Στην ανάγκη αναδιαμόρφωσης της πολιτικής φαρμάκου στην Ελλάδα ώστε να μην υπάρχει ανασφάλεια ως προς την απρόσκοπτη πρόσβαση σε φάρμακα, αναφέρεται στη συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ, ο Γενικός Διευθυντής GENESIS Pharma Ελλάδας, Κύπρου, Μάλτας και Μέλος Δ.Σ. του ΣΦΕΕ κ. Κυριάκος Μπερμπεριάν. Ο κ. Μπερμπεριάν τονίζει τις δυσβάσταχτες επιβαρύνσεις των φαρμακευτικών εταιρειών και παρουσιάζει τις προτάσεις που έχει διαμορφώσει ο κλάδος του φαρμάκου προκειμένου να αποτραπούν δυσάρεστες μελλοντικές εκπλήξεις.
- Με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα από το Υπουργείο Υγείας για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, διαπιστώνεται αφενός ότι ο σχετικός προϋπολογισμός παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, αφετέρου ότι οι επιβαρύνσεις για τις φαρμακευτικές ολοένα και διογκώνονται. Μπορείτε να μας περιγράψετε με κάποια συγκεκριμένα στοιχεία τι ακριβώς συμβαίνει; Σε ποια επίπεδα εκτιμάτε ότι θα ανέλθουν φέτος οι επιβαρύνσεις;
Η συνολική εικόνα για το 2024 οριστικοποιήθηκε μόλις πριν λίγες ημέρες, όταν λάβαμε τα τελευταία σημειώματα για τις περσινές νοσοκομειακές υποχρεωτικές επιστροφές, με τη δυσάρεστη έκπληξη ότι το ποσοστό παραμένει εξωφρενικά υψηλό στο 76%.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία που παρουσίασε το ΙΟΒΕ τον Σεπτέμβριο, η συνολική φαρμακευτική δαπάνη ήταν €7,5 δις το 2023 και €8,5 δις το 2024. Η δημόσια χρηματοδότηση κάλυψε μόλις το 38% το 2023 (€2,8 δις) και το 36% το 2024 (€3 δις). Αντίθετα, η συμβολή του κλάδου μας ήταν καθοριστική: 52% το 2023 (€3,9 δις) και 54% το 2024 (€4,6 δις). Τα στοιχεία περιελάμβαναν κάποιες εκτιμήσεις, οι οποίες όμως δεν απέχουν από τα τελικά δεδομένα. Αυτό σημαίνει ότι για τρίτη συνεχόμενη χρονιά (2022-2024), η συμμετοχή της φαρμακοβιομηχανίας στη δαπάνη ήταν μεγαλύτερη από αυτή του κράτους.
Με απλά λόγια, ενώ η φαρμακευτική δαπάνη αυξάνεται με διψήφιο ρυθμό την τελευταία τριετία, η κρατική συμμετοχή μειώνεται, ενώ η συμβολή του κλάδου μας αυξάνεται συνεχώς, χωρίς όριο και μάλιστα αναδρομικά.
Πρόβλεψη για το 2025 δεν μπορεί να γίνει, γιατί παρά τις διαβεβαιώσεις που λαμβάνουμε για συγκράτηση του φαινομένου, οι προσδοκίες μας διαρκώς διαψεύδονται. Ελπίζουμε ότι τα μέτρα ελέγχου της δαπάνης που εφαρμόστηκαν πέρυσι, σε συνδυασμό με τις πιο εντατικές συζητήσεις για μια μικρή ενίσχυση του προϋπολογισμού, θα οδηγήσουν σε σταδιακή αποκλιμάκωση των επιστροφών, που θα έπρεπε για αρχή να μειωθούν τουλάχιστον στα επίπεδα προ 2022.
- Βασικό αίτημα των φαρμακευτικών εταιρειών αποτελεί η γρήγορη είσοδος των νέων καινοτόμων θεραπειών στη χώρα. Όμως με βάση και τις έρευνες που έχουν γίνει, τα νέα φάρμακα κυκλοφορούν με δραματική καθυστέρηση ή δεν έρχονται καν στην Ελλάδα. Ποιες είναι οι βασικές αιτίες; Μπορεί να αλλάξει αυτό;
Βασικότερη αιτία είναι η πολύ μεγάλη υποχρηματοδότηση των καινοτόμων θεραπειών, και όχι μόνο, που διογκώνει κάθε χρόνο τις υποχρεωτικές επιστροφές. Χωρίς μάλιστα να φαίνεται στον ορίζοντα η αναγκαία αποφασιστικότητα από την Πολιτεία να αντιμετωπίσει την κατάσταση με άμεση και σημαντική αύξηση του φαρμακευτικού προϋπολογισμού. Αν και το Υπουργείο Υγείας έχει αναγνωρίσει το μέγεθος του προβλήματος, το χρηματοδοτικό κενό είναι τόσο μεγάλο και διαρκώς αυξανόμενο που χρειάζεται μια πιο ουσιαστική υποστήριξη συνολικά από την Κυβέρνηση. Γι΄ αυτό και απευθυνόμαστε τόσο στον Υπουργό Οικονομικών, όσο και στον ίδιο τον Πρωθυπουργό μέσα από τα κλαδικά μας όργανα.
