Η πρόσφατη είδηση για τον θάνατο του 33χρονου πατρινού ορειβάτη Δημήτρη Κάντα στον ορεινό όγκο του Mont Blanc των Δυτικών Αλπεων σκόρπισε θλίψη στους οικείους του και στη διεθνή ορειβατική κοινότητα, φέρνοντας παράλληλα ξανά στο προσκήνιο τον διαχρονικό κίνδυνο ενός βουνού γεμάτου μεγαλείο αλλά και αδυσώπητες παγίδες.

Και επιβεβαιώνει πως το Mont Blanc, το Λευκό Oρος, ο «γίγαντας των Αλπεων», παραμένει ένα πεδίο σκληρής δοκιμασίας. Τόπος όπου διάφοροι παράγοντες – ανάμεσά τους η αύξηση της θερμοκρασίας, η πολυκοσμία, αλλά και οι φυσικοί κίνδυνοι – δημιουργούν ένα σκηνικό ισορροπιών τρόμου όπου η κακή στιγμή, η ατυχία, η αμέλεια ή και η άγνοια μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε τραγωδία.

Ο έμπειρος αλλά άτυχος Δημήτρης Κάντας έκανε μόνος, όπως γράφτηκε, αναρρίχηση χωρίς σχοινί. Την ώρα που επιχειρούσε κατάβαση από το καταφύγιο Goûter (στα 3.835 μέτρα), έχασε την ισορροπία του και έπεσε στο κενό. Αυτόπτες μάρτυρες ειδοποίησαν την ορεινή χωροφυλακή του Σαμονί, η οποία το μόνο που μπόρεσε να κάνει ήταν να επιβεβαιώσει τον θάνατο του νεαρού άνδρα.

Η απώλεια του οποίου προστίθεται σε έναν μακρύ κατάλογο θυμάτων του βουνού, ως θλιβερή υπενθύμιση των κινδύνων που μπορεί να κρύβονται εκεί έξω, στη φύση, στις όμορφες όσο και τρομακτικές κορυφές που πολλοί ονειρεύονται να κατακτήσουν.

Γιατί δεν ήταν ο έλληνας αλπινιστής το μοναδικό θύμα του Λευκού Ορους, του εμβληματικού ορεινού όγκου που μοιράζονται η Γαλλία και η Ιταλία και που θεωρείται ότι αποτελεί την υψηλότερη κορυφή (4.805 μέτρα) της Γηραιάς Ηπείρου – δεδομένου ότι ο Καύκασος με τις δικές του πανύψηλες κορυφές βρίσκεται στα σύνορα Ευρώπης-Ασίας.

Τολμηροί και μοιραίοι

Αντιμετωπίζοντας το βουνό ως έναν  ζωντανό οργανισμό που λόγω της κλιματικής αλλαγής μεταβάλλεται καθημερινά, το 2022 οι δήμαρχοι των κοινοτήτων Σαμονί και Σεν-Ζερβέ-Λε-Μπεν προχώρησαν σε κλείσιμο για μερικές εβδομάδες της Voie du Goûter – γνωστής και ως Voie Royale ή Voie Des Cristalliers –, μιας από τις πιο δημοφιλείς διαδρομές προς την κορυφή.

Αυτό όμως είναι ένα μόνο, περιστασιακό μέτρο σε μια τεράστια ορεινή περιοχή με δεκάδες επικίνδυνα μονοπάτια και εκατοντάδες κάθε χρόνο φιλόδοξους αναρριχητές που συχνά επιχειρούν παράτολμες αναβάσεις.

Ο διάσημος για τα εντυπωσιακά επιτεύγματά του ιταλός ορειβάτης, εξερευνητής και συγγραφέας Ράινχολντ Μέσνερ είχε γράψει πως «τα βουνά δεν χαρίζονται, σε δέχονται όταν τα σέβεσαι», εννοώντας, βεβαίως, όταν είσαι προσεκτικός, όταν δεν υπερεκτιμάς τις δυνάμεις σου, όταν αφουγκράζεσαι τη φύση και κατανοείς τα σημάδια που σου δίνει προτού κάνεις το επόμενο βήμα που μπορεί και να αποδειχθεί μοιραίο.

Ομως οι άνθρωποι είμαστε γεννημένοι και για να προσπαθούμε να ξεπερνάμε τα όρια, να τολμάμε ακόμα και εκείνο που μοιάζει ακατόρθωτο, με τις όποιες συνέπειες.

Θανατηφόρα κατάληξη

Πριν από μερικές εβδομάδες στην περιοχή που σκοτώθηκε ο έλληνας ορειβάτης είχε χάσει τη ζωή της μια 24χρονη Αμερικανίδα. Στο Grand Couloir, γνωστό και ως ο «διάδρομος του θανάτου», δηλαδή η πιο επικίνδυνη ενότητα της διαδρομής Goûter, εκατοντάδες ορειβάτες εξακολουθούν καθημερινά να κάνουν ριψοκίνδυνα παιχνίδια, διασχίζοντας περάσματα εκτεθειμένα σε χειμάρρους λίθων και χιονιού. Μεταξύ 1990-2011 είχαν καταγραφεί περισσότεροι από 70 θάνατοι και 180 τραυματισμοί, ενώ μέχρι το 2017 οι νεκροί είχαν ξεπεράσει τους 100 και οι τραυματίες τους 200.

