«Το εσωτερικό του θεάτρου στα πόδια της Ακρόπολης σώζεται θαυμάσια, αν και οι εξωτερικοί τοίχοι είναι μαυρισμένα ερείπια. Δεν πάει πολύς καιρός που ήταν θαμμένα στη γη. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκε αυτό το όμορφο αμφιθέατρο με τα μαρμάρινα καθίσματά του να σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση, όπως και άλλα τμήματα με τον διάκοσμό τους. Το θέατρο αυτό (…) είναι χτισμένο με μία λιτότητα που δύσκολα βρίσκει κανείς σήμερα».

Το Ηρώδειο που είδε η Φρεντρίκα Μπρέμερ, η σουηδικής καταγωγής λογοτέχνης, ζωγράφος και συγγραφέας ταξιδιωτικών εντυπώσεων που επισκέφθηκε την Αθήνα το 1859, έμοιαζε ακόμα τότε σιωπηλό απομεινάρι του λαμπρού παρελθόντος ενός ερειπωμένου χωριού που προσπαθούσε να γίνει πρωτεύουσα ενός νεοσύστατου κράτους – κάτι τέτοιο ήταν τότε η Αθήνα. Η αίσθηση της σιωπής και της αδράνειας προσέδιδε στον χώρο άφατη θλίψη αλλά και μια μυστηριακή γοητεία, τη γοητεία της φθοράς που μάγευε τους ευρωπαίους περιηγητές που επισκέπτονταν την ταλαιπωρημένη χώρα.

Δεν είχαν περάσει πολλά χρόνια από τον Δεκέμβριο του 1848, οπότε είχαν ξεκινήσει στον χώρο οι πρώτες οργανωμένες αρχαιολογικές ανασκαφές από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία αλλά και από το 1857, οπότε συνεχίστηκαν οι ανασκαφές για την αποκάλυψη των κερκίδων με απόφαση του υπουργού των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Χαράλαμπου Χριστόπουλου.

Το Ηρώδειο – χτισμένο περίπου το 161 μ.Χ. από τον αριστοκράτη Ηρώδη τον Αττικό στη μνήμη της συζύγου του Αππίας Αννιας Ρηγίλλης που πέθανε πολύ νέα, πιθανότατα δολοφονήθηκε – έβρισκε σιγά-σιγά τη μορφή με την οποία το γνωρίζουμε σήμερα. Και τώρα; Περνά στην επόμενη περίοδο της ιστορίας του. Εφτασε η στιγμή που το ρωμαϊκό ωδείο θα σιωπήσει ξανά, για τρία χρόνια αυτή τη φορά, για τις απαραίτητες εργασίες ανάδειξης, προστασίας και αποκατάστασής του.

Τρία χρόνια – αν βεβαίως τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα, γιατί στην Ελλάδα ζούμε – δεν είναι πολλά, όμως για όλους εμάς που έχουμε συνδέσει τα καλοκαίρια της Αθήνας με τις παραγωγές του Φεστιβάλ Αθηνών είναι περίεργη η αίσθηση ενός κλειστού Ηρωδείου.

Οι τελευταίες εκδηλώσεις

Η συγκίνηση όσων αυτές τις μέρες κάθονται στις κερκίδες του για τις τελευταίες παραγωγές που θα παρουσιαστούν εκεί είναι εύλογη και οι συζητήσεις του κοινού αφορούν συχνά το μέλλον του μνημείου. Τι όμως απομένει να δούμε εκεί, αν βεβαίως το επιτρέψει ο καιρός που ξαφνικά αγρίεψε;