Επιπλέον, οι διαδικασίες αξιολόγησης, έγκρισης και αποζημίωσης παραμένουν πολύπλοκες και χρονοβόρες. Κατά μέσο όρο διαρκούν πάνω από ενάμιση χρόνο. Το νέο εθνικό σύστημα HTA (Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας) που προωθείται από το Υπουργείο, σε ευθυγράμμιση με τον ευρωπαϊκό κανονισμό, αποτελεί σημαντική ευκαιρία για πραγματική βελτίωση της πρόσβασης και πιο αποτελεσματικής αξιοποίησης πόρων, που δεν πρέπει να χάσουμε. Είναι σημαντικό να θεσμοθετηθεί ένας ανεξάρτητος φορέας αξιολόγησης που θα λειτουργεί με σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, επαρκή στελέχωση, εργαλεία και χρηματοδότηση, ώστε να επιταχύνει τις αποφάσεις, να ανταποκρίνεται στις υπάρχουσες θεραπευτικές ανάγκες βάσει πραγματικών δεδομένων υγείας, αλλά και να ενσωματώνει στον σχεδιασμό του τις επικείμενες θεραπευτικές εξελίξεις βάσει horizon scanning.
Συνολικά, όλοι οι εμπλεκόμενοι αναγνωρίζουμε ότι το στοίχημα της πρόσβασης στα καινοτόμα φάρμακα έχει προκλήσεις. Η φαρμακευτική επιστήμη εξελίσσεται ραγδαία, οι ανάγκες του πληθυσμού αυξάνονται και οι διαθέσιμοι πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι.
Μπορεί να αλλάξει η σημερινή δύσκολη κατάσταση; Ναι, σταδιακά βεβαίως και μπορεί. Η αλλαγή απαιτεί ένα αξιόπιστο πλαίσιο ελέγχου και αποδοτικότητας της συνταγογράφησης και ένα σύγχρονο σύστημα αποζημίωσης νέων φαρμάκων που θα εξασφαλίζει τη μέγιστη αξία για τον ασθενή και το σύστημα υγείας. Οφείλουμε να επιδιώξουμε τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων σε όλη τη διαδρομή από τη διάγνωση έως και τη θεραπεία. Ως κλάδος έχουμε αποδείξει διαχρονικά ότι στηρίζουμε το σύστημα υγείας, αλλά αυτό πρέπει να γίνεται σε ένα πλαίσιο συνυπευθυνότητας με την Πολιτεία, με ρεαλισμό και με προβλεψιμότητα για όλους.
- Αυτή την περίοδο γνωρίζουμε ότι γίνονται διεργασίες για την ενεργοποίηση του Σχήματος Μεταβατικής αποζημίωσης (Ταμείο καινοτομίας). Σε ποια φάση βρίσκεται αυτή η διαδικασία; Πιστεύετε ότι η χρηματοδότηση με 50 εκατ. ευρώ αυτού του «Ταμείου» είναι αρκετή;
Το Σχήμα Μεταβατικής Αποζημίωσης (ΣΜΑ) αποτελεί ένα πάγιο αίτημα του κλάδου μας, καθώς μπορεί να επιταχύνει την πρόσβαση των ασθενών σε σημαντικές νέες θεραπείες για σοβαρά και σπάνια νοσήματα. Η πρόταση που καταθέσαμε περίπου ενάμιση χρόνο πριν περιλαμβάνει συγκεκριμένες προϋποθέσεις ώστε το Σχήμα αυτό να επιτελέσει πράγματι την αποστολή του: να λειτουργήσει δηλαδή ως «γέφυρα» έγκαιρης πρόσβασης μεταξύ της ευρωπαϊκής έγκρισης καίριων καινοτόμων φαρμάκων έως και την κανονική τους ένταξη στο σύστημα αποζημίωσης, και να μην μετατραπεί σε ένα ακόμη ανελαστικό κανάλι χρηματοδότησης.
Βασική προϋπόθεση της πρότασής μας ήταν το Ταμείο να διαθέτει έναν ανεξάρτητο αλλά και δυναμικό προϋπολογισμό που θα ακολουθεί τις θεραπευτικές ανάγκες και την επιστημονική εξέλιξη με διαδικασία horizon scanning. Τα 50 εκατ. ευρώ που ανακοινώθηκαν αποτελούν αναμφισβήτητα μια αρχή, όμως απέχουν από τις πραγματικές ανάγκες.
