Οι λιγότερο πλούσιες χώρες απολάμβαναν παραδοσιακά ευνοϊκούς όρους εμπορίου για να στηριχθεί η ανάπτυξή τους. Αυτό όμως έλαβε τέλος με τον Ντόναλντ Τραμπ. Η δασμολογική επίθεση του Αμερικανού προέδρου έπληξε περισσότερο απ’ όλους τις χώρες που το παγκόσμιο εμπόριο υποτίθεται πως είχε σκοπό να βοηθήσει: τις φτωχές.

Για δεκαετίες, οι ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες παραχωρούσαν ειδικά εμπορικά προνόμια σε πολλές φτωχές χώρες, μειώνοντας δασμούς και ενισχύοντας την πρόσβασή τους στις αγορές, προκειμένου να τείνουν χείρα βοηθείας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Δεν ήταν αυτή η προσέγγιση του Τραμπ. Ενώ η κυβέρνησή του επέβαλε δασμούς 10%-15% σε εισαγωγές από πολλές από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, όπως η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε προϊόντα από αναπτυσσόμενες χώρες όπως το Βιετνάμ, το Μπανγκλαντές, η Νότια Αφρική και το Ιράκ επέβαλε δασμούς πολύ υψηλότερους.

Χτυπήθηκαν με 40%

Δύο από τις φτωχότερες χώρες της Ασίας, η Μιανμάρ και το Λάος, χτυπήθηκαν με δασμούς 40% – μια πιθανή χαριστική βολή για τις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ, που περιλαμβάνουν προϊόντα όπως έπιπλα και ρούχα.

Την Τετάρτη, ο Τραμπ δήλωσε ότι θα αυξήσει τους δασμούς στην Ινδία στο 50%, καθώς Ουάσιγκτον και Νέο Δελχί διαπληκτίζονται για τις συνεχιζόμενες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου από την Ινδία.

Στη νέα εποχή των σκληρών εμπορικών διαπραγματεύσεων, αυτές οι φτωχότερες χώρες είχαν τη μικρότερη διαπραγματευτική ισχύ απέναντι σε μια χώρα του μεγέθους των ΗΠΑ. Οι χαμηλοί μισθοί έχουν μετατρέψει ορισμένες από αυτές, όπως το Μπανγκλαντές και το Βιετνάμ, σε βιομηχανικές δυνάμεις, αλλά οι πολίτες τους δεν μπορούν να αγοράσουν ακριβά αμερικανικά προϊόντα, με αποτέλεσμα να έχουν συχνά μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα έναντι των ΗΠΑ, κάτι που προκάλεσε την οργή του Τραμπ.

Επιπλέον, ο πρόεδρος έχει διατυπώσει την απαίτηση οι εμπορικοί εταίροι να επενδύουν στις ΗΠΑ, αλλά λίγες αναπτυσσόμενες χώρες διαθέτουν την οικονομική ισχύ για να ανταγωνιστούν τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δεσμευτεί να επενδύσουν στην αμερικανική οικονομία χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η ΕΕ.

Η αντιμετώπιση

Ορισμένες χώρες με γεωπολιτικό ή οικονομικό βάρος για τις ΗΠΑ γλίτωσαν τους πιο σκληρούς δασμούς. Οι ΗΠΑ δεν επέβαλαν πάνω από τον βασικό δασμό του 10% στη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, των οποίων οι ηγέτες έχουν σχέσεις με τον Τραμπ.

«Οι αναπτυσσόμενες χώρες κατέληξαν με πολύ υψηλούς δασμούς» δήλωσε η Ντέμπορα Ελμς, επικεφαλής εμπορικής πολιτικής στο Hinrich Foundation, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ασία. «Πρόκειται για σημαντική αλλαγή, ειδικά στην αντιμετώπιση των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών».

Μέχρι το 2020, πολλές φτωχές χώρες, όπως η Καμπότζη και το Μπανγκλαντές, ωφελούνταν από μια ειδική ρύθμιση γνωστή ως Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων (Generalized System of Preferences), που καταργούσε τους δασμούς σε προϊόντα προερχόμενα από περισσότερες από 100 από τις φτωχότερες χώρες και περιοχές του κόσμου. Η ρύθμιση δεν ανανεώθηκε. Τώρα, η πρόσβαση των φτωχών χωρών στην αγορά των ΗΠΑ έχει περιοριστεί ακόμη περισσότερο.

Πάρτε για παράδειγμα την Καμπότζη. Η μικρή χώρα, όντας μεγάλος εξαγωγέας ενδυμάτων προς τις ΗΠΑ, βρέθηκε αντιμέτωπη με δασμούς 19%, κάτι που προκάλεσε ευρεία ανησυχία στον κλάδο της ένδυσης.

«Είμαστε φτωχή χώρα. Η αγοραστική μας δύναμη δεν είναι ίδια με μιας πλούσιας χώρας» δήλωσε σε συνέντευξή του ο Σουν Τσαντόλ, αναπληρωτής πρωθυπουργός της Καμπότζης και επικεφαλής των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ για τους δασμούς.

Η Καμπότζη έχει μηδενίσει τους δασμούς της σε εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Η εθνική της αεροπορική εταιρεία έχει δεσμευθεί να αγοράσει δέκα αεροσκάφη από την Boeing, με προοπτική (option) αγοράς ακόμη δέκα – μια ταπεινή προσφορά σε σύγκριση με τις οικονομικές δεσμεύσεις πλούσιων χωρών όπως η Ιαπωνία, που συμφώνησε να αγοράσει 100 αεροσκάφη από την αμερικανική εταιρεία.

