Την Τετάρτη το απόγευμα ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσγειώθηκε στις βροχερές Βρυξέλλες για να συμμετάσχει στην πρώτη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ με την ιδιότητα του Πρωθυπουργού. Η συνεδρίαση θα ξεκινούσε την επόμενη ημέρα, αλλά υπήρχε μια πρόσκληση σε δείπνο από τον βέλγο πρωθυπουργό Σαρλ Μισέλ, ο οποίος θα είναι ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από την 1η Δεκεμβρίου και θα κληθεί να παίξει ρόλο γεφυροποιού σε μια φορτισμένη συγκυρία για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Αυτή ήταν η μοναδική χαλαρή στιγμή του έλληνα πρωθυπουργού σε ένα διήμερο, κατά τη διάρκεια του οποίου ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις συγκρούστηκαν πάνω σε μια βαριά ατζέντα που περιελάμβανε Brexit, Τουρκία, Συρία, Κυπριακό, Μεταναστευτικό, Βαλκάνια. Ηταν μια βουτιά στα βαθιά σε ένα πέλαγος προβλημάτων, η πολυπλοκότητα των οποίων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να διεκδικήσει ο κ. Μητσοτάκης μια ξεχωριστή θέση στο τραπέζι των ευρωπαίων ηγετών.

Ικανοποίησηαπό το αποτέλεσμα

Στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε μετά το πέρας της Συνόδου Κορυφής ο Πρωθυπουργός εμφανίστηκε ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα των συζητήσεων. Μπορεί να μην παρουσίασε κάτι χειροπιαστό σε αυτή τη φάση, είχε όμως, όπως μεταδίδουν οι συνεργάτες του, πιστώσει τον λογαριασμό του με ένα σκληρό νόμισμα: την αναγνώριση της ευθύνης και της σοβαρότητας με την οποία η Ελλάδα αντιμετωπίζει δύσκολες προκλήσεις, όπως αυτή της μεταναστευτικής κρίσης. Ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ιδιαίτερα το σημείο 8 στο κείμενο των Συμπερασμάτων, «που προστέθηκε μετά από επιτακτική δική μας παρέμβαση», όπως είπε, να στηρίζει η ΕΕ τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα από αιφνίδια αύξηση των προσφυγικών ροών στην Ανατολική Μεσόγειο. «Υπήρξε συμφωνία ότι η αντιμετώπιση δεν μπορεί να επαφίεται μόνο στην Ελλάδα» σημείωσε και πρόσθεσε ότι εξήγησε στους ομολόγους του τις πρωτοβουλίες που έλαβε η κυβέρνηση για την πολιτική ασύλου και τις επιστροφές, αλλά και το εναλλακτικό σχέδιο Β που προτείνει αν δεν μειωθούν οι ροές – «ένα τολμηρό σχέδιο για μετακίνηση των προσφύγων και μεταναστών στην ΕΕ».

Πολιτικό και διπλωματικό πόκερ

Οι διατυπώσεις του Πρωθυπουργού, πλην του σχεδίου Β, μοιάζουν τόσο αυτονόητες ώστε με δυσκολία μπορεί να μαντέψει όποιος δεν ξέρει το πολιτικό και διπλωματικό πόκερ που προηγήθηκε, το οποίο ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη, διήρκεσε 30 ημέρες, και στις Βρυξέλλες δεν έκλεισε παρά ο πρώτος γύρος του. Η κυβέρνηση κινείται στην κόψη του ξυραφιού στο θέμα της Τουρκίας και της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, επιχειρώντας να προβληθεί ως ο αναγκαίος παίκτης που βοηθά και δεν προσθέτει προβλήματα σε μια ήδη τεταμένη κατάσταση. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται, σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, σε κύριο χειριστή του μεταναστευτικού προβλήματος – ορισμένοι μάλιστα φθάνουν στο σημείο να λένε ότι το επόμενο Δουβλίνο θα έχει ελληνικό όνομα.
Προτού ανεβεί στο αεροπλάνο για τις Βρυξέλλες, ο κ. Μητσοτάκης είχε εντατικές διαβουλεύσεις με τη γαλλική και τη γερμανική κυβέρνηση και συνομιλίες με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις σχετικά με την ατζέντα της Συνόδου Κορυφής. Γνώριζε τις εντάσεις που επρόκειτο να βρει μπροστά του και πήγε αποφασισμένος να μην ισοπεδώσουν οι ατζέντες των άλλων ηγετών τις ελληνικές θέσεις. Διαφωτιστική ήταν και η συζήτηση που είχε με τον Σαρλ Μισέλ στη σάλα του εστιατορίου Taverne du passage, με την κλασική βελγική και γαλλική κουζίνα, στο οποίο ο Πρωθυπουργός πήγε κατευθείαν από το αεροδρόμιο. Η συζήτηση ήταν τόσο βαριά ώστε οι δύο πολιτικοί περιόρισαν τις γαστριμαργικές τους αναζητήσεις σε πιάτα με θαλασσινά, γλώσσα και χτένια, στις δύο ώρες που πέρασαν ανταλλάσσοντας απόψεις για την Ευρώπη και τις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Η Ελλάδα στο επίκεντρο