To 2017, δύο Γερμανοί πάγωσαν μέχρι θανάτου στην απαιτητική «Αrête du Diable» του Mont Blanc du Tacul όταν ο καιρός χειροτέρεψε ξαφνικά. Στις 12 Ιουλίου 2012 μια τεράστια χιονοστιβάδα, αποτέλεσμα ενός sérac (κατακερματισμένου όγκου πάγου που έχει αποκολληθεί από παγετώνα) στη βόρεια πλαγιά του Mont Maudit («Καταραμένη Κορυφή»), είχε παρασύρει 28 ορειβάτες και σκοτώσει εννέα εξ αυτών.

Μερικά χρόνια πριν, το 2008, ένας άλλος μεγάλος σεράκ στο Mont Blanc du Tacul είχε προκαλέσει χιονοστιβάδα που σκότωσε οκτώ ορειβάτες. Ενα από τα πιο τραγικά δυστυχήματα που καταγράφηκαν στην περιοχή ήταν βεβαίως ο θάνατος του Γάλλου Ζαν Βινσεντόν και του Βέλγου Φρανσουά Ανρί. Οι δύο φοιτητές-αλπινιστές ξεκίνησαν στις 22 Δεκεμβρίου 1956 από το Σαμονί για ανάβαση στο Mont Blanc μέσω της διαδρομής Trois Monts.

Οι συνθήκες ήταν καλές, όμως προβλεπόταν κακοκαιρία. Πλησιάζοντας στο Mont Blanc du Tacul έπεσαν σε χιονοθύελλα και δεν μπορούσαν να επιστρέψουν. Εγιναν πολλές αποτυχημένες προσπάθειες για τη διάσωσή τους δίχως αποτέλεσμα.

Μάλιστα, ένα ελικόπτερο που επιχείρησε να τους προσεγγίσει, συνετρίβη στον παγετώνα, ευτυχώς χωρίς θύματα. Τελικά, έπειτα από μερικές ημέρες, οι δύο νέοι άνδρες πέθαναν ολομόναχοι μέσα στο χιόνι από υποθερμία. Η τραγική υπόθεση προκάλεσε δημόσιο σάλο, με τον Τύπο να κάνει λόγο για «δύο νέους που χάθηκαν μπροστά στα μάτια της Γαλλίας» και οδήγησε στην αναθεώρηση και τη βελτίωση των μηχανισμών διάσωσης στο βουνό.

O γίγαντας που λιώνει

Από τη μία η ανθρώπινη φιλοδοξία και απερισκεψία και οι τραγικές συνέπειές τους, από την άλλη η κλιματική αλλαγή! Το Mont Blanc, λευκό (blanc) λόγω του χιονιού που το καλύπτει, αλλάζει δραματικά: Οι πάγοι του υποχωρούν, οι βράχοι γυμνώνονται και οι διαδρομές του αλλάζουν με ταχύτητα που μπερδεύει ακόμα και τους πιο παλιούς και έμπειρους οδηγούς.

Οπως έχει γραφτεί, περίπου 1% των παγετώνων των Αλπεων εξαφανίζεται κάθε χρόνο, με το 2022 να θεωρείται η χειρότερη μέχρι σήμερα χρονιά, αφού τότε οι παγετώνες στις Ελβετικές Αλπεις έχασαν το 6% του όγκου τους σε μόλις ένα καλοκαίρι. Ειδικότερα στο Mont Blanc, ο παγετώνας Bossons έχει συρρικνωθεί κατά 1.200 μέτρα από το 1980, ενώ ο Mer de Glace χάνει 4-6 μέτρα πάχους κάθε χρόνο.

Μείωση των παγετώνων σημαίνει δημιουργία χιονοστιβάδων καθώς και αύξηση των αποκολλήσεων και των χειμάρρων με πέτρες. Κοντολογίς, οι ορειβατικές διαδρομές γίνονται όλο και πιο φονικές, όχι απαραιτήτως επειδή δεν προσέχουν οι άνθρωποι (ενίοτε συμβαίνει και αυτό), αλλά επειδή αλλάζει το ίδιο το βουνό.

Τα νέα δεν είναι αισιόδοξα: Ο όγκος των παγετώνων στις Αλπεις ενδέχεται να μειωθεί έως και 90% μέχρι το 2100.

Υπό αυτό το δεδομένο, κορυφές και βουνά εμβληματικά όπως το Mont Blanc προβάλλουν ως καθρέφτες όχι μόνο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, που μας σπρώχνει να αναμετρηθούμε ακόμα και με την ίδια τη φύση, αλλά και της δραματικής κλιματικής απορρύθμισης που καταστρέφει τη φύση.

Το πιο διάσημο βουνό της Ευρώπης, ένα σύμπαν παραμυθένιας αλπικής μαγείας που ενώνει παγετώνες και λουλούδια, απόκρημνα βράχια και αλπικά λιβάδια, μύθους και (ορειβατικά) επιτεύγματα, χώρος που φιλοξενεί χωριά και μικρές πόλεις μοναδικής ομορφιάς και που συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο, ζητεί πάντα τον σεβασμό και την έγνοια μας.

Η προστασία του δεν είναι απλώς ζήτημα περιβαλλοντικής ευαισθησίας, αλλά μια ηθική υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές, ώστε να δουν το βουνό όπως το γνωρίσαμε εμείς – ή, ακόμα καλύτερα, πιο ζωντανό και ανθεκτικό. Ο δρόμος είναι δύσβατος και οι προκλήσεις τεράστιες, ο χρόνος όμως τελειώνει και εμείς καλούμαστε να δράσουμε προτού οι πάγοι λιώσουν και μαζί τους η μαγεία αυτού του μοναδικού τόπου.