Αν και ο δασμός του 19% που τελικά επιβλήθηκε στην Καμπότζη ήταν τελικά ελαφρώς καλύτερος από αυτόν άλλων αναπτυσσόμενων χωρών, η κυβέρνηση είχε πιέσει για χαμηλότερο ποσοστό.

«Ελπίζαμε να πάρουμε τουλάχιστον ένα 15%, όπως η Κορέα ή η Ιαπωνία» είπε ο Σουν Τσαντόλ.

Ανησυχία

Τώρα, οι εταιρείες ανησυχούν για τις συνέπειες των υψηλότερων δασμών στις εξαγωγές τους προς μια τόσο κρίσιμη αγορά όσο οι ΗΠΑ.

Ο Μπέρνχρτ Βέβενγκανγκ, στέλεχος της PT Great Giant Pineapple, ενός από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς κονσερβοποιημένου ανανά στον κόσμο, με έδρα τη Σουμάτρα της Ινδονησίας, αναμένει πτώση της ζήτησης στις ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη αγορά για την εταιρεία, λόγω του δασμού 19% που επιβλήθηκε στις ινδονησιακές εξαγωγές προς την αμερικανική αγορά.

Ελπίζει να διοχετεύσει περισσότερες ποσότητες κονσερβοποιημένου ανανά σε άλλες αγορές – αλλά το ίδιο σκοπεύουν να κάνουν όλοι στον κλάδο. Τα περιθώρια κέρδους της Great Giant Pineapple είναι πολύ μικρά και δεν μπορεί να μειώσει τις τιμές της, πράγμα που σημαίνει ότι οι αμερικανοί εισαγωγείς θα αντιμετωπίσουν υψηλότερα κόστη, τα οποία ενδέχεται να μετακυλίσουν στους καταναλωτές, αυξάνοντας τις τιμές στα ράφια. Ο Βέβενγκαγκ ανησυχεί ότι αυτό θα πλήξει τις πωλήσεις κονσερβοποιημένου ανανά και θα μειώσει τα έσοδα της εταιρείας. «Είναι υψηλοί» είπε για τους δασμούς.

Απορίες

Οικονομολόγοι και εμπορικοί αξιωματούχοι συχνά καταλήγουν να απορούν γιατί ορισμένες χώρες «τη γλίτωσαν» ενώ άλλες υπέστησαν βαρύ πλήγμα. Η Αλγερία και η Λιβύη αντιμετωπίζουν δασμούς 30% στις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ, ενώ τα ιρακινά προϊόντα επιβαρύνονται με 35%. Από τους υψηλότερους δασμούς ήταν εκείνος του 41% που επιβλήθηκε σε προϊόντα από τη Συρία. Εχοντας ζήσει με τιμωρητικές κυρώσεις για χρόνια, η χώρα εξάγει ελάχιστα στις ΗΠΑ. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερο από τον δασμό 39% που επιβλήθηκε στην Ελβετία – μία από τις σπάνιες περιπτώσεις πλούσιων χωρών που δέχθηκαν βαρύ πλήγμα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως με το Βιετνάμ, οι αναπτυσσόμενες χώρες βρέθηκαν στο στόχαστρο του Λευκού Οίκου λόγω των στενών εμπορικών και διπλωματικών δεσμών τους με την Κίνα. Αλλες φορές, ο Τραμπ εξέφρασε την οργή του για την εσωτερική τους πολιτική. Επέβαλε δασμούς 50% σε ορισμένα προϊόντα της Βραζιλίας, όπως ο καφές, επικαλούμενος τις νομικές διώξεις κατά του δεξιού πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου και κατά αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε ότι στη Νότια Αφρική θα επιβληθούν δασμοί 30%, παρά τις πολύμηνες προσπάθειες νοτιοαφρικανών αξιωματούχων να τους μειώσουν.

Αντιπαράθεση

Τον Μάιο, ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα συναντήθηκε με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο σε μια προσπάθεια να διασώσει τις επιδεινούμενες σχέσεις των δύο χωρών σε θέματα που κυμαίνονται από τις φυλετικές σχέσεις μέχρι το Ισραήλ και το εμπόριο. Ομως, η επίσκεψη στο Οβάλ Γραφείο κατέληξε σε τεταμένη αντιπαράθεση για τις φερόμενες απειλές εναντίον λευκών αγροτών στη Νότια Αφρική.

Οι εξαγωγές της Νότιας Αφρικής είναι κυρίως πλατίνα και αυτοκίνητα. Ωστόσο, ανώτεροι νοτιοαφρικανοί αξιωματούχοι λένε ότι πολλές εξαγωγές (ιδίως τα εσπεριδοειδή της χώρας) δεν απειλούν αμερικανούς παραγωγούς, καθώς είναι αντίστροφης εποχικότητας, πράγμα που σημαίνει ότι καλύπτουν κενά στην αμερικανική αγορά αντί να αντικαθιστούν εγχώρια προϊόντα.

Ηδη έχουν συσκευαστεί εκατοντάδες χιλιάδες κιβώτια εσπεριδοειδών και περιμένουν να αποσταλούν στις ΗΠΑ τις επόμενες εβδομάδες, σύμφωνα με την Ενωση Καλλιεργητών Εσπεριδοειδών της Νότιας Αφρικής. «Η επιβολή δασμού 30% θα σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του φορτίου θα μείνει απούλητο» ανέφερε.