Το μαρτύριο της… σταγόνας ζουν οι αγρότες του Εβρου έναν χρόνο μετά τη λήξη της εξηντακονταετούς συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας για την εκμετάλλευση των νερών του Αρδα, ο οποίος είναι ο υδάτινος τροφοδότης για σχεδόν το σύνολο των γεωργικών καλλιεργειών στην περιοχή. Τα εμπόδια που συναντά η «διπλωματία των υδάτων» φαίνεται ότι δεν έχουν ξεπεραστεί οριστικά και από τις δύο πλευρές, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η επίσημη ανακοίνωση για την οριστική διευθέτηση του προβλήματος που θα καθησυχάσει τους αγρότες της περιοχής, οι οποίοι για δεύτερο συνεχόμενο καλοκαίρι απείλησαν με κινητοποιήσεις, ακόμη και με μπλόκα στους μεθοριακούς σταθμούς του Ορμενίου και των Κήπων.

Η συμφωνία του 1964

Ολα έρρεαν ομαλά για 60 χρόνια και μέχρι τις 9 Ιουλίου του 2024, καθώς τότε έληξε η συμφωνία που υποχρέωνε τη Βουλγαρία να απελευθερώνει από το φράγμα του Ιβαΐλοβγκραντ προς την Ελλάδα 186 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ανά καλλιεργητική περίοδο. Με αυτές τις ποσότητες νερού εξασφαλιζόταν η άρδευση περίπου 230.000 στρεμμάτων καλλιεργήσιμης γης στην περιοχή του βόρειου Εβρου, ενώ ενισχύονταν και οι υδάτινοι πόροι του ποταμού Εβρου που καλύπτει τις ανάγκες των αγροτών στις κεντρικές και νότιες περιοχές του νομού. Το φράγμα του Ιβαΐλοβγκραντ, το οποίο βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα πριν από τα ελληνικά σύνορα, κατασκευάστηκε το 1964, την περίοδο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας, ταυτόχρονα με την υπογραφή της συμφωνίας ως τμήμα πολεμικής αποζημίωσης της χώρας μας και της «ομαλοποίησης των σχέσεων των δύο γειτονικών χωρών», όπως αναφέρεται στο σχετικό ΦΕΚ. Μάλιστα στη συμφωνία που είχε υπογραφεί για τον Αρδα, το 95% του οποίου βρίσκεται σε βουλγαρικό έδαφος, αναφερόταν ότι στο φράγμα του Ιβαΐλοβγκραντ συρρέουν 1,4 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως και σε περίπτωση που η ποσότητα νερού είναι μικρότερη από αυτό το κριτήριο η Βουλγαρία είχε το δικαίωμα να χορηγεί μειωμένη (το πολύ κατά 20%) ποσότητα ύδατος.

Η προσωρινή λύση

Οι αγρότες του Εβρου προειδοποιούσαν τα τελευταία χρόνια για τη λήξη αυτής της συμφωνίας, ωστόσο για να σωθεί η περυσινή καλλιεργητική περίοδος είχε δοθεί μια προσωρινή λύση στο… και πέντε. Την ενδιάμεση αυτή προσωρινή συμφωνία είχαν υπογράψει πέρυσι ο περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Χριστόδουλος Τοψίδης και ο Μάρτιν Γκεοργκίεβ της βουλγαρικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας Natsionalna Elektricheska Kompania EAD (ΝΕΚ), που εκμεταλλεύεται τα νερά του ποταμού Αρδα για την παραγωγή ενέργειας. Με αυτή τη συμφωνία είχαν εξασφαλιστεί 77,9 εκατ. κυβικών μέτρων νερού στους έλληνες αγρότες για την περυσινή καλλιεργητική περίοδο «κατά τρόπο που δεν επιβαρύνονται οικονομικά», όπως αναφερόταν στη σχετική ανακοίνωση. Ωστόσο, καμία αναφορά δεν υπήρξε στην ανακοίνωση σχετικά με τα ανταλλάγματα που απαίτησε και φέρεται να έλαβε η βουλγαρική πλευρά για αυτή την προσωρινή συμφωνία.

Η κοινή δήλωση του Μαΐου

Οι αγρότες του Εβρου ανακουφίστηκαν όταν το υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι στις 2 Μαΐου 2025 υπογράφηκε Κοινή Δήλωση με τη βουλγαρική πλευρά σχετικά με τη χρήση των υδάτων του ποταμού Αρδα. «Με την Κοινή Δήλωση εξασφαλίζεται η παροχή από τη Βουλγαρία ικανής ποσότητας ύδατος για περίοδο πέντε ετών, διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του αρδευτικού συστήματος και της αγροτικής παραγωγής στην ακριτική περιοχή του Εβρου μετά τη λήξη της σχετικής εξηκονταετούς διακρατικής συμφωνίας Ελλάδας – Βουλγαρίας» αναφερόταν στην ανακοίνωση που εκδόθηκε.

Δύο μήνες μετά, οι αγρότες στον βόρειο Εβρο είδαν ξανά τον Αρδα να «στεγνώνει» και αμέσως κινητοποιήθηκαν. Απείλησαν με αποκλεισμό του μεθοριακού σταθμού του Ορμενίου, το θέμα συζητήθηκε στη Βουλή και ανέστειλαν τις κινητοποιήσεις μετά τη δέσμευση του υφυπουργού Εξωτερικών Χάρη Θεοχάρη για άμεση λύση του προβλήματος.

