Για αιώνες και πολύ πριν καν εμφανιστούν οι Ταλιμπάν σαν ιδέα -πολλώ δε μάλλον σαν οργάνωση- οι εμπορικοί δρόμοι που διέτρεχαν το Αφγανιστάν μέσα από την οροσειρά του Χίντου Κους (Ινδοκαύκασος), ο εμπορικός δρόμος δηλαδή που ήταν γνωστός ως «νότιος δρόμος του μεταξιού» και ο οποίος ξεκινούσε από την Κίνα και έφτανε μέχρι την Ευρώπη, γέμιζε με μεγάλες ποσότητες από το βασικό εξαγώγιμο προϊόν της περιοχής, τον γαλάζιο ημιπολύτιμο λίθο λάπις λάζουλι (Lapis Lazuli).

Λάπις λάζουλι, λίθιο και Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος

Τώρα όμως ο δρόμος αυτός, αν τελικά οι Ταλιμπάν αποδεχθούν την πρόταση της Κίνας για πλήρη ένταξη του στην Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος», θα γεμίσει επιπλέον με λίθιο, χαλκό, σίδηρο και άλλα ορυκτά, τα οποία το Πεκίνο ευελπιστεί ότι θα καταφέρει να λάβει τις άδειες για να επενδύσει στην εξόρυξη τους.

Ήδη από το 2023 οι δύο κυβερνήσεις, αυτή των Ταλιμπάν και αυτή του ΚΚ Κίνας, έχουν τονίσει το αμοιβαίο ενδιαφέρον τους για την ενσωμάτωση του Αφγανιστάν και των εμπορικών του δρόμων στην περίφημη κινεζική πρωτοβουλία και τώρα το θέμα φαίνεται ότι ανακινείται πιο ζεστά.

Συνεργασία ΚΚ Κίνας – Ταλιμπάν για ορυκτά και όχι μόνο

Σύμφωνα με τους Ταλιμπάν, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι, κατά την διάρκεια επίσκεψης του στην Καμπούλ όπου είχε συνομιλίες με τον υπηρεσιακό ομόλογο του, Αμίρ Χαν Μουτακί, γνωστοποίησε ότι το Πεκίνο επιθυμεί να εξερευνήσει για κοιτάσματα ορυκτών και να τα εξορύξει (ξεκινώντας μάλιστα μέχρι το τέλος του έτους), ενώ παράλληλα θέλει το Αφγανιστάν να ενταχθεί και επίσημα πλέον στην Πρωτοβουλία «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος».

Στην σχετική συνάντηση, σύμφωνα με τον Κινέζο ΥΠΕΞ, το Πεκίνο ξεκαθάρισε ότι θέλει να συνεχίσει να υποστηρίζει την αφγανική κυβέρνηση για την επίτευξη μακροπρόθεσμης ειρήνης και σταθερότητας, να εμβαθύνει την αμοιβαία πολιτική εμπιστοσύνη με το Αφγανιστάν και να εντείνει τη συνεργασία σε τομείς όπως το εμπόριο και η γεωργία.

Μεταξύ άλλων ο Γουανγκ κάλεσε το Αφγανιστάν να καταπολεμήσει τις ένοπλες οργανώσεις που δρουν στο έδαφος του -μια δήλωση που αφορά συγκεκριμένα το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκιστάν (ΕΤΙΜ)- προσθέτοντας ότι οι στενότεροι δεσμοί ασφαλείας θα παρείχαν εγγύηση για διμερή οικονομική συνεργασία.

Οι κινεζικές πιέσεις για επιτάχυνση των διαδικασιών δεν είναι τυχαίες, και πατούν μάλιστα και σε στέρεο στρατηγικό σχεδιασμό και σε κινήσεις που έχουν γίνει το προηγούμενο διάστημα.

Νέος σχεδιασμός πάνω σε αρχαίο ορεινό πέρασμα

Το κοιτάσματα λιθίου του Αφγανιστάν είναι διασκορπισμένα στις αφγανικές επαρχίες Χεράτ, Νιμρόζ, Γκανί, Μπανταχσάν, Νανγκαράρ, Νουριστάν και Ουρουζγκάν και εκτιμάται ότι η συνολική τους αξία μπορεί να ανέρχεται μέχρι και σε 3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Οι ποσότητες των κοιτασμάτων υπολογίζεται ότι είναι αντίστοιχες με αυτές της Βολιβίας, αλλά προς το παρόν είναι απολύτως ανεκμετάλλευτες.

