Οι πρώτοι κλιματικοί μετανάστες που εγκαταλείπουν το Τουβαλού, μια σειρά από θαλασσοδαρμένες ατόλες καταμεσής του Ειρηνικού, φτάνουν τις τελευταίες ημέρες στην Αυστραλία για να στήσουν μια νέα ζωή. Είναι μια σκηνή από το μέλλον του πλανήτη, καθώς εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι προβλέπεται ότι θα εκτοπιστούν από τις χώρες τους τις επόμενες δεκαετίες.

Με τη νησιωτική χώρα να χάνεται στα κύματα λόγω της ανόδου της στάθμης των ωκεανών, περισσότερο από το ένα τρίτο των 11.000 κατοίκων του Τουβαλού έχει υποβάλει αίτημα κλιματικής βίζας για να μεταναστεύσει στην Αυστραλία, στο πλαίσιο συμφωνίας που υπεγράφη το 2023.

Η Αυστραλία θα υποδέχεται έως 280 άτομα τον χρόνο, όριο που τέθηκε προκειμένου να αποφευχθεί το απότομο brain drain στο Τουβαλού. Η συμφωνία προσφέρει πάντως τα ίδια προνόμια παιδείας και περίθαλψης που ισχύουν για τους Αυστραλούς, καθώς και υπηρεσίες στήριξης για τις οικογένειες που θα εγκατασταθούν στη Μελβούρνη, την Αδελαΐδα και το Κουίνσλαντ.

Σύμφωνα με έκθεση της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, περίπου 250 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί λόγω καταστροφών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή μόνο την τελευταία δεκαετία. Σε μια ευρύτερη εκτίμηση του ΟΗΕ, έως και 1,2 δισεκατομμύρια άτομα θα μπορούσαν να εκτοπιστούν έως το 2050 στο χειρότερο σενάριο. Οι περισσότεροι θα μετακινηθούν σε ασφαλέστερες περιοχές εντός των χωρών τους, όμως και η διασυνοριακή μετανάστευση προβλέπεται να αυξηθεί καθώς οι κλιματικές συνθήκες επιδεινώνονται.

Η θάλασσα γύρω από το Τουβαλού, το οποίο έχει μέσο υψόμετρο μόλις δύο μέτρων, έχει ανέβει κατά 15 εκατοστά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, μιάμιση φορά ο παγκόσμιος μέσος όρος. Μέχρι το 2050, εκτιμούν ερευνητές της NASA, η στάθμη θα έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον ένα μέτρο και οι πλημμυρίδες θα καλύπτουν το μισό Φουναφούτι, την κύρια ατόλη όπου ζει το 60% των κατοίκων, μια λωρίδα ξηράς που σε κάποια σημεία έχει πλάτος μόλις 20 μέτρων. Στο χειρότερο σενάριο, η άνοδος θα φτάσει τα δύο μέτρα, κάτι που σημαίνει ότι μόνο το 10% της πρωτεύουσας θα παραμένει πάνω από την επιφάνεια.

Για πολλούς, η μετανάστευση μοιάζει πλέον η μόνη διέξοδος, καθώς η θάλασσα έχει ήδη διεισδύσει στα υπόγεια ύδατα. Οι κάτοικοι μαζεύουν το βρόχινο νερό και καλλιεργούν λαχανικά σε ανυψωμένα παρτέρια.

Παρ’όλα αυτά, η χώρα ελπίζει να συνεχίσει να υπάρχει, αν όχι ως φυσική, τουλάχιστον ως νομική οντότητα. Η κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθεια καθιέρωσης νομικής βάσης ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση του Τουβαλού ως κυρίαρχου κράτους ακόμα και αφού θα έχει χαθεί στα κύματα. Για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να καταργηθεί η ύπαρξη ξηράς ως προϋπόθεση για την αναγνώριση κρατών, κάτι που θα μπορούσε να γίνει είτε με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας, είτε με ψήφισμα του ΟΗΕ.

Αυτό θα επέτρεπε στο Τουβαλού να διατηρήσει τον έλεγχο μιας απέραντης θαλάσσιας ζώνης με επικερδή αλιευτικά δικαιώματα. Η χερσαία έκταση της χώρας είναι μόλις 26 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Επειδή όμως οι εννέα ατόλες του βρίσκονται διάσπαρτες σε ένα μεγάλο αρχιπέλαγος, η αποκλειστική οικονομική ζώνη του φτάνει τα 900.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, σχεδόν επτά φορές η έκταση της Ελλάδας.