Ο Ζυλ Ντασέν για την Ελλάδα, τα γλυπτά του Παρθενώνα και τα Όσκαρ

Στις 31 Μαρτίου 2008, σε ηλικία 97 ετών, φεύγει από τη ζωή ο αμερικανός σκηνοθέτης Ζυλ Ντασέν. Η φιλμογραφία του ξεπερνά τις είκοσι κινηματογραφικές ταινίες με αρκετές από αυτές να αποσπούν θετικότατες κριτικές.

Η ταινία του «Ριφιφί» βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών το 1955, ενώ το «Ποτέ την Κυριακή» ήταν υποψήφιο για αρκετές κατηγορίες των βραβείων Όσκαρ, όπως του πρώτου γυναικείου ρόλου, του σεναρίου και της σκηνοθεσίας και τελικά απέσπασε το Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού για  «Τα παιδιά του Πειραιά» σε στίχους και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.

Μεγάλη ήταν και η εμπλοκή του Ζυλ Ντασέν με τη θεατρική σκηνοθεσία.

Ο γάμος του με την ηθοποιό και πολιτικό Μελίνα Μερκούρη, τον συνέδεσε στενά με την Ελλάδα όπου και έζησε και δημιούργησε για πολλά χρόνια.

Τον Νοέμβριο του1984 μίλησε στο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» και την Πέγκυ Κουνενάκη.

Ταλέντο, όχι θέατρο

«Στην Ελλάδα, υπάρχει πολύ ταλέντο, αλλά στην Αθήνα δεν υπάρχει θέατρο…Είναι δυνατόν, η Ελλάδα, που ανακάλυψε το θέατρο, να μην έχει θέατρο; Βλέπω να υπάρχουν ποιητές, εικαστικοί, ηθοποιοί. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, κάνουν έναν συνεχή αγώνα επιβίωσης.

»Στο ελεύθερο θέατρο, παίζονται έργα με τρία – τέσσερα πρόσωπα. Κι αυτό οφείλεται στην πίεση του χρήματος».

«Το μεγάλο θέμα και πρόβλημα ταυτόχρονα είναι, ότι η Ελλάδα είναι πολύ φτωχή για μια τόσο πλούσια κληρονομία. Υπάρχουν θαυμάσια αρχαία μνημεία, που χρειάζονται συντήρηση και ανθρώπους. Κι ακόμα, υπάρχουν αντιθέσεις, που δεν ενδιαφέρεται κανείς να τις συμφιλιώσει.

†

Επίδαυρος και νέον

»Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αν πάει κανείς στην Επίδαυρο, διαπιστώνει ότι οι άνθρωποι στο Λιγουριό, έχουν χτίσει σπίτια και μαγαζιά. Όταν βρεθεί κανείς στο θέατρο, βλέπει τα καινούργια κτίσματα, το νέον και τα φώτα, να καταστρέφουν το περιβάλλον.

»Πρέπει να παραδεχτούμε, πως για να γίνουν όλα αυτά, υπάρχει ανάγκη οικονομική. Όμως κανένας δεν σκέφτηκε να συμφιλιώσει την ανάγκη, με την προστασία του περιβάλλοντος.

»Παραδέχομαι, ότι στην Ελλάδα υπάρχουν ανάγκες, για σχολεία, δρόμους και νοσοκομεία. Έτσι, κάθε φορά που μπαίνει το ερώτημα για τα πολιτιστικά, υπάρχει η απάντηση:  “Σας παρακαλώ!!!”.

»Εγώ πιστεύω, πως αν υπήρχε μια ζωντανή πολιτιστική ζωή, θα είχαμε παραπάνω δρόμους, νοσοκομεία και σχολεία. Δεν βλέπω να χωρίζονται αυτά. Υπάρχει στη Βίβλο, ένα απόσπασμα, που λέει: “Δεν ζούμε μόνο με το ψωμί”.

»Η ζωή δεν είναι μόνο φαγητό, δουλειά και κρεβάτι. Όμως, στην Ελλάδα δεν είναι θέμα μόνο οικονομικό. Πάντα μπαίνουν μπροστά άλλες προτεραιότητες…

»Στον κρατικό προϋπολογισμό, τα πολιτιστικά έχουν ένα ποσοστό 0,7%. Στη Γαλλία, είναι κάπου εκεί κοντά. Όμως υπάρχει διαφορά! Ποιο είναι το ύψος του προϋπολογισμού της Γαλλίας και ποιο της Ελλάδας. (…)

Ελγίνεια

»Η Ελλάδα ζητάει να της επιστραφούν τα Ελγίνεια. Αλήθεια, πόσα γράφουν καθημερινά στην Αγγλία, στον κόσμο ολόκληρο, γι’ αυτά!

