Στη διάρκεια μιας ιδιαίτερης χρονιάς που στιγματίστηκε από ένα πολύμηνο και αρκετά αυστηρό lockdown, επιβεβλημένο από την COVID-19, το γεγονός ότι μεγάλες, παγκόσμιες προσωπικότητες επισκέφθηκαν την Ελλάδα για να τιμήσουν την επέτειο του 1821 είναι εντυπωσιακό. Οι περισσότεροι, δρώντας κατ’ εξαίρεσιν, αφού είχαν ακυρώσει τις περισσότερες από τις επίσημες εμφανίσεις τους, θεώρησαν χρέος τους να δώσουν το «παρών» σε εορτασμούς και εκδηλώσεις μνήμης που διοργανώθηκαν υπό την αιγίδα ή με το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». Από τον πρίγκιπα της Ουαλίας Κάρολο και τη σύζυγό του, δούκισσα της Κορνουάλης Καμίλα, που παρευρέθησαν στις εκδηλώσεις της 25ης Μαρτίου, μέχρι την Μπριζίτ Μακρόν, σύζυγο του προέδρου της Γαλλίας, η οποία επισκέφθηκε μαζί με τον Εμανουέλ Μακρόν τη χώρα μας τον περασμένο Σεπτέμβριο, και τον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ – γνωστό φιλέλληνα και υποστηρικτή των πολιτικών θέσεων της χώρας μας, ειδικά στα θέματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων -, που μίλησε στο Μουσείο Ακρόπολης στο πλαίσιο του forum της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» με τίτλο «H Eλλάδα το 2040», οι διεθνείς προσωπικότητες, όσο οι εκδηλώσεις τιμής θα συνεχίζουν να πραγματοποιούνται, θα εξακολουθούν να καταφθάνουν στη χώρα μας.

Ενδεικτικός είναι ο Οκτώβριος, στη διάρκεια του οποίου πολλές και ενδιαφέρουσες δράσεις, μεταξύ αυτών ομιλίες, συνέδρια, εκδόσεις, εκθέσεις, αθλητικές και πολιτιστικές πρωτοβουλίες, παραστάσεις, διαγωνισμοί και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έλαβαν και θα λάβουν χώρα. Ας δούμε εκείνες που έχουν προγραμματιστεί μέχρι το τέλος του μήνα.

Οι εκθέσεις

Στη Σαντορίνη, στην Κρήτη και στην Τεργέστη διοργανώνονται οι τρεις πολύ διαφορετικές, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες εκθέσεις του μήνα που τελούν υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». Οι δύο πρώτες θα διαρκέσουν μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, ενώ η τρίτη μέχρι τις 9 Νοεμβρίου.

«One Symbol – 200 Objects»

Σε γκαλερί των Φηρών στη Σαντορίνη επέλεξε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Flag of Greece (Σημαία της Ελλάδας) να διοργανώσει την έκθεσή της με τίτλο «One Symbol – 200 Objects» («Ενα Σύμβολο – 200 Αντικείμενα»), υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». Σημαίες εκατονταετίας, αφίσες, εφημερίδες, γκραβούρες, καρτ ποστάλ, παιχνίδια και άλλα αντικείμενα, καθώς και πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες και κεραμικά διάσημων σύγχρονων καλλιτεχνών, που αφήνουν το προσωπικό τους αποτύπωμα στην ιστορία της ελληνικής σημαίας, θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά όσοι τυχεροί βρεθούν αυτές τις ημέρες στο πανέμορφο κυκλαδονήσι. Στα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται έργα διάσημων ελλήνων και ξένων εικαστικών, μεταξύ των οποίων οι Παύλος Διονυσόπουλος, Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Τσαρούχης, Ζέττα Αντσακλή, Στέλλα Κουκουλάκη, Χριστίνα Μόραλη, Καρολίνα Ροβύθη, Χλόη Ακριθάκη, Τάσος Νικάκης, Aντόνιο Χόρχε Κονκάλβες κ.ά.

Ξύλινα κεντήματα

Μεγάλη εντύπωση έχουν προκαλέσει στον κόσμο της μόδας οι ελληνικές, παραδοσιακές φορεσιές. Τεχνίτες και σχεδιαστές που εξακολουθούν να κεντούν στο χέρι ή να χρησιμοποιούν τον αργαλειό γίνονται έμπνευση μέχρι και για παγκοσμίου φήμης σχεδιαστές. Η εικαστική έκθεση της Πέπης Χατζηδάκη με ξυλόγλυπτες λεπτομέρειες από ελληνικές ενδυμασίες της περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης και μετά σίγουρα θα προσελκύσει το ενδιαφέρον όσων ασχολούνται έστω και λίγο με τη μόδα. Η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 30 Οκτωβρίου, διοργανώνεται από την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης στον Χώρο Φιλοξενίας Πολιτιστικών Εκθέσεων στο Ηράκλειο της Κρήτης.