«Εμπαιγμός και κοροϊδία»

Τις τελευταίες ημέρες άρχισαν και πάλι να διοχετεύονται ποσότητες νερού από τη Βουλγαρία, αλλά οι αγρότες στον βόρειο Εβρο παραμένουν επιφυλακτικοί, καθώς κάνουν λόγο για «εμπαιγμό και κοροϊδία από την πλευρά της κυβέρνησης και των τοπικών βουλευτών». Αναφέρουν ότι κοινή απαίτηση είναι να δοθούν στη δημοσιότητα οι τεχνικοί όροι που προβλέπονται μετά την κοινή δήλωση των εκπροσώπων των δύο κρατών και αμφισβητούν την ύπαρξη οριστικής συμφωνίας.

«Ζητούσαμε εδώ και καιρό να ενημερωθούμε επίσημα για τους τεχνικούς όρους της δήθεν συμφωνίας που υπάρχει με τη Βουλγαρία και απάντηση δεν παίρναμε. Με τις τελευταίες εξελίξεις δικαιωθήκαμε για τις επιφυλάξεις και τις υποψίες που είχαμε για τους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης. Θέλουμε να γνωρίζουμε αναλυτικά τους όρους της συμφωνίας. Υπάρχει κάποιος λόγος που δεν δημοσιεύονται; Εμείς σε καμία περίπτωση δεν εφησυχάζουμε και παραμένουμε σε επιφυλακή. Οι καλλιέργειές μας είναι ποτιστικές, κυρίως βαμβάκι και καλαμπόκι, και ζούμε με την αγωνία αν θα έρθει νερό από τη γειτονική χώρα. Και όχι μόνο εμείς αλλά και οι συνάδελφοι στον νότιο Εβρο, καθώς ο Αρδας είναι ο βασικός τροφοδότης» είπε στο «Βήμα» ο Ηλίας Αγγελακούδης, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ορεστιάδας. Ο ίδιος καταγγέλλει την έλλειψη υποδομών αλλά και την αδιαφορία της πολιτείας για τους αγρότες της περιοχής. «Το “φράγμα” στο Θεραπειό έχει να συντηρηθεί από το 1967» λέει χαρακτηριστικά.

Δραματικά υδρολογικά δεδομένα

Οπως αναφέρουν υπηρεσιακοί παράγοντες, τα υδρολογικά δεδομένα των τελευταίων ετών στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης είναι δραματικά, καθώς καταγράφεται μια μείωση των υδάτινων πόρων που αγγίζει το 40% λόγω και της κλιματικής αλλαγής, ενώ το πρόβλημα επιδεινώνεται από την έλλειψη έργων υποδομής.

«Τα δύο φράγματα στο Θεραπειό και τη Γαλήνη, στον βόρειο Εβρο, έχουν τη δυνατότητα να αποταμιεύσουν νερό που αρκεί μόλις για δύο έως τρεις ημέρες για να καλύψουν τις αρδευτικές ανάγκες της περιοχής. Γίνεται ένας καθημερινός “πόλεμος” για τη διαχείριση του νερού, αν αναλογιστούμε και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής» επισημαίνει ο Γιώργος Καμπάς, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Υδάτων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Αξίζει να σημειωθεί ότι διακρατική συμφωνία με τη Βουλγαρία για τη διαχείριση του νερού υπάρχει και για τον ποταμό Νέστο, η οποία λήγει το 2030.

Δυσάρεστες συγκρίσεις

Στο νότιο και κεντρικό Εβρο οι αγρότες συνεχίζουν να βιώνουν τον εφιάλτη της λειψυδρίας, καθώς οι ποσότητες που έχουν διοχετευτεί στον Αρδα δεν αρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Μετά από συνεννόηση με την τουρκική πλευρά ανεστάλη η λειτουργία των αντλιοστασίων στη γειτονική χώρα για ένα 48ωρο, για να εξασφαλιστούν έστω και ελάχιστες ποσότητες νερού για τις αρδευτικές ανάγκες των ελλήνων αγροτών. «Οποιος έχει το νερό έχει και τη δύναμη. Η Βουλγαρία έχει εξασφαλίσει την αυτάρκειά της και η Τουρκία προχωράει σε σημαντικά έργα υποδομής για τη διαχείριση των υδάτων. Σκεφτείτε ότι στην πλευρά της Τουρκίας καλλιεργούνται 450.000 στρέμματα ορυζώνες και παράγεται περίπου το 45% της συνολικής παραγωγής του ρυζιού στη γειτονική χώρα. Οπως μας είπαν οι συνάδελφοι εκεί στη συνάντηση που κάναμε, το 2026 θα έχουν πλήρη αυτάρκεια υδάτινων πόρων για τις καλλιέργειές τους. Εμείς εδώ ακόμη δεν έχουμε καταλάβει αν έχει υπογραφεί συμφωνία με τη Βουλγαρία και τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτή και φθάνουμε σε σημείο να “σκοτωνόμαστε” μεταξύ μας για το ποιος θα προλάβει να ποτίσει τα χωράφια του» ανέφερε στο «Βήμα» ο Κώστας Αλεξανδρής, πρόεδρος του Συλλόγου Αγροτών Αλεξανδρούπολης.