Χρειάζεται όμως να αποσαφηνιστούν βασικές παράμετροι του πλαισίου λειτουργίας, όπως η χρονική διάρκεια ένταξης των θεραπειών στο Σχήμα, ο τρόπος μετάβασής τους στο σύστημα αποζημίωσης, αλλά και το προφίλ των θεραπειών που θα περιλαμβάνει τόσο στα αρχικά του στάδια όσο και σε δεύτερο χρόνο. Επάνω σε αυτό δουλεύει ομάδα εργασίας του Υπουργείου με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων. Παρά την αρχική πρόθεση για έναρξη λειτουργίας του ΣΜΑ εντός του 2025, με τα σημερινά δεδομένα αυτό έχει μετατεθεί για το 2026.
Ελπίζουμε το τελικό πλαίσιο εφαρμογής να είναι ρεαλιστικό, επιτρέποντας στο ΣΜΑ να λειτουργήσει ως αποτελεσματικό εργαλείο για την ταχύτερη διάθεση ενός εύλογου εύρους καινοτόμων θεραπειών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
- Τόσο από το Υπουργείο Υγείας όσο και από τις Ενώσεις Ασθενών, γίνεται συχνά λόγος ότι στη χώρα μας κανείς δεν στερείται το φάρμακο που έχει ανάγκη; Κατά πόσο αυτό είναι απόλυτα πραγματικό; Η λύση που δίνεται μέσω εισαγωγών από το ΙΦΕΤ μπορεί να θεωρηθεί μια ορθή πρακτική;
Ως γενική τοποθέτηση, δεν είναι λανθασμένη. Ο ασθενείς στην Ελλάδα έχουν πρόσβαση στο φάρμακο που χρειάζονται. Αν όμως εξετάσουμε πώς προκύπτει αυτή η πρόσβαση, η εικόνα είναι σύνθετη και επισφαλής.
Οκτώ στα δέκα νοσοκομειακά φάρμακα που αφορούν πολύ σοβαρές και σπάνιες παθήσεις καλύπτονται πλέον από τον φαρμακευτικό κλάδο μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών μας και, αντίστοιχα, έξι στα δέκα φάρμακα που διακινούνται μέσω ΕΟΠΥΥ για παθήσεις που αφορούν χιλιάδες συμπολίτες μας. Η δυσμενής αυτή κατάσταση, θέτει σε πραγματικό κίνδυνο την έλευση νέων θεραπειών, αλλά δημιουργεί και συνθήκες για απόσυρση υφιστάμενων φαρμάκων λόγω μη βιωσιμότητας.
Αρκετά νέα καινοτόμα φάρμακα που καλύπτουν σημαντικές θεραπευτικές ανάγκες και έχουν λάβει έγκριση από τον ΕΜΑ εισάγονται μέσω ΙΦΕΤ και όχι βάσει του συστήματος αποζημίωσης. Το κανάλι του ΙΦΕΤ διατελεί έναν κομβικό και πολύ χρήσιμο ρόλο στην άμεση πρόσβαση σε αναγκαίες θεραπείες, όμως η εισαγωγή τους γίνεται σε τιμές που είναι σημαντικά υψηλότερες, προϋποθέτει γραφειοκρατική ταλαιπωρία που επιβαρύνει γιατρούς και ασθενείς και δεν διασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση σε κάθε ασθενή. Αποτελεί επομένως, στις περισσότερες περιπτώσεις, μια μεταβατική και όχι κανονική λύση πρόσβασης.
Επίσης, στοιχεία μελετών που διαθέτουμε και τα οποία βασίζονται σε αξιόπιστα ευρωπαϊκά και εθνικά δεδομένα, σκιαγραφούν αντίθετη εικόνα στο θέμα πρόσβασης. Μόλις 75 (43%) στα 173 νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν από τον ΕΜΑ ήρθαν στη χώρα μας μεταξύ 2020 – 2023, με μόνο το 25% να είναι πλήρως προσβάσιμο, σύμφωνα με μελέτη της EFPIA. Ίδια είναι η εικόνα που δίνει και μελέτη της IQVIA για την Ελλάδα, με μόλις ένα στα πέντε νέα καινοτόμα φάρμακα της τελευταίας τετραετίας να είναι επί του παρόντος διαθέσιμο στους Έλληνες ασθενείς.