Αν η Κίνα καταφέρει να πάρει τις άδεις, από την μια η οικονομία της χώρας θα έχει σημαντικό όφελος, από την άλλη το Πεκίνο θα «πάρει» άλλη μια πηγή λιθίου και άλλων κρίσιμων ορυκτών δικιά του, περιορίζοντας σημαντικά την επιρροή των ΗΠΑ ή άλλων δυνάμεων στην αγορά αυτή που είναι εξαιρετικά κρίσιμη για την ανάπτυξη διαφόρων τεχνολογιών αιχμής, όπως επί παραδείγματι είναι οι μπαταρίες για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.

Κεντρικό ρόλο στο κινεζικό σχέδιο συνεργασίας με το Αφγανιστάν παίζει η επαρχία Μπανταχσάν, καθώς στην επαρχία αυτή πέρα από τα τεράστια αποθέματα λιθίου, υπάρχει έντονη εξορυκτική δραστηριότητα του λάπις λάζουλι και το κυριότερο, υπάρχει ο Διάδρομος Βαχάν, το κρισιμότερο ορεινό πέρασμα του ιστορικού δρόμου του μεταξιού, από το οποίο λέγεται ότι είχε περάσει μέχρι και ο Μέγας Αλέξανδρος κι ο Μάρκο Πόλο.

Ο Διάδρομος Βαχάν, η αποχώρηση των ΗΠΑ και οι φιλοδοξίες Κίνας- Πακιστάν

Ο Διάδρομος Βαχάν παίζει και σήμερα κρίσιμο ρόλο για τις φιλοδοξίες της Κίνας για την ανάπτυξη της Πρωτοβουλίας Μια ζώνη, Ένας Δρόμος, αφού είναι αυτός ο διάδρομος που ενώνει το κυρίως Αφγανιστάν με την Κίνα και την επαρχία Σιντζιάνγκ στα βορειοανατολικά, ενώ παράλληλα αποτελεί το βόρειο σύνορο του Πακιστάν, με το Αφγανιστάν.

Εδώ και χρόνια, η κινεζική ηγεσία έχει προσπαθήσει να ελέγξει τον διάδρομο αυτόν και με την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το 2021 και την εγκατάσταση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, οι προσπάθειες αυτές πήραν την μορφή προτάσεων συνεργασίας για την ανάπτυξη του διαδρόμου αυτού, με έργα υποδομής.

Σύμφωνα με μια ανακοίνωση για το ζήτημα των έργων, από τον αναπληρωτή πρωθυπουργό Οικονομικών Υποθέσεων της κυβέρνησης των Ταλιμπάν Μουλά Μπαραντάρ, το 2024 τα έργα προχωρούσαν κανονικά. Σύμφωνα με την επίσημη σελίδα του έργου, σε μια ενημέρωση τον Μάρτιο του 2025, το έργο χωρίζεται σε δύο φάσεις.

Η πρώτη είναι η κατασκευή δρόμου 50 χιλιομέτρων που θα καλύπτει την διαδρομή Μπαζάι Γκονμπάντ στο Μικρό Παμίρ μέχρι τα σύνορα με την Κίνα, με την προεργασία για αυτό (διάνοιξη κλπ) να έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 60%. Και η δεύτερη θα είναι η ασφαλτόστρωση 71 χιλιομέτρων την οποία πρόσφατα ανέθεσε σε εταιρεία το Υπουργείο για την Επαρχιακή Αναζωογόνηση και Ανάπτυξη. Συνολικά οι δρόμοι που θα κατασκευαστούν θα έχουν πλάτος οκτώ μέτρα και το έργο θα κοστίσει περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια και θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους.

Σύμφωνα με τον κινεζικό σχεδιασμό ο Διάδρομος Βαχάν και τα έργα που θέλει να κλείσει το Πεκίνο με την Καμπούλ, θα ενταχθούν στο συνολικό σχέδιο ανάπτυξης του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας- Πακιστάν (CPEC), ενός σχεδίου αξίας 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που συνδέει την Σιντζιάνγκ της Κίνας με το λιμάνι Γκουαντάρ στο Μπαλοχιστάν του Πακιστάν.