Ένα από τα πιο σοβαρά σκάνδαλα διαφθοράς των τελευταίων ετών στον αγροτικό τομέα ήρθε στο φως με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων). Πρόκειται για την Αρχή που είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση και τη διανομή κοινοτικών ενισχύσεων προς τους αγρότες – κτηνοτρόφους στην Ελλάδα. Η υπόθεση αφορά στην καταβολή τέτοιων επιδοτήσεων σε μη δικαιούχους, μέσω εικονικών δηλώσεων και παρατυπιών, έχοντας προκαλέσει πολιτικές και νομικές αναταράξεις.

Το χρονικό της υπόθεσης

Το 2024, εσωτερικός έλεγχος, αλλά και αναφορές από ελεγκτικές υπηρεσίες (συμπεριλαμβανομένων και ευρωπαϊκών οργάνων) αποκάλυψαν σοβαρές παρατυπίες στη διαδικασία καταβολής επιδοτήσεων σε χιλιάδες αγρότες – κτηνοτρόφους.

Η αποκάλυψη της απάτης ξεκίνησε όταν η Παρασκευή Τυχεροπούλου, επικεφαλής του Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, εντόπισε σοβαρές παρατυπίες. Αντί όμως να υπάρξει έρευνα, η ίδια απομακρύνθηκε, αποκλείστηκε από τις βάσεις δεδομένων της υπηρεσίας και κλειδώθηκε έξω από το γραφείο της.

Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, πάνω από 170 εκατομμύρια ευρώ φαίνεται να δόθηκαν από το 2017 έως σήμερα, είτε σε δικαιούχους που δεν πληρούσαν τα κριτήρια, είτε για εκτάσεις που δεν υφίστανται, είτε μέσω εικονικών δηλώσεων.

Η έρευνα της Ε.Ε. επικεντρώνεται στον τρόπο δημιουργίας του συστήματος απάτης και στην πιθανή εμπλοκή κυρίως του ΟΠΕΚΕΠΕ, που είναι αρμόδιος για την εποπτεία της διανομής των ευρωπαϊκών χρημάτων μέσα στα χρόνια. Η αλλαγή στον τρόπο που διαχειριζόταν ο οργανισμός την εκταμίευση των επιδοτήσεων για τη στήριξη αγροτών έγινε το 2017, κατόπιν μεταβολών της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όταν δημιουργήθηκε ένας ευρύτερος «ορισμός» για τις επιδοτούμενες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου και πλέον περιλάμβανε, όχι μόνο λιβάδια, αλλά και θαμνώδεις εκτάσεις και δασώδεις βοσκότοπους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, δικαιούχοι έλαβαν επιδοτήσεις ακόμη και για εκτάσεις εκτός Ελλάδας. Το ελληνικό ερευνητικό site Inside Story αποκάλυψε ότι σε 34 περιπτώσεις οι αιτούντες δήλωσαν γη σε χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία, που δεν είναι καν στην ΕΕ.

  • Ιανουάριος 2024: Ξεκινά εσωτερικός έλεγχος στον ΟΠΕΚΕΠΕ μετά από αναφορές για παρατυπίες στην καταβολή επιδοτήσεων.
  • Μάρτιος 2024: Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) ενημερώνει τις ελληνικές αρχές για πιθανές παραβιάσεις στη διαχείριση των κοινοτικών ενισχύσεων.
  • Ιούνιος 2024: Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία Διαφθοράς ξεκινά προκαταρκτική έρευνα για την υπόθεση, με επίκεντρο τις καταγγελίες για εικονικές δηλώσεις αγροτικών εκτάσεων και καταβολή επιδοτήσεων σε μη δικαιούχους.
  • Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2025: Απαγγέλθηκαν κατηγορίες για 100 υπόπτους.
  • Μάιος 2025: Έρευνα μετ’ εμποδίων στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα και την Κρήτη.

