«Αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές, εκτιμώ ότι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης -οποιοσδήποτε κι αν είναι- μπορεί να είναι ο επόμενος Πρόεδρος της Τουρκίας», υπογραμμίζει στο «Βήμα» ο κορυφαίος τούρκος αναλυτής, Μουράτ Γετκίν, χαρακτηρίζοντας τις εκλογές διαχρονικά «το γιατρικό» στην χώρα του, για τις πολιτικές εντάσεις.
«Ο πρόεδρος Ερντογάν δεν θα ήθελε όμως να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, πριν πετύχει την ανακούφιση της οικονομικής κρίσης ή μια ανοιχτή υποστήριξη του φιλοκουρδικού DEM», προσθέτει ο «βετεράνος» δημοσιογράφος, εκτιμώντας, συγχρόνως, ότι η αδιαφορία του Ντόναλντ Τραμπ για την ποιότητα της δημοκρατίας, υπέρ των αμερικανικών συμφερόντων, θα μπορούσε να δώσει «περισσότερα περιθώρια ελιγμών» στον τούρκο Πρόεδρο.
-Καταρχάς, οι τελευταίες εξελίξεις με επίκεντρο τον κ. Ιμάμογλου συνιστούν συνταγματική εκτροπή ή απλώς επιβεβαιώνουν μακροχρόνιες αντισυνταγματικές πρακτικές στη χώρα; Κινδυνεύει πραγματικά, κύριε Γετκίν, η Δημοκρατία στην Τουρκία;
«Έχουμε δει ανάλογο περιστατικό στο παρελθόν, όταν η υποψηφιότητα του σημερινού προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, μπλοκαρίστηκε, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, με δικαστική απόφαση, που απαγόρευε την ανάμειξή του με την πολιτική. Δεν μπόρεσε να εισέλθει στο κοινοβούλιο, στις εκλογές του 2002, παρότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που ο ίδιος ίδρυσε, κέρδισε τις εκλογές και σχημάτισε κυβέρνηση. Χρειάστηκε μια συνταγματική τροποποίηση, το 2003, για να μπορέσει να εισέλθει στο κοινοβούλιο και να γίνει πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Η περίπτωση Ιμάμογλου έχει διαφορές. Πρώτα απ ‘όλα, υπάρχει μια σειρά δικαστικών υποθέσεων εναντίον του, που κυοφορούν το ενδεχόμενο της πολιτικής απαγόρευσής του ήδη από τότε που κέρδισε για πρώτη φορά τον Μητροπολιτικό Δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, το 2019, για λογαριασμό της αξιωματικής αντιπολίτευσης CHP. Κερδίζοντας ξανά το 2024 ήταν προφανές ότι είχε εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη και συμπάθεια για να σταθεί ενάντια στον Ερντογάν, στις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Η δημοκρατική ζωή στην Τουρκία είχε πάντα σκαμπανεβάσματα, δεν είναι η πρώτη φορά, που παρατηρούμε κάτι ανάλογο. Η διαφορά είναι ότι αυτή τη φορά η κυβέρνηση δεν είναι αντιμέτωπη με αυθόρμητες μάζες. Η κύρια αντιπολίτευση προβάλλει οργανωμένη και νόμιμη αντίσταση».
-Δεν βλέπετε η παρούσα κοινωνική αναταραχή να έχει τα στοιχεία ενός κοινωνικού μετασχηματισμού κι η Gen Z, η οποία πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις, να μπορεί να γίνει φορέας αλλαγών;
«Νομίζω ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να συντηρηθούν αυτού του είδους οι συγκεντρώσεις. Δεν είναι επανάσταση αυτό που παρατηρούμε. Είναι ένα ισχυρό κύμα διαμαρτυριών. Πιστεύω ότι οι διαδηλώσεις για τον Ιμάμογλου έδειξαν ότι ο “φόβος του δρόμου”, που είχε η αντιπολίτευση, μετά τις διαδηλώσεις στο Γκεζί, το 2013, έχει “σπάσει”. Aλλά η σύλληψή του δεν είναι η μόνη αιτία του τωρινού πυρετού.
Είναι ο συνδυασμός της γενικής αντίδρασης για την εδώ και καιρό ενοχλητική συσσώρευση δικαστικών αποφάσεων, που θεωρούνται πολιτικοποιημένες, μέχρι το κόστος ζωής που οδήγησε στην οικονομική κρίση. Η ακύρωση του πτυχίου του Ιμάμογλου, για παράδειγμα, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους φοιτητές. Θα ήταν όμως υπερβολή να συμπεράνω έναν κοινωνικό μετασχηματισμό, αποκλειστικά βασισμένος στις διαδηλώσεις για τον Ιμάμογλου».
-Ποιοι παράγοντες θα είναι βασικοί για τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες εξελίξεις στην χώρα;
«Η οικονομία είναι ο πρωταγωνιστικός παράγοντας για τα πάντα. Μπορούμε επίσης να προσθέσουμε την πολιτική αφοπλισμού του PKK. Θα μπορούσε να ξεκινήσει έναν πραγματικό μετασχηματισμό, εάν επιτύχει. Και τα δύο συνδέονται στενά με τα σχέδια του προέδρου Ερντογάν να μπορέσει να επανεκλεγεί Πρόεδρος».
