Ενδιαφέρουσες παραστάσεις, μετακλήσεις σημαντικών ξένων σκηνοθετών, αντιδράσεις και συζητήσεις για την Επίδαυρο, καταλήψεις και απεργίες: το 2023 είχε λίγο απ’ όλα, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι συνέχισε την ανοδική πορεία που έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια, μετά την πανδημία. Και από πλευράς παραγωγών αλλά και από πλευράς ανταπόκρισης, η χρονιά που φεύγει κράτησε έντονο το ενδιαφέρον του κοινού – αίθουσες γεμάτες και sold out.

Οι παραστάσεις και τα πρόσωπα

Από τις ιδιαίτερες παραγωγές που ξεχώρισαν ήταν το πρωτότυπο μιούζικαλ «Τα φώτα της πόλης», σε μουσική του Θοδωρή Οικονόμου και σκηνοθεσία-χορογραφία της Αμάλια Μπένετ στο Κοτοπούλη-Ρεξ, από το Εθνικό (συνεχίζεται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»).

Μια ποιητική παράσταση υψηλών προδιαγραφών. Ακόμα: «Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» του Μπέρτολτ Μπρεχτ σε σκηνοθεσία του πάντα εμπνευσμένου Αρη Μπινιάρη με τον Γιώργο Χρυσοστόμου σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδοχή του ήρωα – σε έναν νέο χώρο στην Κυψέλη, το θέατρο ARK.

«Το πάρτι της ζωής μου», αυτός ο μονόλογος που έγραψε και ερμηνεύει η Ελένη Ράντου, σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Ανέστη Αζά και τους επί σκηνής μουσικούς της, στο θέατρο Διάνα. Μια ανθρώπινη, συγκινητική, με χιούμορ αλλά ιδιαίτερα ισορροπημένη γυναικεία κατάθεση ψυχής (συνεχίζεται).

Το «Goodbye Lindita» του Μάριο Μπανούσι που έδωσε τη σκυτάλη στο φεστιβαλικό «Taverna Miresia – Mario, Bella, Anastasia» επέτρεψε στον 25χρονο σκηνοθέτη από την Αλβανία να δώσει συνέχεια σε αυτό το σύμπαν που δημιουργεί επί σκηνής ένα σύμπαν όπου η μνήμη και η διαχείρισή της γεννούν εικόνες, ακούσματα και συγκινήσεις.

Το έργο του Αλιστερ Μακ Ντάουελ «Πομόνα» σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου αποτέλεσε μια δυνατή στιγμή της χρονιάς που πέρασε: το σύγχρονο σουρεαλιστικό θρίλερ δικαίωσε πλήρως τη φήμη του στην παράσταση του θεάτρου Πόρτα.

Αλλαγή σκυτάλης

Στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά η χρονιά έφερε αλλαγή σκυτάλης: λίγο μετά την ανακοίνωση του ρεπερτορίου 2023-2024 από τον Λευτέρη Γιοβανίδη, η καλλιτεχνική διεύθυνση πέρασε στα χέρια του Νίκου Διαμαντή. Η σεζόν σηματοδοτήθηκε από τις επιλογές του πρώτου και κυρίως από τις δύο μετακλήσεις. Πέτερ Στάιν και  «Μισάνθρωπος» του Μολιέρου με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο και την Ολια Λαζαρίδου,  Μπομπ Γουίλσον και «Τρεις ψηλές γυναίκες» του Εντουαρντ Αλμπι με τις Ρένη Πιττακή, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και Λουκία Μιχαλοπούλου.

Το καλοκαίρι που μας πέρασε η Επίδαυρος είχε την τιμητική της: οι «Σφήκες» της Λένας Κιτσοπούλου, παράσταση εμπνευσμένη από την ομώνυμη κωμωδία του Αριστοφάνη, άνοιξαν τον χορό των αντιδράσεων, με τη «Μήδεια» του Φρανκ Κάστορφ να παίρνει τη σκυτάλη, καθώς η τραγωδία του Ευριπίδη ήταν μόνο η αφετηρία. Και στις δύο περιπτώσεις, οι αντιδράσεις είχαν την υπερβολή τους:

Η μεν Κιτσοπούλου γιατί έφτιαξε ένα αρκετά αδιαμόρφωτο θέαμα, βασισμένο στα γνώριμα υλικά της, λιγότερο προκλητικό για όσους την ξέρουν, αλλά με τη σφραγίδα του Εθνικού και την απουσία του κωμοδιογράφου. Ο δε Κάστορφ γιατί αυτό το συμπαγές, ριζοσπαστικό και πιστό στην άποψή του σύμπαν που δημιούργησε, ξεβόλεψε ένα κοινό που δεν ήξερε τι πήγαινε να δει.

Εξαιρετικές οι ερμηνείες από τις πέντε Μήδειες, Στεφανία Γουλιώτη, Σοφία Κόκκαλη, Μαρία Ναυπλιώτου, Αγγελική Παπούλια, Ευδοκία Ρουμελιώτη – μαζί τους οι Αινείας Τσαμάτης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Ψαρράς.

