Οι Δρούζοι είναι ιδιαίτερη αραβική εθνοθρησκευτική ομάδα, που ανήκει στο σιιτικό Ισλάμ, αλλά παρουσιάζει συγκρητιστική ανάμειξη με πληθώρα θρησκειών. Ιδρύθηκε από τον «Ισμαηλίτη» Χάμζα ιμπν Αλι ιμπν Αχμαντ τον 11ο αιώνα στην Αίγυπτο. Υποστηρίχθηκε από τον Φατιμίδη χαλίφη Αλ-Χακίμ μπι-Αμρ Αλλάχ, που προήγαγε τη θρησκευτική ελευθερία, αλλά δολοφονήθηκε ή εξαφανίστηκε ως «κρυμμένος ιμάμης» με μεσσιανικά χαρακτηριστικά σύμφωνα με πίστη των Δρούζων επηρεασμένη από τον Σιιτισμό. Οπως οι μουσουλμάνοι, οι Δρούζοι προωθούν έναν αυστηρό μονοθεϊσμό του Μεγάλου («Ακμπαρ») Θεού, ο οποίος, όμως, ενσαρκώνεται στον Χριστό και σε 70 ακόμη ιστορικά πρόσωπα.

Οπως οι βουδιστές, οι Δρούζοι πιστεύουν στη μετενσάρκωση. Ακολουθούν μάλιστα διδασκαλίες ελλήνων φιλοσόφων (Πυθαγόρας, Πλάτωνας, Πλωτίνος, Πρόκλος) για την αθανασία της ψυχής που απλώνεται στον κοσμικό νου. Δεν επιδιώκουν τον προσηλυτισμό των ξένων ενώ ασκούν ενδογαμία για την εξασφάλιση της καθαρότητας της πίστης με αποτέλεσμα την οικογενειοκρατία. Οπως σε αρχαιοελληνικές φιλοσοφικές αιρέσεις, υπάρχει ιεραρχία ανάμεσα στους μυημένους, που έχουν πλήρη πρόσβαση στα μυστικά κείμενα, και στους προκόπτοντες.

«Δρούζοι» σημαίνει, άλλωστε, «μυημένοι» ή «κατέχοντες την αλήθεια» ή «αναγνώστες του Βιβλίου». Σήμερα αριθμούν περί το ένα εκατομμύριο πιστούς που μοιράζονται μεταξύ νότιας Συρίας, Λιβάνου, Ισραήλ και Ιορδανίας.

Οι Δρούζοι υπερασπίστηκαν την ιδιόμορφη πίστη τους ως σκληροτράχηλοι πολεμιστές υπό τους Σελτζούκους και τους Μαμελούκους ενάντια στους Σταυροφόρους, κατόπιν διώχθηκαν από τους Σουνίτες και τους Οθωμανούς, που τιμώρησαν τις αλλεπάλληλες εξεγέρσεις τους, ενώ επαναστάτησαν εναντίον των Γάλλων.

Ενώ το Ισραήλ επιθυμεί τον κατακερματισμό της Συρίας, οι κύριες δυτικές δυνάμεις δηλώνουν τη βούληση να μείνει πλέον ενωμένη η συριακή επικράτεια

Η σχέση Δρούζων και Ισραήλ

«Κλειδί για τη σχέση Δρούζων και νεωτερικότητας είναι να καταλάβουμε πώς αποικιοκρατικές δυνάμεις, όπως η Γαλλία, ενίσχυσαν τις θρησκευτικές μειονότητες εναντίον του κυρίαρχου σουνιτικού Ισλάμ» λέει στο «Βήμα» ο διεθνολόγος Σάμερ Αμπούντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βιλανόβα στην Πενσιλβάνια και συγγραφέας του επιδραστικού βιβλίου «Συρία» (Polity 2016· Gutenberg 2020 για Ελλάδα).

«Η πολιτική κληρονομήθηκε από το Ισραήλ που είδε στους ανυπότακτους Δρούζους έναν φυσικό σύμμαχο από κοινού με Μαρωνίτες και Κούρδους, ώστε να υπονομευθούν κράτη με ισχυρές μουσουλμανικές πλειοψηφίες. Οι Δρούζοι εντάχθηκαν στο κράτος του Ισραήλ. Υπηρετούν στον στρατό, καταλαμβάνουν υψηλές θέσεις στις αρχές και την κοινωνία. Το επόμενο βήμα ήταν να χρησιμοποιηθεί η μειονότητα των Δρούζων στη Συρία ως αφορμή για επέμβαση του Ισραήλ ως προστάτριας δύναμης».

