Θυρεοειδής αδένας:
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του σώματος. Βρίσκεται μπροστά από την τραχεία, στη βάση περίπου του λαιμού μας, έχει σχήμα που μοιάζει με πεταλούδα και παράγει ορμόνες οι οποίες ελέγχουν τις περισσότερες από τις λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος.
Καρκίνος θυρεοειδούς αδένα:
Στατιστικά
Πρόκειται σήμερα για μια από τις πλέων ταχέως αυξανόμενες σε συχνότητα κακοήθειες παγκοσμίως και εμφανίζεται 2-3 φορές συχνότερα στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες.
Οι συχνότεροι τύποι καρκινώματος θυρεοειδούς αδένα είναι το καλώς διαφοροποιημένο – θηλώδη και θυλακιώδη καρκινώματα (οι συχνότερες μορφές που αφορούν πάνω από το 90% των περιπτώσεων), τα μυελοειδή και τα αναπλαστικά καρκινώματα που είναι σπανιότερες και πιο επιθετικές μορφές κακοήθειας.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία, που αντλούμε από το Πρόγραμμα Παρακολούθησης και Επιδημιολογίας του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου (SEER) στις ΗΠΑ, εκτιμούν για το 2024 44.020 νέες περιπτώσεις καρκίνου θυρεοειδούς αδένα (2,2% όλων των νέων περιπτώσεων καρκίνου) και ποσοστό θνητότητας 0,4%, με ποσοστά 5ετούς επιβίωσης 98,4%. Ταυτόχρονα τα στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δείχνουν ότι η αύξηση αυτή των ποσοστών αφορά όλες τις ηπείρους, αλλά και όλες τις ηλικίες, καθώς αφορά και τον παιδιατρικό πληθυσμό.
Παρά λοιπόν την αυξανόμενη εμφάνιση του, η πρόγνωση του παραμένει εξαιρετική, με τα ποσοστά ίασης στις περισσότερες περιπτώσεις να είναι πολύ υψηλά και τα ποσοστά επιβίωσης να αγγίζουν το 98-100% για την πλειονότητα των περιπτώσεων.
Αιτίες
Η εξέλιξη, διάδοση και διαθεσιμότητα της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την άρτια εκπαίδευση των ειδικών οδηγούν σε διάγνωση μεγάλου ποσοστού των περιπτώσεων σε προσυμπτωματικό επίπεδο, δηλαδή σε στάδιο όπου η νόσος δεν μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή από τον ασθενή. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το γεγονός αυτό οδηγεί σε υπερδιάγνωση καθώς αναφέρουν ότι αρκετά από αυτά τα περιστατικά πιθανότατα δεν θα εκδηλωθούν ποτέ σε πιο επιθετικές μορφές της νόσου. Από την άλλη μελέτες δείχνουν αύξηση των ποσοστών και σε μεγαλύτερου μεγέθους όγκους που παραμένουν ασυμπτωματικοί.
Η ακτινοβολία είναι ένας παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου θυρεοειδούς. Για παράδειγμα άτομα τα οποία έλαβαν σε παιδική ηλικία ακτινοβολία για θεραπευτικούς ή άλλους ιατρικούς λόγους ή ακόμα και εργαζόμενοι που δουλεύουν σε διαγνωστικά ή άλλου είδους εργαστήρια με υπερβολική έκθεση σε ακτινοβολία εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.
Η κληρονομικότητα φαίνεται επίσης να παίζει σημαντικό ρόλο σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου θυρεοειδούς. Καθώς και κάποια σπάνια γενετικά σύνδρομα δείχνουν να οδηγούν σε αυξημένη επίπτωση της νόσου.
Η εμφάνιση της νόσου σε τριπλάσιο ποσοστό στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες φαίνεται να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και ο ορμονικός μεταβολισμός του φύλου αποτελεί παράγοντα κινδύνου.
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στα χέρια μας αναφέροντας ότι η παχυσαρκία και οι χρόνιες θυρεοειδίτιδες (π.χ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto) αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου θυρεοειδούς σε ασθενείς με όζους στον αδένα.
Τέλος, πρόσφατη μελέτη από τις ΗΠΑ αναδεικνύει το ρόλο μιας ομάδας χημικών ουσιών (PFAS) οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινότητα μας, σε προϊόντα όπως καθαριστικά, καλλυντικά, σπρέι, συνθετικά υφάσματα κ.ά, ως υπεύθυνες για την εκδήλωση πολλών κακοηθειών, ανάμεσα τους και ο καρκίνος θυρεοειδούς.
Διάγνωση
Η διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς πραγματοποιείται:
- με λήψη λεπτομερούς ατομικού και οικογενειακού ιστορικού από τον ειδικό,
- με κλινική εξέταση και ψηλάφηση του τραχήλου (5% του συνόλου των όζων είναι ψηλαφητοί, ενώ όζοι πάνω από 1.5cm γίνονται αντιληπτοί στην ψηλάφηση στο 40% των περιπτώσεων),
- με ορμονολογικό – αιματολογικό έλεγχο (TSH, καλσιτονίνη, θυρεοσφαιρίνη, αντισώματα),
- κυρίως με αξιόπιστο υπερηχογράφημα τραχήλου από έμπειρο ειδικό, όπου τα ύποπτα απεικονιστικά χαρακτηριστικά ενός όζου όπως οι αποτιτανώσεις, η αυξημένη αιμάτωση, η υποηχογένεια, τα ασαφή όρια και άλλα, θα βάλουν την υποψία, και τέλος
- με παρακέντηση διά λεπτής βελόνης (FNA) ενός ύποπτου όζου ή ενός παθολογικά διογκωμένου τραχηλικού λεμφαδένα, αποτελώντας με αυτό τον τρόπο το σημαντικότερο εργαλείο στη διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς αδένα.
