Οταν η κυβέρνηση αποφάσισε με νόμο, υπό την πίεση για χρόνια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των επικρίσεων ευρωπαϊκών οργάνων, να βάλει στο παιχνίδι της επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης και τους ίδιους τους δικαστές, ίσως δεν είχε αντιληφθεί πλήρως όλες τις παραμέτρους της νέας κατάστασης.
Ο νέος νόμος εφαρμόστηκε την περασμένη εβδομάδα, όταν η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου σε δύο ψηφοφορίες (δικαστές και εισαγγελείς) για πρώτη φορά ψήφισε (εξέφρασε γνώμη για την ακρίβεια) ποιους να υποδείξει στην κυβέρνηση για τις κορυφαίες θέσεις της δικαστικής ιεραρχίας. Ψηφοφορίες πολύ σημαντικές, γιατί σε λίγες ημέρες αποχωρούν από την ηγεσία της Δικαιοσύνης τόσο η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Ιωάννα Κλάπα, όσο και η Εισαγγελέας Γεωργία Αδειλίνη αλλά και συνολικά οκτώ ακόμα αντιπρόεδροι.
Η συμμετοχή των ίδιων των δικαστικών στη διαδικασία επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, διαδικασία πρωτόγνωρη στα καθ’ ημάς αλλά και στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έχει προκαλέσει, όπως είναι φυσικό, αντικρουόμενες τοποθετήσεις, διαμορφώνοντας νέες συνθήκες που θα δοκιμαστούν στην πράξη όταν σε τρεις εβδομάδες η κυβέρνηση θα αποφασίσει για νέο Πρόεδρο και νέο Εισαγγελέα στον Αρειο Πάγο, έχοντας – από τις σπάνιες φορές – τη δυνατότητα να επιλέξει και τόσο πολλούς αντιπροέδρους.
Το αίτημα
Το νέο τοπίο ισορροπιών, που δημιουργήθηκε από τη συμμετοχή των ανώτατων δικαστικών στην επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, και τα νέα δεδομένα αξιολογήθηκαν πρωτίστως από τη συνδικαλιστική εκπροσώπηση του δικαστικού σώματος, την Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων (τη μεγαλύτερη δικαστική Ενωση), που με ανακοίνωσή της χαιρέτισε τη συμμετοχή των δικαστών στη διαδικασία, ωστόσο επισήμανε ότι η κυβέρνηση οφείλει να δεσμευθεί εδώ και τώρα ότι θα επιλέξει ηγεσία στη Δικαιοσύνη με βάση τη λίστα και τη σειρά που ψήφισαν οι ανώτατοι δικαστικοί.
Και επιπλέον, η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων έθεσε και πάλι προς διεκδίκηση τη μόνιμη θέση της, η ηγεσία της Δικαιοσύνης να επιλέγεται από τους ίδιους τους δικαστικούς, σημειώνοντας παράλληλα ότι οφείλει η κυβέρνηση να νομοθετήσει, όχι μόνο τη δυνατότητα που τώρα για πρώτη φορά έδωσε ο νέος νόμος, να ψηφίζουν δηλαδή οι ανώτατοι δικαστές για την ηγεσία της Δικαιοσύνης, αλλά στην επιλογή να μετέχουν δικαστές από τον βαθμό του πρωτοδίκη.
Η απάντηση Φλωρίδη
Μετά ταύτα, ο αρμόδιος υπουργός Γιώργος Φλωρίδης με ανακοίνωσή του απάντησε εμμέσως πλην σαφώς, χωρίς να αναφερθεί στην Ενωση των δικαστών, επικαλούμενος τη συνταγματική πρόβλεψη που δίνει την αρμοδιότητα στην κυβέρνηση να αποφασίζει για την ηγεσία της Δικαιοσύνης, σημειώνοντας με νόημα ότι λόγο από χρόνια έχει και η Βουλή (Διάσκεψη των Προέδρων) και τώρα με τον νέο νόμο και οι ανώτατοι δικαστές, γνωμοδοτώντας, όπως και η Βουλή.
Ωστόσο, ο υπουργός Δικαιοσύνης επιχείρησε να ξεκαθαρίσει υπογραμμίζοντας ότι το μαχαίρι στο τέλος (μετά τους δικαστές και τη Βουλή) και το πεπόνι το έχει η κυβέρνηση για την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, θέμα που εκ της φύσεώς του είναι βαριά πολιτικό και βαριά θεσμικό. Δεν αφορά δηλαδή μόνο τη Δικαιοσύνη.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα, όπως εμφανίζονται και όπως η συνταγματική πρόβλεψη ορίζει, ή μήπως η κυβέρνηση τελικά δεσμεύεται στην πραγματικότητα από τη λίστα που της έστειλε ο Αρειος Πάγος και οφείλει να κινηθεί με αυτήν, δηλαδή με βάση την επιλογή των δικαστικών; Εδώ η κατάσταση, σύμφωνα με πληροφορίες από δικαστικές και κυβερνητικές πηγές, μοιάζει να κινείται τελικά κάπου στη μέση.