Οι βασικοί άξονες του σκανδάλου

  • Εικονικές δηλώσεις αγροτικών εκτάσεων: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δηλώθηκαν χωράφια που ήταν δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικά τοπία ή ακόμη και… βράχια.
  • «Φουσκωμένες» επιδοτήσεις: Ορισμένοι παραγωγοί φαίνεται να λάμβαναν επιδοτήσεις για πολλαπλάσιες εκτάσεις από αυτές που κατείχαν ή καλλιεργούσαν.
  • Διασυνδέσεις με γεωπόνους και ιδιώτες συμβούλους: Εμπλέκονται άτομα που λειτουργούσαν ως ενδιάμεσοι και «διευκόλυναν» την πρόσβαση σε επιδοτήσεις έναντι αμοιβής.
  • Εσωτερικές ευθύνες στον Οργανισμό: Ενδείξεις ότι στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ είτε δεν έκαναν τους απαιτούμενους ελέγχους είτε συμμετείχαν ενεργά στις παρατυπίες.

Οι πολιτικές και νομικές προεκτάσεις

Την υπόθεση έρευνά εδώ και καιρό η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, στην Αθήνα κι έχει καταθέσει ήδη μηνυτήρια αναφορά στο Πρωτοδικείο Αθηνών κατά συνολικά 100 υπόπτων για απάτη με αγροτικά ταμεία και συνολική ζημία 2,9 εκατομμυρίων ευρώ στον προϋπολογισμό της ΕΕ, σε βάρος των οποίων έχουν απαγγελθεί κατηγορίες και εάν κριθούν ένοχοι, οι αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης έως και πέντε ετών και πρόστιμο.

Την ίδια ώρα, εκτοξεύονται σαφείς αιχμές για συγκάλυψη από προηγούμενες διοικήσεις του οργανισμού. Ενδεικτικό είναι ότι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια στη θέση του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ έχουν μπει έξι διαφορετικά άτομα, ενώ σχολιάζεται δηκτικά πως όσοι πρόεδροι επιχείρησαν να βάλουν τάξη στο χάος απομακρύνθηκαν. Και δεν ήταν οι μόνοι, αφού γίνεται αναφορά και σε περιπτώσεις υπαλλήλων που επιχείρησαν να ελέγξουν το σύστημα των επιδοτήσεων και είτε υποβιβάστηκαν είτε απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους, όπως στην περίπτωση της κ. Τυχεροπούλου.

Στην αντιπολιτευτική κριτική, για βαθιά πολιτικό σκάνδαλο, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, με την ευρωπαία εισαγγελέα να καταδικάζει τις «επιθέσεις» και τον «εκφοβισμό» κατά την έρευνα στον ΟΠΕΚΕΠΕ, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας αντιπαρέταξε άλλη μια καθαίρεση προέδρου και η κυβέρνηση διαμήνυσε ότι έχει διατάξει πλήρη διαχειριστικό έλεγχο και δομικές αλλαγές, ακόμη και ενσωμάτωση του οργανισμού στην ΑΑΔΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της υπόθεσης, με το ενδεχόμενο επιβολής προστίμων ή και αναστολής μέρους των χρηματοδοτήσεων να παραμένει ανοιχτό.

Οι επιπτώσεις στον αγροτικό τομέα

Πέρα από το πλήγμα στην αξιοπιστία του μηχανισμού διανομής ενισχύσεων, η υπόθεση αυτή έχει προκαλέσει αναστάτωση στον αγροτικό κόσμο, με πολλούς παραγωγούς να εκφράζουν ανησυχία για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές και την αυστηροποίηση των ελέγχων.

Παράλληλα, φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για διαφάνεια, ψηφιοποίηση των διαδικασιών και ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών.

Οι αγρότες που τηρούν τη νομιμότητα ζητούν πλέον θωράκιση του συστήματος, ώστε να μην πλήττονται από την καχυποψία και τις καθυστερήσεις που προκαλούν τέτοιες υποθέσεις.