Αλλο ένα Καρναβάλι ήταν σε εξέλιξη στη μεγάλη πόλη της Πελοποννήσου. Η Πάτρα, με την αξιόλογη ιστορία της, βρέθηκε τα τελευταία χρόνια με μια ισχυρή κρίση ταυτότητας. Και το Καρναβάλι είναι ένα από τα στολίδια που της απέμειναν αφού κλείνουν μια μια οι βιομηχανίες και η ανεργία όλο και γιγαντώνεται.
Ο Κρίτων, ο Ιων και ο Φίλων, αχώριστη παρέα, περιδιαβαίνουν το απόβραδο τους στολισμένους δρόμους της πόλης και θαυμάζουν την κοσμοσυρροή που απολαμβάνει το πατρινό κέφι. Με μιαν εφημερίδα ο Ιων στο χέρι, σαν από άλλο πλανήτη, αδυνατεί να κατανοήσει οποιονδήποτε πατρινό που συμμετέχει με τον δικό του τρόπο στο ξεφάντωμα. Οι κεντρικοί δρόμοι γεμάτοι πρόχειρες ψησταριές και αποκριάτικη διακόσμηση ξεδιπλώνουν ένα απέραντο διασκεδαστικό πάρκο.
Ας καθήσουμε εδώ για μια μπίρα λέει ο Ιων.
Η μικρή αυτή ταβέρνα δεν είχε γεμίσει ακόμη. Αργότερα θα είναι αδύνατον να βρούμε κάτι συμφώνησε ο Φίλων και ακολούθησε αμίλητος ο Κρίτων.
Είδατε τι γράφει αυτή η εφημερίδα; διέκοψε ο Ιων, με τη χαρακτηριστική του φωνή, τη σιωπή της παρέας. Τελικά εκείνη η διάλεξη στο Μέγαρο Λόγου και Τέχνης για την προέλευση της ζωής ήταν πολύ επίκαιρη. Μια ανακάλυψη στην Ιαπωνία έχει προσθέσει και άλλα στοιχεία για τα πανάρχαια υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου και την προέλευση της ζωής.
Δηλαδή τι φοβερό επιτεύχθηκε σε αυτόν τον τομέα; ψέλλισε νωχελικά ο Φίλων.
Στο Πανεπιστήμιο Ναγκαόκα της Ιαπωνίας, άρχισε να αφηγείται με ύφος ο Ιων, οι επιστήμονες προσπάθησαν να ανασυστήσουν την αρχέγονη χημική σούπα στην οποία «μαγειρεύτηκε» το πρωτοκύτταρο. Και μάλιστα, την τροποποίησαν σε σχέση με αυτά που μας είχε πει παλαιότερα ο Κρίτων για το πείραμα του Miller, χρησιμοποιώντας και ιόντα χαλκού. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό γιατί παρατήρησαν την αυτόματη έναρξη της διαδικασίας σχηματισμού πολυμερών ενώσεων (πεπτίδια) από απλές (αμινοξέα). Μάλιστα, για πρώτη φορά υποστηρίζεται η άποψη ότι η ζωή δεν ξεκίνησε στο νερό αλλά στη λάσπη, στον πυθμένα δηλαδή κάποιας θάλασσας, που η πυκνότητα των σχετικών απαραίτητων στοιχείων και προβιοτικών ουσιών ήταν μεγάλη για να επιτρέπει γρήγορες χημικές αντιδράσεις.
Μπράβο, Ιωνα. Βλέπω ότι οι συζητήσεις που κάναμε τώρα τελευταία δεν πήγαν χαμένες, είπε με ικανοποίηση ο Κρίτων, για να προσθέσει: από τη λάσπη λοιπόν, τότε, φθάσαμε στα αστέρια σήμερα. Μπορείτε να φανταστείτε αυτό το ταξίδι της ζωής που χρειάστηκε τρία δισεκατομμύρια χρόνια; Είναι κάτι το εντυπωσιακό. Και μου δίνεις την ευκαιρία να συνεχίσω την περιγραφή αυτού του μεγάλου ταξιδιού, που πιστεύω ότι θα σας ενδιαφέρει.