Ούτε η κυβέρνηση σε τρεις εβδομάδες που θα αποφασίσει νέα ηγεσία στον Αρειο Πάγο μπορεί να αγνοήσει την ψήφο-γνώμη των δικαστών, ούτε και να τηρήσει τη λίστα κατά γράμμα.
Οπως δήλωναν στο «Βήμα» πηγές που παρακολουθούν τις εν λόγω εξελίξεις, η κυβέρνηση (προτείνει ο υπουργός Δικαιοσύνης και αποφασίζει το Υπουργικό Συμβούλιο, αυτή είναι η διαδικασία) φαίνεται να κλίνει στην εφαρμογή μιας μέσης λύσης, δηλαδή να αποφασίσει ποιοι θα είναι ο νέος Πρόεδρος και ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου αλλά και οι νέοι αντιπρόεδροι, αλλά χωρίς να αποστεί και από τη δικαστική ψήφο.
Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η κυβέρνηση εμφανίζεται να έχει αποφασίσει να κινηθεί επιλέγοντας ανώτατους δικαστικούς, που είναι για τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, μέσα στους πέντε πρώτους (αυτή είναι η λίστα για τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου που στάλθηκε μετά την ψηφοφορία) και τους τρεις (είναι η λίστα για τον Εισαγγελέα του ανωτάτου δικαστηρίου). Δηλαδή κάποιον από τους προτεινόμενους, όχι υποχρεωτικά με τη σειρά των ψήφων.
Ο κίνδυνος επικρίσεων
Ωστόσο σε αυτή την περίπτωση, δικαστικές πηγές αλλά και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης επισημαίνουν ότι είναι πολύ πιθανόν να υπάρξουν επικρίσεις για τις κυβερνητικές επιλογές, ενώ από την πλευρά τους κυβερνητικοί παράγοντες δηλώνουν ότι «δεν μπορεί η κυβέρνηση να αγνοήσει τη δικαστική ψήφο, αλλά δεν είναι δυνατόν να καταστρατηγήσει το Σύνταγμα που δίνει στο Υπουργικό Συμβούλιο την αρμοδιότητα ορισμού της ηγεσίας της Δικαιοσύνης».
Πάντως, ένα είναι σίγουρο. Η κυβέρνηση θα δυσκολευόταν να κινηθεί όπως θα ήθελε, ενδεχομένως, αν οι δικαστές δεν είχαν ψηφίσει, έστω και αν η ψήφος τους είναι γνωμοδοτικού χαρακτήρα, ενώ μέσα στη Δικαιοσύνη και κυρίως στον Αρειο Πάγο η διαδικασία της συμμετοχής και των δικαστών στην επιλογή ηγεσίας της Δικαιοσύνης έχει δημιουργήσει κλίμα προβληματισμού και τουλάχιστον αμηχανίας.
Και τούτο καθώς ήταν κάτι που έγινε για πρώτη φορά ενώ ανέδειξε κριτήρια επιλογής προσώπων αλλά και διαδικασίες επιρροής υπέρ κάποιων που έχουν ανοίξει πολλές και δύσκολες συζητήσεις.
Δεν είναι λίγοι άλλωστε οι ανώτατοι δικαστικοί που σημειώνουν ότι ο νέος νόμος της κυβέρνησης έγινε υπό την πίεση των ευρωπαϊκών επικρίσεων για το κράτος δικαίου και η λύση που δόθηκε δεν ήταν μελετημένη και οργανωμένη. Προς τούτο οι ίδιες πηγές σημείωναν μιλώντας στο «Βήμα» κινδύνους που ήδη ανεφύησαν, υπογραμμίζοντας πάντως ότι η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης οφείλει να οργανωθεί πιο σωστά και πιο θεσμικά.
Πάντως, επίσημα ο Αρειος Πάγος με ανακοίνωσή του μετά τις ψηφοφορίες επισήμανε με έμφαση πως για την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης δικαστές και Βουλή μετέχουν στη διαδικασία.
Για την πληρότητα του θέματος, η λίστα για νέο Πρόεδρο του Αρείου Πάγου με βάση την απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου και με τη σειρά που ψηφίστηκαν περιλαμβάνει τους Αλεξάνδρα Αποστολάκη, Αγάπη Τζιουλιαδάκη, Στέφανο Πανταζόπουλο, Αναστασία Παπαδοπούλου και τον αρεοπαγίτη Παναγιώτη Βενιζελέα, ενώ και για νέο Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου τους αντεισαγγελείς, Κωνσταντίνο Τζαβέλα, Αναστάσιο Σκάρα και Βασίλειο Φλωρίδη. Ανάμεσα σε αυτούς θα κινηθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, και η κυβέρνηση.