– Ο Ιμάμογλου έχει χάσει οριστικά την ευκαιρία να είναι υποψήφιος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές; Ποιος μπορεί να είναι υποψήφιος του CHP; Μπορεί να κερδίσει τον Ερντογάν;
«Εάν ο Ιμάμογλου αποκλειστεί απόλυτα, ο Mανσούς Γιαβάς, ο Μητροπολιτικός Δήμαρχος της Άγκυρας θα είναι ο επόμενος προφανής στόχος. Αν παρόμοιο μπλοκάρισμα ανακύψει στον Γιαβάς, ο Οζέλ θα μπορούσε να είναι υποψήφιος. Αλλά όλα αυτά είναι ανοιχτά σε εικασίες, αυτή τη στιγμή».
-Είναι πιθανό ο δήμαρχος Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, να αποκλειστεί από την προεδρική κούρσα, τοκ Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα να κριθεί παράνομο, των καταγγελιών για νοθεία στις εσωκομματικές εκλογές του 2024, κι ο Ιμάμογλου να ξεχαστεί στη φυλακή, έχοντας την ίδια τύχη με τον γνωστό επιχειρηματία και ακτιβιστή, Οσμάν Καβάλα, και τον πρώην συμπρόεδρο του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, Σαλαχατίν Ντεμιρτάς;
« Όλα είναι πιθανά στα χαρτιά, αλλά δεν είναι εύκολο στην πράξη, όπως έδειξε το πρόσφατο κύμα διαμαρτυριών. Αλλά, ναι, καμία πιθανότητα από τις παραπάνω δεν μπορεί να αποκλειστεί».
-Θα μπορούσαν οι πρόωρες εκλογές να αποτελέσουν διέξοδο από την παρούσα πολιτική κρίση ή όχι; Είναι ένα σενάριο που μπορεί να επιλέξει κι ο πρόεδρος Ερντογάν;
«Οι εκλογές ήταν διαχρονικά στην Τουρκία το γιατρικό για τις πολιτικές εντάσεις. Ο Ερντογάν δεν θα ήθελε πρόωρες εκλογές πριν πετύχει την ανακούφιση της οικονομικής κρίσης ή μια ανοιχτή υποστήριξη του DEM».
-Ποιο κόμμα επωφελείται από τις πρόσφατες εξελίξεις; Οι ψηφοφόροι του AKP παραμένουν σιωπηλοί. Χάνει ή όχι τη στήριξή τους ο κ. Ερντογάν; Αυξάνεται το ποσοστό των αναποφάσιστων; Αν γίνονταν εκλογές αυτή τη στιγμή ποιος θα επικρατούσε;
«Αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές εκτιμώ ότι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης -οποιοσδήποτε κι αν είναι- μπορεί να είναι ο επόμενος Πρόεδρος της Τουρκίας. Αν όμως θέσετε το ίδιο ερώτημα σε δύο μήνες, δεν μπορώ να είμαι το ίδιο σίγουρος. Τώρα φαίνεται ότι το CHP ωφελήθηκε περισσότερο με περίπου 3% αύξηση του ποσοστού του. Στην Τουρκία αυτοί οι άνεμοι μπορούν να αλλάξουν γρήγορα.
Για παράδειγμα, όταν ο Άσαντ ανατράπηκε στη Συρία και η Άγκυρα αναβάθμισε τις σχέσεις της με τη Δαμασκό, στην πρόθεση ψήφου, το AKP ερχόταν πρώτο κόμμα. Αυτό κράτησε μόλις δύο μήνες. Τώρα το CHP έρχεται πρώτο κόμμα. Αυτό μπορεί να αλλάξει ξανά αναλόγως των πιθανών εξελίξεων».
– Οι εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία θα ανακόψουν τις διαπραγματεύσεις με την Ευρώπη για αμυντική συνεργασία;
«Αυτή είναι η ειρωνεία. Η κρίση έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει τις πολιτικές σχέσεις με την ΕΕ, αλλά δεν μπορώ να πω το ίδιο για τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση της Ρωσίας και της μετανάστευσης. Αυτό που ρωτάτε εξαρτάται από το επίπεδο υποκρισίας των ευρωπαίων πολιτικών».
-Ποια είναι ακριβώς η επίδραση του Ντόναλντ Τραμπ στην εσωτερική τουρκική πολιτική;
«Υπό μια έννοια, σχετίζεται με τη συνέχιση της υποστήριξης των ΗΠΑ στις προεκτάσεις του PKK στη Συρία.Δεν αποκλείονται στο μεταξύ “βραχυκυκλώματα”. Η Άγκυρα θέλει να αφοπλίσει το PKK, με τη δυνατότητα να το ενσωματώσει στη συνέχεια στην τουρκική πολιτική ζωή. Η Ουάσιγκτον θέλει να κάνει το ίδιο με τη Χαμάς, στη Γάζα. Ένα άλλο σημείο είναι ότι ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ποιότητα της δημοκρατίας, εφόσον εξυπηρετούνται τα αμερικανικά συμφέροντα. Κι αυτό θα μπορούσε να δώσει περισσότερα περιθώρια ελιγμών στον Ερντογάν.
Ωστόσο, ο πραγματικός αντίκτυπος του Τραμπ μπορεί να είναι στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Δεν είναι μόνο η Τουρκία που έχει προσδοκίες από τις ΗΠΑ, υπάρχουν και οι αμερικανικές προσδοκίες. Όπως για παράδειγμα, αυτές που σχετίζονται με την ειρήνη Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία, που συμπεριλαμβάνει τις πολιτικές της Ρωσίας και του Ιράν, την ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα, που αφορά αμφότερες τη Ρωσία και την Ουκρανία, την πιθανή συνεργασία στην Αφρική, σε ανταγωνισμό με την Κίνα, την Κεντρική Ασία, τις σπάνιες γαίες κ.λπ.».
