλείων βυθού στον πυθμένα της θάλασσας για τη σύλληψη αλιεύματος μπορεί να σαρώσει ως και 100 στρέμματα βυθού.

Ο Κοινοτικός Κανονισμός 1626/94 που έχει τεθεί σε εφαρμογή από 1.1.95 (με κάποιες χρονικές παρεκκλίσεις για επιμέρους σημεία) ενέκρινε μια νέα αλιευτική πολιτική για τη Μεσόγειο. Οι περιορισμοί και οι προδιαγραφές που τίθενται στη χρήση των αλιευτικών εργαλείων έχουν σκοπό την ορθολογικότερη διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων. Από τις βασικότερες ρυθμίσεις είναι η απαγόρευση χρήσης συρόμενου διχτυού (από 1.1.98) σε απόσταση μικρότερη των 3 μιλίων από τις ακτές ή σε βάθος μικρότερο των 50 μέτρων. Το ελάχιστο άνοιγμα των ματιών του διχτυού αυξάνεται (από 1.1.97) από 28 σε 40 χιλιοστά. Οσο για την πεζότρατα που σύρεται από τη στεριά καταργείται εντελώς από 1.1.2002. Στα γρι-γρι απαγορεύεται η αλίευση σε απόσταση μικρότερη των 300 μέτρων και σε βάθος μικρότερο των 30. Επίσης, το μέγιστο μήκος των διχτυών περιορίζεται στα 800 μέτρα. Αυτά, όπως και τα υπόλοιπα μέτρα του κανονισμού, απευθύνονται σε επαγγελματίες αλιείς, οι οποίοι έχουν κάθε συμφέρον να τα τηρήσουν. Το θέμα όμως είναι αν συμμορφωθούν και οι ερασιτέχνες, οι οποίοι συχνά χρησιμοποιούν ανορθόδοξες μεθόδους αλιείας (δυναμίτες, τοξικά, δίχτυα μεγαλύτερου μήκους και μικρότερου ματιού από το επιτρεπόμενο).