Το 2025 αποτέλεσε μια χρονιά-ορόσημο για τον ρόλο της ενέργειας, η οποία απέκτησε μία πολυσύνθετη διάσταση, με έντονο το στοιχείο της γεωπολιτικής, της οικονομίας, της τεχνολογίας, της εθνικής ασφάλειας. Η συζήτηση τον Μάρτιο του 2025 στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ για το RepowerΕU, που προέβλεψε την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, έθεσε μία νέα προοπτική, η οποία, μαζί με τη σύμπλευση με τις ΗΠΑ προς την ίδια στρατηγική κατεύθυνση, δημιούργησε καθοριστικές αλλαγές στη διεθνή ενεργειακή αρχιτεκτονική.
Ετσι, μετά από δεκαετίες μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου με αγωγούς από την Ανατολή προς τη Δύση, ανέκυψε η ανάγκη δημιουργίας ενεργειακής εναλλακτικής. Αξιοποιώντας την ευκαιρία, η χώρα μας εισήλθε δυναμικά στις ενεργειακές εξελίξεις, αποκτώντας έναν κομβικό ρόλο τόσο ως προς την παραγωγή μέσω ανανεώσιμων πηγών και την ανάπτυξη του τομέα υδρογονανθράκων, με τις αμερικανικές πολυεθνικές Chevron και ExxonMobil, όσο και ως προς τη διαμετακόμιση, με ενεργό ρόλο στον Κάθετο Διάδρομο ενέργειας από τον Νότο προς τον Βορρά. Κυρίως, όμως, η Ελλάδα καθιερώθηκε ως ένας σταθερός, αναπτυξιακός, αξιόπιστος εταίρος, μία εγγύηση ειρήνης και ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή.
Το 2026 σκοπεύουμε να εδραιώσουμε τη θέση μας αυτή – ήδη από τον Ιανουάριο το αμερικανικό φυσικό αέριο θα διοχετεύεται μέσω της χώρας μας στην Ουκρανία. Η Αθήνα προχωρά παράλληλα στην ανάπτυξη του τομέα υδρογονανθράκων, στο πλαίσιο συμφωνιών με διεθνείς ενεργειακούς κολοσσούς – τόσο με τη Chevron, στα οικόπεδα νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου, όσο και με την ExxonMobil, στο βορειοδυτικό Ιόνιο. Εντός της χρονιάς θα ξεκινήσουν οι σεισμικές και γεωφυσικές έρευνες από την κοινοπραξία Chevron – HelleniqEnergy, ενώ στα τέλη 2026 – αρχές του 2027 φιλοδοξούμε η χώρα μας να πραγματοποιήσει την πρώτη μεγάλη ερευνητική υπεράκτια γεώτρηση στο βορειοδυτικό Ιόνιο έπειτα από 40 χρόνια από τις ExxonMobil – HelleniqEnergy – Energean. Υπάρχουν ενδείξεις που εμπνέουν αισιοδοξία για εμάς και τα παιδιά μας, άμεσα συνδεδεμένες με σημαντικούς δημοσιονομικούς πόρους, με δημιουργία νέων, ποιοτικών θέσεων εργασίας, με αύξηση του εθνικού πλούτου.
Με πυρήνα την ενεργειακή αυτονομία, τη διαφοροποίηση των πηγών μας, τη βιώσιμη αξιοποίηση των πόρων της πατρίδας μας και τη συνεργασία Αθήνας – Βρυξελλών – Ουάσινγκτον, η χώρα εισέρχεται σε νέα φάση, με κοινό στόχο τη δημιουργία ενός νέου, ανθεκτικού ενεργειακού μοντέλου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η Διάσκεψη P-TEC που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο στην Αθήνα, οι συμφωνίες που υπεγράφησαν στο Ζάππειο, η έλευση 80 αμερικανών αξιωματούχων και τεσσάρων υπουργών και υφυπουργών της κυβέρνησης Τραμπ, καθώς και 25 υπουργών της Ευρώπης και υψηλόβαθμων στελεχών του ενεργειακού τομέα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ανέδειξαν την Ελλάδα ως ενεργειακό κόμβο. Η χώρα, αξιοποιώντας τις υφιστάμενες υποδομές, τη γεωγραφική θέση της, καθώς και την πολιτική και θεσμική της σταθερότητα, εξελίσσεται σε πύλη εισόδου του αμερικανικού LNG, του υγροποιημένου φυσικού αερίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δρομολογούν την πλήρη απεξάρτηση έως το φθινόπωρο του 2027, με οριστικές απαγορεύσεις σε συμβόλαια ρωσικού LNG το 2026, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή ενεργειακής ανεξαρτησίας, που ενισχύει ασφαλώς τον ρόλο της Ελλάδας.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι έχει τεθεί σε λειτουργία ο Κάθετος Διάδρομος (Vertical Corridor), μία αρτηρία ευημερίας και ειρήνης, στην οποία η χώρα μας λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης, με συνέχεια στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Μολδαβία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία. Συμμετέχουμε ενεργά στις διαδικασίες υλοποίησης όλων των στρατηγικών στόχων του Κάθετου Διαδρόμου, που συνδέει 100 εκατομμύρια πολίτες. Στο πλαίσιο αυτό, διαμορφώθηκε ομάδα εργασίας των χωρών που συμμετέχουν και η πρώτη διαδικτυακή συνάντηση, παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο, με κατεύθυνση την επιτάχυνση των διαδικασιών για την άμεση υλοποίηση των συμφωνιών.