Τώρα, όμως, θα σας πω κάτι που διάβασα σε ένα σπουδαίο επιστημονικό περιοδικό, το «Nature», και ουσιαστικά ενισχύει αυτά που μας είπε ο Ιων. Μάλιστα πάει και πιο μακριά αφού στην προσπάθειά τους οι επιστήμονες να απαντήσουν στο πώς εμφανίστηκε η ζωή κατευθύνουν την προσοχή τους σε χημικά συστήματα, που εμπερικλείουν αυτοδιπλασιαζόμενα μόρια. Βέβαια στα ζωντανά κύτταρα δεν υπάρχει καμία ουσία που να καταλύει τον αυτοσχηματισμό τους. Αλλά οι αρχέγονες εκείνες καταστάσεις ήταν διαφορετικές.
Ετσι ενώ το 1997 είχαν βρει δύο αυτοαναπαραγόμενα πεπτίδια που το ένα λειτουργούσε ως καταλύτης δημιουργίας του άλλου, ένα χρόνο αργότερα το αυτοδιπλασιαζόμενο χημικό σύστημα επεκτάθηκε σε τέσσερα πεπτίδια. Το σύστημα που περιγράφεται έχει την ικανότητα αυτοκατάλυσης αλλά και ετεροκατάλυσης ενώ, ταυτόχρονα, επιτρέπει τον επιλεκτικό πολλαπλασιασμό ενός ή περισσοτέρων προϊόντων, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες (ΡΗ, αλατότητα) που επιβάλλονται στο πείραμα. Η επιτυχία αυτή δείχνει ότι ο πολλαπλασιασμός (η παραγωγή μιας ουσίας) σε ένα μη ενζυμικό αυτοπαραγόμενο σύστημα μπορεί να προκληθεί από ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, υποστηρίζοντας έτσι την άποψη ότι τα πεπτίδια και οι πρωτεΐνες πιθανόν να ήταν πολύ σημαντικές ουσίες στην πολύ πρώιμη εξέλιξη των ζωντανών συστημάτων.
Θα μπορούσα να σας πω και άλλα πειράματα σχετικά με το ερευνητικό μέτωπο για την κατανόηση της προέλευσης της ζωής. Είπα όμως αρκετά. Το πώς θα αντέξουν αυτές οι υποθέσεις άλλωστε, ως προς την ορθότητά τους, στο πέρασμα του χρόνου δεν είναι γνωστό. Εκείνο όμως που είναι γνωστό, είναι το γεγονός ότι η χημική διαδικασία είναι καθαρά αιτιοκρατική. Με άλλα λόγια, η διαδικασία εκείνη ήταν αναπόφευκτη κάτω από τις συνθήκες της προβιοτικής γης. Και θα μπορούσε να ξανασυμβεί όταν και όπου δημιουργηθούν παρόμοιες συνθήκες. Και αυτό γιατί η διαδικασία της προέλευσης της ζωής είναι χημική και επομένως καθορίζεται από τους αιτιοκρατικούς νόμους που διέπουν τις χημικές αντιδράσεις και τις καθιστούν επαναλήψιμες.
Αποκομμένη η αιρετική αλλά και ρομαντική παρέα με τον περίγυρο της ταβέρνας ρουφούσε τις λέξεις του Κρίτωνα, όταν ξαφνικά άρχισε να κελαηδάει μια κιθάρα σε ρυθμό ρετρό. Ηταν η ώρα να σταματήσει και πάλι η συζήτηση για να δώσει τη σειρά της στην απόλαυση της ζωής.
Αρκετά τα προβλήματα για την προέλευσή της. Τώρα είναι μπροστά μας. Θα ήταν άδικο να την αγνοήσουμε. Ας τη γλεντήσουμε λοιπόν πρότεινε ο Κρίτων στους φίλους του. Και τα καρναβαλίστικα ποτήρια άστραψαν και βρόντηξαν. Αλλωστε, ένα είναι το καρναβάλι· το πατρινό.
Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.