Χειρουργική Θεραπεία
Η θεραπεία του καρκίνου θυρεοειδούς είναι κατ’ εξοχήν χειρουργική. Αυτή αφορά στην πλειονότητα των περιπτώσεων στην ολική αφαίρεση του αδένα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις η επέμβαση αυτή πρέπει να συνοδεύεται και από τη συναφαίρεση των λεμφαδένων της περιοχής. Για το λόγο αυτό και εφόσον χειρουργούμε ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς απαραίτητο είναι πριν την επέμβαση να έχει προηγηθεί μια χαρτογράφηση (λεπτομερές υπερηχογράφημα) των λεμφαδένων της περιοχής από ένα έμπειρο και εξειδικευμένο ακτινολόγο.
Επειδή ακριβώς, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (SEER), το 94% των περιπτώσεων αφορά σε εντοπισμένη (μόνο θυρεοειδής) ή και περιοχική (θυρεοειδής και περιοχικοί λεμφαδένες) νόσο, ένα επαρκές χειρουργείο επιφέρει την ίαση στον ασθενή στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων.
Το χειρουργείο της θυρεοειδεκτομής είναι ένα αρκετά λεπτό και εξειδικευμένο χειρουργείο γιατί αφορά μια περιοχή του σώματος με πολύ σημαντικές και ευαίσθητες ανατομικές δομές, όπως οι παραθυρεοειδείς αδένες (ρυθμίζουν το ασβέστιο στο ανθρώπινο σώμα) και τα παλίνδρομα λαρυγγικά νεύρα που είναι υπεύθυνα για την κίνηση των φωνητικών χορδών και κατά συνέπεια της ομιλίας μας. Οι κίνδυνοι και οι επιπλοκές που αφορούν τις δύο αυτές ανατομικές δομές υπάρχουν πάντα, είναι όμως αρκετά μειωμένες οι πιθανότητες να συμβούν όταν η επέμβαση πραγματοποιείται από εξειδικευμένο και έμπειρο χειρουργό με ικανό όγκο περιστατικών.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας σήμερα, βοηθάει τον χειρουργό που έχει εκπαιδευτεί σε αυτήν και ξέρει να την χρησιμοποιεί σωστά προς όφελος των ασθενών του, να μειώσει στο ελάχιστο τα ποσοστά αυτών των επιπλοκών που μπορεί κάποιες φορές να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών μετεγχειρητικά.
Η τεχνολογία του αυτοφθορισμού, βοηθάει ακόμα και τον έμπειρο χειρουργό, σε κάποιες περιπτώσεις, να αναγνωρίσει και να διατηρήσει λειτουργικούς τους παραθυρεοειδείς αδένες σε ένα απαιτητικό χειρουργείο.
Η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση, ιδιαίτερα η συνεχής νευροπαρακολούθηση, επιτρέπει στον ειδικό να γνωρίζει συνεχώς κατά τη διάρκεια του χειρουργείου σε πραγματικό χρόνο τι συμβαίνει με τις φωνητικές χορδές του ασθενούς του και να τροποποιεί όπου χρειάζεται τους χειρισμούς και τη στρατηγική του. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να εξασφαλίσει την ακέραιη λειτουργικότητα των φωνητικών χορδών και κατ’ επέκταση της φώνησης μετεγχειρητικά.
Ο καρκίνος θυρεοειδούς αποτελεί μια συχνή στις μέρες μας πάθηση. Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι πλήρως ιάσιμες εφόσον διαγνωστούν εγκαίρως και αντιμετωπιστούν κατάλληλα από έμπειρο και εξειδικευμένο χειρουργό. Αυτός μαζί με τους συνεργάτες και τους κατάλληλους ειδικούς από τις σχετικές ειδικότητες (ενδοκρινολόγους, ακτινολόγους, πυρηνικούς ιατρούς, παθολογοανατόμους) μπορούν να δώσουν την οριστική λύση στο πρόβλημα του ασθενούς τους.
Χρίστος Χριστοφορίδης
M.D., MSc, FEBS
Fellow of the European Board of Surgery – Neck Endocrine
Αναπληρωτής Διευθυντής
Χειρουργική Κλινική Ενδοκρινών Αδένων & Τμήμα Παραθυρεοειδικής Χειρουργικής
Ερρίκος Ντυνάν Hospital Centre
Ιδιώτης Χειρουργός Λευκωσία, Κύπρος
christoforides@neckendocrine.com
https://www.linkedin.com/in/christos-christoforides-773b0b65/
https://www.facebook.com/neckendocrine
https://www.instagram.com/dr_christoforides/