Σήμερα Δευτέρα, έρχεται «Ο Ερωτόκριτος στον Λαβύρινθο» από τον Ρος Ντέιλι, μια νέα πιο ελεύθερη ματιά στον «Ερωτόκριτο» του Βιντσέντζου Κορνάρου. Στις 7 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί αφιέρωμα στον Βασίλη Τσιτσάνη με αφορμή τα 110 χρόνια από τη γέννησή του, στις 8 του μήνα η παράσταση «Murmuration» του χορογράφου Σαντέκ Μπεραμπά και στις 9 συναυλία-αφιέρωμα στον Ακη Πάνου με τους Μανώλη Μητσιά, Σωκράτη Μάλαμα, Ιουλία Καραπατάκη και Ασπασία Στρατηγού. Στις 10 και στις 13 Οκτωβρίου ο Σταμάτης Σπανουδάκης θα παρουσιάσει τις συνθέσεις του. Ο Θανάσης Βασιλόπουλος και οι φίλοι του θα εμφανιστούν στις 11 Οκτωβρίου.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος θα ολοκληρώσει στις 12 Οκτωβρίου στη σκηνή του ωδείου το «Ταξίδι στο φως». Πρόκειται για τη σειρά συναυλιών που πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε διάφορα αρχαία θέατρα της Ελλάδας. Στις 14 του μήνα «Το σπίτι του ηθοποιού» θα παίξει «…για τον Αριστοφάνη», ενώ στις 15 η Wiener Johann Strauss-Capelle θα επιβεβαιώσει πως το Ηρώδειο είναι θέατρο με ταυτότητα διεθνή παρουσιάζοντας τα ομορφότερα βαλς της αυτοκρατορικής Βιέννης. Την επομένη, στις 16 Οκτωβρίου, η Ευανθία Ρεμπούτσικα θα επιστρέψει στη σκηνή συνεπικουρούμενη από την Istanbul Cinema Symphonic Orchestra για να παρουσιάσει το «Soundtracks», μια συναυλία με τις μουσικές που έχει γράψει για τον κινηματογράφο. Αυλαία!

Οι εργασίες αναμένεται να ξεκινήσουν αμέσως μετά την ολοκλήρωση του καλλιτεχνικού προγράμματος. Οπως είχε εξηγήσει και η Ελενα Κουντούρη, προϊσταμένη Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, σκοπός των εργασιών είναι «αφενός η διατήρηση και αφετέρου η βελτίωση της αναγνωσιμότητας του μνημείου από το ευρύ κοινό». Αυτό, με την παράλληλη αναβάθμιση και βελτίωση των υποδομών του Φεστιβάλ Αθηνών που γίνεται εκεί από το 1955 – στο ωδείο φιλοξενούνταν ήδη, πολλά χρόνια πριν, συναυλίες και παραστάσεις.

Η βιοδιάβρωση

Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που είχαν δοθεί στη δημοσιότητα το Ηρώδειο «υποφέρει» μεταξύ άλλων από βιοδιάβρωση που προκαλείται από την ανάπτυξη μικροοργανισμών σε σημεία όπου λιμνάζει νερό, από ανάπτυξη ριζικών συστημάτων όπου υπάρχει συσσώρευση χώματος, από τον κίνδυνο πτώσης θραυσμάτων που έχουν αποκολληθεί από τη θέση τους, από επιφανειακές ρωγμές και ρηγματώσεις, από απώλεια υλικού λόγω διαστολών κατά τις θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και από αστοχίες παλαιότερων επεμβάσεων.

«Πολυτραυματίας», θύμα του πανδαμάτορος χρόνου που αφήνει παντού και πάντα το αποτύπωμά του, το μνημείο είχε δεχτεί και παλαιότερα εργασίες συντήρησης, με πιο πρόσφατες εκείνες που έγιναν μεταξύ 2022-2024, τώρα όμως για πρώτη φορά θα τύχει πλήρους, «ολιστικής» θεραπείας χάρη στην εκπόνηση διεπιστημονικού ερευνητικού προγράμματος από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών).

Μεταξύ άλλων, θα πραγματοποιηθούν εργασίες για τη στερέωση και αποκατάσταση του νότιου τοίχου της σκηνής, του λογείου και του περιμετρικού τοίχου, θα γίνουν έλεγχοι της στατικής επάρκειας, θα αναδειχθούν τα ψηφιδωτά δάπεδα που μέχρι στιγμής παραμένουν αθέατα και θα βελτιωθεί ο χώρος των καμαρινιών. Η αναλυτική παρουσίαση των σχετικών μελετών θα πραγματοποιηθεί στις αρχές του 2026, έπειτα από την εξέτασή τους από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Με την ευχή να γίνουν όλα όπως πρέπει αποχαιρετούμε λοιπόν το κουρασμένο ωδείο που τόσο επιβαρύναμε και εμείς με τη φασαριόζικη παρουσία μας όλες αυτές τις δεκαετίες, όλες αυτές τις καλοκαιρινές βραδιές. Ελπίζοντας πως σε τρία χρόνια θα το θαυμάσουμε περιποιημένο και φροντισμένο όπως αξίζει σε ένα από τα πιο διάσημα και πολυφωτογραφημένα μνημεία της Αθήνας.