Στην Επίδαυρο

Η Επίδαυρος όμως «βρήκε» την παράστασή της στον «Οδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, με τον Δημήτρη Καταλειφό στον επώνυμο ρόλο – η κάθοδός του στο αρχαίο θέατρο, η πρώτη ουσιαστικά σε πρωταγωνιστικό ρόλο, προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού – σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα. Η χρονιά που τελειώνει βρίσκει το θέατρο σε μια δημιουργική φάση, με τις νεότερες γενιές να παίρνουν τα ηνία.

Οι πολλές επαναλήψεις το επιβεβαιώνουν, αλλά κυρίως το επιβεβαιώνουν μια σειρά από παραστάσεις που άρχισαν και θα μας συντροφεύσουν το 2024. Εργα σύγχρονα – και όχι μόνον, παραστάσεις ολοκληρωμένες, με σκηνοθεσίες και ερμηνείες που προσθέτουν το λιθαράκι τους στην πυραμίδα του θεάτρου.

Στις «τελευταίες» πρεμιέρες του ’23 βλέπουμε τα: «Humans», «Γέρμα», «Συρανό», «Εγκλημα και Τιμωρία», «Το Γάλα», τον διπλό «Βασιλιά Ληρ», το «Κάθε Πέμπτη κύριε Γκριν» με το δίδυμο Γιώργος Κωνσταντίου – Αποστόλης Τότσικας. Καθώς και το καινούργιο ανέβασμα από το ΚΘΒΕ της ιστορικής παράστασης «Βίρα τις άγκυρες» (Εθνικό, 1997, Σταμάτης Φασουλής) των Μιχάλη Ρέππα – Θανάση Παπαθανασίου – σε σκηνοθεσία Αστέριου Πελτέκη.

Ξεχωριστή είναι η θέση που κατέχει ήδη «Ο Ασχημος» του Μάριους φον Μάγενμπουργκ στο Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου: η ευφυής σκηνοθεσία του αεικίνητου Γιώργου Κουτλή επιτρέπει στον Ορφέα Αυγουστίδη να ξεδιπλώσει το ταλέντο του επί σκηνής ανάμεσα σε έναν θίασο αξιώσεων – Μαίρη Μηνά, Γιάννης Κλίνης, Ηλίας Μουλάς. Απολαυστικό…

Το 2023 μπήκε για το θέατρο με μια αρνητική παρακαταθήκη, της τελευταίας στιγμής: η έκδοση του προεδρικού διατάγματος (στο τέλος Δεκεμβρίου του 2022) που εξισώνει τα πτυχία των αποφοίτων των δραματικών σχολών με τα απολυτήρια λυκείου προκάλεσε μια σειρά αντιδράσεων και εξελίξεων. Η συζήτηση που άνοιξε, και είναι σημαντική, αφορά την ουσία της θεατρικής εκπαίδευσης.

Με τους σπουδαστές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου να παίρνουν τα ηνία, ξεκίνησαν καταλήψεις κυρίως στους χώρους της πρώτης σκηνής της χώρας (Φεβρουάριος-Μάρτιος ’23) αλλά και απεργίες στα θέατρα.

Το 2023 ήταν και η χρονιά της Ελευσίνας, όπου το θέατρο είχε το δικό του κομμάτι συμμετοχής με παραστάσεις που άφησαν το στίγμα τους, όπως το «Don’t look back» του Γιάννη Χουβαρδά, μια παραγωγή ειδικών συνθηκών με το κοινό να μετακινείται μαζί με τον θίασο στις αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου.

Αλλά και οι «Πέρσες» στο πλαίσιο του «Αισχύλου Project», σε σκηνοθεσία Νικίτα Μιλιβόγεβις με τον Δημήτρη Ημελλο. Μια παράσταση που ξεκίνησε εν πλω, σαν ένα ταξίδι στη συνείδηση του Ξέρξη, «ένα ταξίδι στο πεδίο των ψυχών».

Οι απώλειες

Η χρονιά της Ελευσίνας ωστόσο σημαδεύτηκε από τον θάνατο της Δέσποινας Γερουλάνου, προέδρου του ΔΣ, μιας γυναίκας που με το πάθος, την αισθητική, το γούστο, τις γνώσεις και την παιδεία της άφησε ανεξίτηλο το ίχνος της.

Το 2023 συμπληρώθηκε η πρώτη δεκαετία από τον θάνατο του Λευτέρη Βογιατζή ενώ η χρονιά που φεύγει πήρε μαζί της τη Νόνικα Γαληνέα, τη Μαίρη Χρονοπούλου, την Κατερίνα Χέλμη, τον ηθοποιό και τραγουδιστή Γιάννη Βογιατζή, τον Σπύρο Φωκά…

Τελευταία απώλεια, ηχηρά θλιβερή, ο θάνατος του Γιώργου Μιχαλακόπουλου, ενός καλλιτέχνη που τίμησε όσο λίγοι το ελληνικό θέατρο…