»Αν ξέρετε πόσοι Άγγλοι προστίθενται καθημερινά, σ’ αυτούς που θέλουν να επιστραφούν…Αρχαιολόγοι, πολιτικοί, καθηγητές. Ακόμα και από την κυβέρνηση της Θάτσερ, έχουν παραδεχτεί, ότι αυτό που έγινε στην Ελλάδα, ήταν άδικο.

»Εδώ στην Ελλάδα, θεωρούν αυτή την υπόθεση παιχνίδι της Μελίνας…Μ’ αυτά τα πράγματα θυμώνω πολύ. Στην Ιαπωνία, γράφονται καθημερινά άρθρα για τα Ελγίνεια. Θάθελα να πω, πως εδώ, αδιαφορούν από κακή αίσθηση και πίστη.

»Στην Ελλάδα λείπει η φιλία. Κι αυτός που είναι άφιλος, δεν μπορεί να δει σωστά τα πράγματα. Δεν θάθελα να μιλήσω περισσότερο γι’ αυτά. Γιατί λυπάμαι…»

Οι μόδες και τα όσκαρ

Πέντε χρόνια περίπου νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 1979,  και ενώ ολοκλήρωνε τα γυρίσματα της ταινίας «Circle of two» («Στα δεκαέξι γνώρισα τον έρωτα»,

μιλώντας και πάλι στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» και τη Ρένα Θεολογίδου, ο Ζιλ Ντάσεν θα μιλούσε για τις μόδες στο σινεμά καθώς και για το αν και πόση αξία έχουν τα βραβεία Όσκαρ.

«Στον κινηματογράφο υπάρχουν μόδες, άλλοτε είναι η εποχή των γουέστερν, με αποτέλεσμα να έχουμε αθρόα παραγωγή καουμποΰστικων φιλμ, άλλοτε των ταινιών τρόμου, των ταινιών καταστροφής ή των ταινιών βίας.

»Εγώ δεν ακολούθησα ποτέ τις μόδες αυτές και, αν τώρα, γύρισα μια ιστορία αγάπης, είναι γιατί μού άρεσε και όχι για να διεκδικήσω διεθνή βραβεία. Τόσα χρόνια στο σινεμά έχω, πια, μάθει, πώς δίνονται τα βραβεία…

»Όταν ένας Τσάπλιν και μια Γκρέτα Γκάρμπο δεν έχουν πάρει ποτέ τα Όσκαρ, είναι φανερό, ότι η αξία τους δεν είναι και σπουδαία. Και από την άλλη πλευρά, έχω τόση κρίση, ώστε να βλέπω πως και τα δικά μου φιλμ, που έχουν στο παρελθόν βραβευτεί, είχαν αδυναμίες…

»Και το “Ριφιφί”, που βραβεύτηκε στο φεστιβάλ Κανών και το “Ποτέ την Κυριακή”, που πήρε 5 Οσκαρ. Φυσικά, αν μου έδιναν άλλο ένα Όσκαρ και σήμερα δεν θα ήμουν δυστυχής…

Μελίνα Μερκούρη, Ζυλ Ντασέν στα γυρίσματα της ταινίας «Φαίδρα»

Μανία επιστροφής

»Υπάρχει μια μανία επιστροφής στις παλιές ταινίες. Ο κόσμος γεμίζει τις αίθουσες που προβάλλονται όσα φιλμ γυρίστηκαν στο Μεσοπόλεμο. Και η μανία αυτή είναι κάτι παραπάνω από τη μόδα του ρετρό.

»Είναι μια ανάγκη, να βρούμε την ελπίδα που χάσαμε. Αυτή την ελπίδα, που ανάτειλε με το τέλος του Δεύτερου Πολέμου και σε λίγα χρόνια είχε πεθάνει, χωρίς να φέρει τις αλλαγές που περιμέναμε.

»Ένας ιδεαλισμός ηττήθηκε και δεν αντικαταστάθηκε από τίποτα άλλο. Έτσι, ξαναγυρίζουμε στις παλιές ελπιδοφόρες μέρες που ακόμα δεν ξέραμε εκείνα που θα έρχονταν και είμασταν αισιόδοξοι…».

Σχέδια

»Αν με ρωτούσαν το ’48 και το ’50 για τα σχέδιά μου, θα μπορούσα να μιλάω μέρες ολόκληρες. Τώρα, όμως, όλα είναι διαφορετικά. Διάλεξα μια άλλη ζωή, μακριά απ’ τις ρίζες μου, άλλαξα ζωή. Για να πω την αλήθεια, είμαι ένας μπάσταρδος του σινεμά…».