Την επόμενη ημέρα το πρωί ο κ. Μητσοτάκης πήγε στα γραφεία του Politico και έδωσε μια συνέντευξη που περιέγραφε όλη την ελληνική στρατηγική. Στο πρόσφατο παρελθόν, επισήμανε, οποτεδήποτε η Ελλάδα βρισκόταν στο επίκεντρο των συζητήσεων «συνήθως δεν ήταν για καλό. Η ελπίδα είναι πως έχουμε αφήσει αυτές τις ημέρες πίσω μας». Στην ερώτηση αν προτίθεται να καταθέσει προτάσεις στη Σύνοδο Κορυφής, μολονότι είναι η πρώτη φορά που λαμβάνει μέρος, απάντησε: «Αυτή είναι η πρόθεσή μου, ακόμα και για θέματα που θεωρώ πολύ σημαντικά για την ευρωπαϊκή ατζέντα, αλλά βρίσκονται πέρα από τον φυσικό μας ρόλο ως πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή. Προφανώς πρέπει να είμαστε δραστήριοι». Τόνισε ότι τα Δυτικά Βαλκάνια, η Τουρκία και το Μεταναστευτικό είναι ζητήματα «υψίστης σημασίας» για την Ελλάδα, καθώς συνδέονται με τη γειτονιά της. «Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολλών εκ των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ενωση» υπογράμμισε.

Η μάχη για το Μεταναστευτικό

Η σχέση της νέας ελληνικής κυβέρνησης με τη γερμανική χτίζεται από το καλοκαίρι με αργά και σταθερά βήματα και η καγκελάριος δεν έκρυψε τη νέα φάση σύγκλισης των δύο χωρών καλώντας τον κ. Μητσοτάκη να καθίσει δίπλα της στο δείπνο των ηγετών.

Η συζήτηση ξεκίνησε με τη συμφωνία για το Brexit, για την οποία εκφράστηκε ομόφωνη ικανοποίηση, αλλά στο επόμενο θέμα, που ήταν η διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια, οι ηγέτες διχάστηκαν. Οι Γάλλοι κυρίως, αλλά και οι Ολλανδοί και οι Δανοί, αρνούνταν την έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία επειδή θεωρούν ότι οι χώρες αυτές δεν είναι έτοιμες να μετάσχουν στην ΕΕ και ότι παραμένουν άλυτα ζητήματα που σχετίζονται με το κράτος δικαίου. Η συζήτηση διακόπηκε αρκετές φορές, η Ανγκελα Μέρκελ (που υποστηρίζει τη διεύρυνση) και ο Εμανουέλ Μακρόν συνομιλούσαν τετ α τετ, ο κ. Μητσοτάκης παρενέβη κάποια στιγμή για να υπενθυμίσει ότι και η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη να μπει στην ΕΟΚ αλλά τότε τη στήριξε ένας γάλλος πρόεδρος, ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν.

Επαναβεβαίωση της δέσμευσης

Η παρέμβαση αυτή δεν μετέβαλε τη γνώμη κανενός για τη διεύρυνση, το momentum όμως έδωσε την ευκαιρία στον Πρωθυπουργό, όταν έφτασε μπροστά του το κείμενο των Συμπερασμάτων, να προσθέσει χειρόγραφα στο σημείο 8, το οποίο επαναβεβαίωνε τη δέσμευση της ΕΕ να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ανθρωπιστική κρίση του Μεταναστευτικού, τη φράση «συμπεριλαμβανόμενης της στήριξης στα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν τις πιο σοβαρές προκλήσεις σε σχέση με τις μεταναστευτικές ροές στην Ανατολική Μεσόγειο». Σε αυτό αναφέρθηκε ο Πρωθυπουργός στη συνέντευξη Τύπου, που δεν ήταν βέβαιο ότι θα περνούσε με τη Γαλλία να απορρίπτει οποιαδήποτε αναφορά στην Τουρκία για το Μεταναστευτικό ούτε ήταν εύκολο να αποκολληθεί από τη δύσκολη σχέση ΕΕ – Τουρκίας το θέμα της χρηματοδότησης του Μεταναστευτικού.