«Les Combats des Grecs»

Εως τις 9 Νοεμβρίου, στον χώρο «Magazzino 26» του Δήμου Τεργέστης, συνεχίζεται η φωτογραφική έκθεση από το Γενικό Προξενείο Τεργέστης – η πρώτη προξενική αρχή που ιδρύθηκε από το ελεύθερο ελληνικό κράτος το 1830 – με συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη. Εντυπες ταπετσαρίες (papiers peint) οι οποίες απεικονίζουν την Ελληνική Επανάσταση και ανήκουν σε ιδιωτική συλλογή περιλαμβάνει η συγκεκριμένη έκθεση με τίτλο «Les Combats des Grecs» («Οι Μάχες των Ελλήνων»).

Συνέδρια και ομιλίες

Αύριο Δευτέρα αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η διάλεξη του διακεκριμένου ακαδημαϊκού Ρόντρικ Μπίτον με τίτλο «Το ’21 και ο ευρωπαϊκός φιλελληνισμός» που θα πραγματοποιηθεί στο ισόγειο του Πύργου Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ενώ είχε προηγηθεί και ομιλία του στο Κολλέγιο Αθηνών την περασμένη Δευτέρα.

Το τετραήμερο 20-23 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί το συνέδριο με τίτλο «Post-Napoleonic Europe Revolutions and Ρarliamentary Ιnstitutions: The case of Greece on the occasion of the bicentenary since the War of Independence (1821-2021)» («Κοινοβουλευτικοί θεσμοί στη μεταναπολεόντεια Ευρώπη: Η περίπτωση της Ελλάδας με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας). Αποτελεί μια συνδιοργάνωση του ελληνικού τμήματος του International Commission for the History of Representative and Parliamentary Institutions (ICHRPI), του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καθώς και της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Για τις 28 Οκτωβρίου είναι προγραμματισμένη η ομιλία του Ιωάννη Σαριδάκη με θεματική τους «Λόγους περί Γερμανίας στην Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση: μια ποσοτική – κριτική θεώρηση». Η ομιλία ανήκει στη σειρά διαλέξεων για την ιστορία του ελληνικού κράτους από το 1821 έως σήμερα και τον ρόλο των ελληνο-γερμανικών σχέσεων που διοργανώνει ο Ελληνογερμανικός Επιχειρηματικός Σύνδεσμος.

Και εκτός Ελλάδας, ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει η διοργάνωση διεθνούς συνεδρίου από το Πανεπιστήμιο του Σαλέντο στην Ιταλία, στις 27 και 28 Οκτωβρίου, με τίτλο «Ο ιταλικός φιλελληνισμός του 19ου αιώνα: μια επανεκτίμηση προς τιμήν των ελληνικών εθνικών εορτασμών της επετείου (1821-2021)». Το συνέδριο διοργανώνουν από κοινού οι καθηγητές Αντρέα Σκαρντίτσιο και Χρύσα Δαμιανάκη.

«ΜΟΡΙΑΣ ’21»

Ενα ξεχωριστό πρόγραμμα πολιτιστικού τουρισμού δημιούργησαν το Ιδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου και η ΤΕΜΕΣ ΑΕ (φορέας ανάπτυξης της Costa Navarino) για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πελοποννήσου με το όνομα «ΜΟΡΙΑΣ ’21: Ζήσε την Ιστορία, ζήσε στον Μοριά του 1821». Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα με επίκεντρο δράσεων την ιστορία, την τέχνη, τη γαστρονομία και τη φύση, το οποίο παραδίδεται ελεύθερα στο κοινό. Περιλαμβάνει 21 διαδρομές στην Πελοπόννησο, ειδικά σχεδιασμένες από την εταιρεία πολιτιστικού τουρισμού Discover Greek Culture, οι οποίες συνδέουν πόλεις και τόπους της Πελοποννήσου όπου διαδραματίστηκαν κρίσιμα γεγονότα της Επανάστασης. Η επιστημονική τεκμηρίωση του προγράμματος έγινε από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, με τον συντονισμό του καθηγητή Νικόλαου Ζαχαριά και την εποπτεία σε θέματα τεκμηρίωσης του ομότιμου καθηγητή Θάνου Βερέμη και του καθηγητή Θανάση Χρήστου.