Άρα, ναι, η πρόσβαση γενικά δεν είναι κακή, διασφαλίζεται με διάφορους έμμεσους τρόπους, και είναι σίγουρα αργή, άνιση, σε αρκετές περιπτώσεις δύσκολη. Δυστυχώς, όσο καθυστερούμε να διαμορφώσουμε μια βιώσιμη και ρεαλιστική φαρμακευτική πολιτική, το μέλλον καθίσταται εξαιρετικά αβέβαιο.
- Την ερχόμενη χρονιά ολοκληρώνεται η στήριξη των ευρωπαϊκών οικονομιών από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η χώρα μας και ο κλάδος της υγείας ευνοήθηκε σημαντικά από τη σχετική χρηματοδότηση. Ποια πιστεύετε θα είναι η συνέχεια; Θα μπορεί το Υπουργείο Υγείας να ενισχύει μέσω της κάλυψης μέρους του clawback την φαρμακευτική δαπάνη;
Στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), ο κλάδος του φαρμάκου υποστηρίχθηκε με τη ρήτρα συνυπευθυνότητας στη συγκράτηση των υποχρεωτικών επιστροφών, μέσω της οποίας τελικά ενισχύθηκαν οι ετήσιοι προϋπολογισμοί για το φάρμακο από το 2022 και μετά, αλλά και με τον συμψηφισμό επιστροφών με επενδυτικές δαπάνες.
Σχετικά με το πρώτο μέτρο, η Κυβέρνηση δεσμεύτηκε να συνεχίσει να ενισχύει τον προϋπολογισμό στο ίδιο πλαίσιο έως το 2030 (το όριο επιτρεπόμενων δαπανών προσαυξάνεται κατά €100 εκατ. ανά έτος για τα έτη 2026-2030). Ωστόσο, το ποσό που έχει προβλεφθεί δεν επαρκεί για να καλύψει επαρκώς τον ρυθμό αύξησης της δαπάνης.
Έχουμε επανειλημμένα επισημάνει την ανάγκη για ένα ρεαλιστικό, σταθερό και προβλέψιμο πλαίσιο αναπροσαρμογής του προϋπολογισμού, ώστε να συμβαδίζει με τις αυξανόμενες θεραπευτικές ανάγκες, καθώς και για ένα ρεαλιστικό ανώτατο όριο στις υποχρεωτικές επιστροφές του κλάδου μας.
Ως προς το μέτρο του συμψηφισμού των επενδυτικών δαπανών, που έχει αξιολογηθεί ως εξαιρετικά αποδοτικό, μέχρι σήμερα έχει κατευθυνθεί κυρίως σε παραγωγικές επενδύσεις. Χρειάζεται να συμπεριλάβει, σε ένα ικανό ποσοστό, και επενδύσεις έρευνας και ανάπτυξης, οι οποίες προσφέρουν πολλαπλά οφέλη στο σύστημα υγείας, στο επιστημονικό προσωπικό αλλά και στους ασθενείς.
- Πάγιο αίτημα των εταιρειών είναι επίσης ο έλεγχος της συνταγογράφησης και η δημιουργία αρχείων ασθενών. Πιστεύετε ότι γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση;
Βήματα γίνονται, όμως απαιτείται μεγαλύτερη ταχύτητα στην υλοποίηση των μέτρων που έχουν εξαγγελθεί εδώ και αρκετό καιρό και αφορούν τον έλεγχο της συνταγογράφησης, την εξοικονόμηση πόρων και την αποδοτικότερη κατανομή τους.
Η έναρξη του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς πριν από λίγους μήνες αποτελεί σημαντική εξέλιξη σε αυτή την προσπάθεια. Εξίσου αναγκαία είναι η εφαρμογή δεσμευτικών θεραπευτικών πρωτοκόλλων, η πιο ολοκληρωμένη θέσπιση μητρώων ασθενών και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση στα νοσοκομεία, μέτρα που πρέπει να προχωρήσουν πιο αποφασιστικά. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να υλοποιηθεί άμεσα η ενεργοποίηση των φίλτρων SPC στη συνταγογράφηση, που σύμφωνα με τον Υπουργό αναμένεται στις αρχές του 2026, καθώς και η απενεργοποίηση των μη ενεργών ΑΜΚΑ.
Η καθολική ψηφιοποίηση στον τομέα του φαρμάκου, μπορεί αποδεδειγμένα να συμβάλλει στη βέλτιστη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών, δίνοντάς μας παράλληλα πραγματικά δεδομένα ώστε να κατανείμουμε πιο αποδοτικά τους διαθέσιμους πόρους βάσει των υπαρχόντων θεραπευτικών αναγκών αλλά και να προβλέπουμε ως ένα βαθμό τις μελλοντικές ανάγκες. Αποτελεί βασικό εργαλείο εξορθολογισμού και προβλεψιμότητας.