Αδιαμφισβήτητα το προσεχές έτος θα αποτελέσει ορόσημο για να οικοδομήσουμε την ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας μας. Το ενεργειακό μείγμα που έχει επιλέξει η Ελλάδα εμπεριέχει το στοίχημα της βιώσιμης μετάβασης.
Η προώθηση ενεργειακών συμφωνιών για γεωτρήσεις δεν συνεπάγονται, όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν, εγκατάλειψη της ενεργειακής μετάβασης, αλλά ρεαλιστική προσέγγιση σε ένα δαιδαλώδες και διαρκώς μεταβαλλόμενο πεδίο, με σημαντικές προκλήσεις. Προτεραιότητά μας παραμένει η εξασφάλιση άφθονης, προσιτής ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις μας, καθώς η ανταγωνιστικότητά τους και η συμμετοχή στην τεχνολογική εξέλιξη εξαρτώνται άμεσα από την εξασφάλιση ενέργειας.
Η Ελλάδα βασίζεται στις δυνάμεις της και αξιοποιεί τις φυσικές πηγές της, ήλιο, άνεμο και, γιατί όχι, υδρογονάνθρακες, και επενδύει στη δημιουργία στρατηγικών συνεργασιών. Η λογική αυτή διέπει και τα πιο φιλόδοξα σχέδια, στα οποία εντάσσεται η χώρα. Πρώτον, το σχέδιο του 3+1, με τη σύμπραξη Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και ΗΠΑ, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο στην Αθήνα για πρώτη φορά σε επίπεδο υπουργών.
Και δεύτερον, το σχέδιο του IMEC, Διαδρόμου Οικονομικής Συνεργασίας Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), για την ενίσχυση της διασυνδεσιμότητας και του εμπορίου ανάμεσα στις περιοχές αυτές. Στο εμπορικό αυτό μονοπάτι, από το Νέο Δελχί, μέσω του Κόλπου, στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, η Ελλάδα γίνεται κρίκος σε μια ισχυρή αλυσίδα πρωτοβουλιών σε περισσότερους από έναν τομείς: την ενέργεια και τη μεταφορά προϊόντων, αλλά και τις υποδομές, αγωγούς, λιμάνια, σιδηροδρόμους και οδικούς άξονες, διαμορφώνοντας μια νέα περιφερειακή αρχιτεκτονική.
Στο πλαίσιο αυτό μπορεί και πρέπει να ενταχθεί και η απόκτηση ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, προκειμένου να εξαλειφθεί και το χάσμα στις τιμές ενέργειας ανάμεσα σε ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο. Με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, το 2025 η Νοτιοανατολική Ευρώπη δεν κατέβαλε διπλάσιες τιμές στην ενέργεια από την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, όπως συνέβη το 2024.
Αυτό όμως δεν είναι αρκετό, καθώς η τιμή εξακολουθεί να παραμένει υψηλή και η μείωση της ψαλίδας είναι μόνο ένα πρώτο βήμα. Στόχος μας είναι η περαιτέρω αποκλιμάκωση των τιμών και σε αυτή την κατεύθυνση το ΥΠΕΝ έχει πρωτοστατήσει, μαζί με τις άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, για να καλυφθεί η ανάγκη ενός ουσιαστικού πακέτου ενεργειακών διασυνδέσεων και επενδύσεων στα δίκτυα, στην κατεύθυνση που παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον μήνα που μας πέρασε με το «Grids Package».
Σε ένα πλέγμα συσχετισμών που διαρκώς αλλάζουν, είναι προφανής η επιτυχής προσπάθεια της χώρας να προσδιοριστεί ως παράγοντας ενεργειακής ασφάλειας, οικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου. Το μαρτυρούν οι δείκτες της εθνικής οικονομίας, το διασφαλίζουν οι ενεργειακές συμφωνίες. Η Ελλάδα είναι πλέον θωρακισμένη σε όλα τα επίπεδα, ενεργειακά, οικονομικά, αμυντικά – μαζί με την αποτρεπτική της δύναμη –, γεωπολιτικά. Διαθέτει ισχυρό δίχτυ ασφαλείας. Στόχος του 2026 είναι αυτή η συνολική πρόοδος να μεταφραστεί σε μετρήσιμη ατομική προκοπή για κάθε Ελληνίδα και κάθε Ελληνα. Προχωράμε με όραμα και εθνική αυτοπεποίθηση στην πρωτοπορία της Ευρώπης.
Ο κ. Σταύρος Παπασταύρου είναι υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