Σημαντικούς σταθμούς του προγράμματος αποτελούν ο Αγιος Φλώρος Μεσσηνίας, η Καλαμάτα, η Πολιανή Μεσσηνίας, γενέτειρα των Παπαφλέσσα και Αναγνωσταρά, το χωριό των Κολοκοτρωναίων Ακοβος Αρκαδίας, το χωριό Λεοντάρι, η Τρίπολη και τα Δερβενάκια. Δύο σημαντικοί άξονες του προγράμματος συνδέονται με τη φύση και τη γαστρονομία.

Στην πρώτη περίπτωση, συνολικά 27 αιωνόβια δέντρα έχουν μελετηθεί, φωτογραφηθεί και καταγραφεί σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα κλαδιά ενός πλατάνου στον Αγιο Φλώρο απαγχονίστηκαν πολλοί κλέφτες και οπλαρχηγοί, ενώ, όπως αναφέρει ο ιστορικός Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος), το 1826 ο Κολοκοτρώνης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς στην πηγή του πλατάνου βρήκαν κρεμασμένα από τα κλαδιά του νήπια, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν νεκρά.

Τέλος, οι διατροφικές συνήθειες των Επαναστατών του 1821 μελετήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Με βάση υλικά και συνταγές της εποχής εκείνης, ο γνωστός σεφ Λευτέρης Λαζάρου δημιούργησε 12 συνταγές που περιλαμβάνονται στον κατάλογο επιλεγμένων εστιατορίων των περιοχών της Πελοπονήσου, ενώ ο σομελιέ Κωνσταντίνος Λαζαράκης επέλεξε για κάθε συνταγή μια ιδιαίτερη τοπική ποικιλία κρασιού.

Σημαντικά τεκμήρια του Αγώνα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Η περικεφαλαία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, η σπάθα του Νικηταρά, το καριοφίλι του Αθανασίου Διάκου, το σηματολόγιο του πλοίου «Λεωνίδας», το βόλι που σκότωσε τον Μπότσαρη και άλλα σημαντικά εκθέματα μπορεί κανείς να θαυμάσει από κοντά – ή μέσω του Διαδικτύου – στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στη Σταδίου μέχρι και τον Ιούνιο του 2022. Εκεί πραγματοποιείται η κεντρική έκθεση «Επαναcyσταση ’21» που διοργάνωσε το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την εποπτεία επιστημονικής επιτροπής, χωρισμένη σε επτά ενότητες, στις οποίες προβάλλονται σπάνια κειμήλια του Αγώνα, τεκμήρια και πλούσιο αρχειακό υλικό. Η έκθεση καλύπτει ολόκληρη την ιστορία της Επανάστασης, ξεκινώντας από τα διεθνή πολιτικά τεκταινόμενα της εποχής, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ιδεολογική προπαρασκευή του ξεσηκωμού όπως αυτή διαμορφώθηκε από το κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον τρόπο ζωής, τα γεγονότα, τον οπλισμό του Αγώνα και τον επαναστατικό Τύπο, επιλέγοντας ο ίδιος ανάμεσα σε πλήθος πληροφοριών το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του. Στη συνέχεια ερμηνεύονται οι πολιτικές ζυμώσεις και οι διπλωματικές εξελίξεις που οδήγησαν στη διεθνή αναγνώριση της Επανάστασης και φτάνουμε μέχρι και τη συγκρότηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους και τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης. Η έκθεση πλαισιώνεται από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και διαδραστικά, ψηφιακά εκθέματα.

Εκτός όμως από την κεντρική, παράλληλα πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται και πολλές επιπλέον εκθέσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας υπό τον ίδιο τίτλο – στην Αλεξανδρούπολη στο Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, στη Βέροια στην Κοινωφελή Επιχείρηση Πολλαπλής Ανάπτυξης του δήμου, στη Λάρισα στο Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο, στη Θεσσαλονίκη στο Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ, στο Μεσολόγγι στη Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου, στο Γαλαξίδι στο Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο, στο Ναύπλιο στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου και στα Χανιά στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης. Επίσης, σε συνεργασία με το δίκτυο Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), εκθέσεις της εν λόγω ενότητας φιλοξενούνται στο Μουσείο Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα, στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα, καθώς και στο Μουσείο Μαστίχας Χίου.