Ο ρόλος των Βεδουίνων

Οι Βεδουίνοι που συγκρούονται με τους Δρούζους, συνεχίζει ο καθηγητής Αμπούντ, «αποτελούν ιστορικές νομαδικές φυλές σουνιτών μουσουλμάνων που κινούνταν μεταξύ Συρίας και Ιορδανίας με κύρια δραστηριότητα το λαθρεμπόριο. Το καθεστώς του Χαφέζ αλ-Ασαντ (1971-2000) τούς έθεσε δίλημμα να υπηρετήσουν ως συνοριοφύλακες σε όφελος της κυβέρνησης ή να διαλυθούν. Από το 2011 το διακύβευμα είναι και πάλι ο έλεγχος των δρόμων του λαθρεμπορίου, που έχουν πλέον γίνει επικερδέστεροι. Στις πρόσφατες συγκρούσεις δεν αποκλείεται να υπήρξε ανάμειξη με τζιχαντιστές μαχητές ακόμη και από Αζερμπαϊτζάν και Κεντρική Ασία που έχουν άλλωστε λάβει θέσεις στον νέο στρατό και κυβέρνηση της Συρίας αφομοιούμενοι λ.χ. μέσω επιγαμιών. Η παρουσία υπερβολικά πολλών αλλοδαπών εντός ενός εθνικού συριακού στρατού είναι προβληματική, αλλά συχνά οι αλλοεθνείς αυτοί μαχητές είναι χρήσιμοι ως εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος, όπου μπορούν να αποδοθούν οι ενοχλητικές ακρότητες».

Ενώ το Ισραήλ επιθυμεί τον κατακερματισμό της Συρίας, οι κύριες δυτικές δυνάμεις δηλώνουν τη βούληση να μείνει πλέον ενωμένη η συριακή επικράτεια. «Βοηθάει το ότι ο νέος πρόεδρος Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σαράα κάνει όλες τις σωστές δηλώσεις, ακόμη κι αν δεν συνοδεύονται από πράξεις» υποστηρίζει ο καθηγητής Αμπούντ.

«Υπάρχει σχέδιο εθνικής ενότητας της Συρίας με εδαφική συνέχεια, το οποίο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ σύμφωνα με δηλώσεις του απεσταλμένου Τομ Μπάρακ, ο οποίος απορρίπτει τα αιτήματα των Κούρδων για μεγαλύτερη αυτονομία. Κρίσιμο είναι το αν θα υπάρξει μεταξύ αφενός της Τουρκίας, που έχει κληθεί από τη νέα συριακή κυβέρνηση να προστατεύσει τη χώρα, και του Ισραήλ, που πραγματοποιεί τακτικούς βομβαρδισμούς, ένα είδος διμερούς μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων, έστω άτυπου. Η Τουρκία έχει αποδείξει την ευελιξία της να συνεργάζεται με αντιπάλους στα θέατρα των μαχών και επιθυμεί να αναλάβει τον έλεγχο των συριακών υποδομών και το έργο της ανοικοδόμησης με τρόπο που δεν θα θεωρηθεί απαράδεκτος από το Ισραήλ».

Κομβική είναι επίσης η συνέχιση της ενσωμάτωσης των συριακών επιχειρηματικών ελίτ στη συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση, η οποία αφομοιώνει οικονομικούς πυλώνες του προηγούμενου καθεστώτος Ασαντ. «Η νέα κυβέρνηση Αλ-Σαράα έχει μεν στοχοποιήσει ορισμένους εξέχοντες συνεργάτες του καθεστώτος Ασαντ, αλλά ταυτοχρόνως συνεργάζεται με τις ελίτ. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι η στάση του προέδρου Αλ-Σαράα μετά το φονικό χτύπημα στον ελληνορθόδοξο ναό του προφήτη Ηλία στη Δαμασκό δεν ήταν η ενδεδειγμένη: Δεν μετέβη προσωπικά, άργησε χαρακτηριστικά να βγάλει ανακοίνωση και εν τέλει μίλησε για “έγκλημα” και “θύματα”, όχι για “τρομοκρατική ενέργεια” και “μάρτυρες”. Οι χριστιανοί, όπως και οι Αλαουίτες, έχουν δίκιο να ανησυχούν. Ωστόσο, παρότι η σουνιτο-κεντρική νέα κυβέρνηση υπήρξε απογοητευτική ως προς τις πρόσφατες σφαγές, εν τέλει ένα είδος εθνικής ενότητας με ανοχή θρησκευτικών μειονοτήτων αποτελεί μονόδρομο για τη Συρία» επισημαίνει ο καθηγητής Αμπούντ.

Τρία σενάρια

Τρία μοντέλα διανοίγονται για τη Συρία, με ενδεχόμενο συνδυασμό τους:

1) Προσχώρηση της Συρίας στις «Συμφωνίες του Αβραάμ» και συνεργασία με Ισραήλ και αραβικές μοναρχίες του Κόλπου. Ο αμερικανικός σχεδιασμός περιπλέκεται πάντως από το γεγονός ότι η Συρία, σε αντίθεση με τις μοναρχίες του Κόλπου, έχει μια δύσκολη σχέση με το Ισραήλ που κατέχει μέρος της (υψώματα Γκολάν).

2) «Λιβανοποίηση» της Συρίας, με το Ισραήλ να κατέχει όλο και μεγαλύτερα μέρη της υπό το πρόσχημα της προστασίας της μειονότητας των Δρούζων, με το κουρδικό ζήτημα να εκκρεμεί και με κατακερματισμό μεταξύ τουρκικής και αραβικής σφαίρας επιρροής.

3) Δορυφοροποίηση της Συρίας από την Τουρκία λόγω μεγάλων επενδύσεων στις υποδομές και στον στρατό. «Το ποια προοπτική θα πρυτανεύσει δεν είναι άσχετο και με το μοντέλο επίλυσης του Κυπριακού» καταλήγει ο καθηγητής Αμπούντ.