Στη Σύνοδο Κορυφής ο κ. Μητσοτάκης πέτυχε να αποκτήσει ξανά, από το 2009 που ξέσπασε η κρίση, φωνή και κάποια επιρροή η Ελλάδα στην Ευρώπη, να στηρίξει την κυπριακή κυβέρνηση στο θέμα της ΑΟΖ και να διατηρήσει ρόλο δυνητικού ενδιαμέσου προς την Τουρκία και τα Βαλκάνια. Εκεί που δεν συμφωνήσαμε, παραδέχθηκε ο Πρωθυπουργός, ήταν «στο ζήτημα της διεύρυνσης των Δυτικών Βαλκανίων. Δεν καταφέραμε να δώσουμε ημερομηνία στους βόρειους γείτονές μας». Η Ελλάδα, πρόσθεσε, πάντα στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις: η Βόρεια Μακεδονία να συμμορφώνεται με τους όρους της Συμφωνίας των Πρεσπών και η Αλβανία να εγγυηθεί την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον απερχόμενο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ στη Σύνοδο Κορυφή

Συντονισμένη μάχη σε πολλά επίπεδα

Αρκεί όμως το ευρωπαϊκό πλαίσιο για να αντιμετωπιστεί το δύσκολο περιβάλλον στο οποίο χρειάζεται να κινηθεί η χώρα; Η κυβέρνηση Ζάεφ κλονίστηκε από τη στάση της ΕΕ – ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ μίλησε για «ιστορικό λάθος» της ΕΕ – και δεν αποκλείεται τις επόμενες ημέρες, αναλόγως των εξελίξεων, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας να μεταβεί στα Σκόπια.

Το Μέγαρο Μαξίμου, το υπουργείο Εξωτερικών, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας και το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη σε ό,τι αφορά το Μεταναστευτικό δίνουν το τελευταίο διάστημα μια συντονισμένη μάχη σε πολλά επίπεδα. «Η προηγούμενη κυβέρνηση», παρατηρούν διπλωματικές πηγές, «αντί για πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική εφάρμοσε πολυμερή ερασιτεχνική πολιτική. Στο τέλος το υπουργείο Αμυνας δεν μιλούσε με το Εξωτερικών και εκείνο με το Μέγαρο Μαξίμου, δεν υπήρχε επικοινωνία με τις ΗΠΑ, με τη Ρωσία και με τις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το γεγονός ότι δεν βουλιάξαμε ήταν αποτέλεσμα τύχης και συμπτώσεων και όχι σχεδιασμού».

Η προειδοποίηση του ρώσου πρέσβη

Η σημερινή κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει μια ακόμα πιο περίπλοκη περίοδο και ενδεχομένως χαοτικές καταστάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Ηδη δέχεται κριτική ότι έχει βάλει όλα τα αβγά της στο καλάθι των ΗΠΑ, οι οποίες υπό τον Ντόναλντ Τραμπ δεν αποδεικνύονται ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος. Μάλιστα, ο πρέσβης της Ρωσίας στην ΕΕ Βλαντίμιρ Τσιζόφ έσπευσε να προειδοποιήσει τους Ελληνες ότι οι ΗΠΑ θα τους εγκαταλείψουν όπως έκαναν με τους Κούρδους.

Ο Πρωθυπουργός στήριξε τη σχέση Ελλάδας – ΗΠΑ, χαρακτηρίζοντας «λανθασμένη» την απόφαση Τραμπ για τη γρήγορη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η στρατηγική μας σχέση με την Αμερική είναι προβληματική. Η στρατηγική σχέση των ΗΠΑ με την Ελλάδα δεν τίθεται εν αμφιβόλω» σημείωσε. Ανάλογη είναι η τοποθέτηση του κ. Δένδια, ο οποίος στις τοποθετήσεις του αντιστρέφει το ερώτημα: «Συμφέρει την Ελλάδα να υπάρχει ή να μην υπάρχει αυτή η στρατηγική συμμαχία;».

Διπλός αγώνας στο υπουργείο Εξωτερικών

Το υπουργείο Εξωτερικών έχει αποδυθεί σε έναν διπλό αγώνα, να αναδιοργανωθεί το ίδιο και να υπερβεί τη βαθιά διαίρεση που προκάλεσε στο διπλωματικό σώμα η υπουργεία Κοτζιά και να επανατοποθετήσει την Ελλάδα στον κόσμο, κατοχυρώνοντας τα κεκτημένα και διευρύνοντας τον ρόλο και την επιρροή της. Σε ό,τι αφορά τους χειρισμούς απέναντι στην Τουρκία, εκτιμάται ότι υπάρχει αν όχι συμφωνία, τουλάχιστον η ανοχή του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας.

Σειρά επισκέψεων σχεδιάζει στο προσεχές μέλλον ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας

Η έναρξη των ενταξιακών διαδικασιών για τα Δυτικά Βαλκάνια αντιμετωπίζεται ως ζήτημα μείζονος σημασίας και η επιδίωξη της κυβέρνησης είναι να παίξει καταλυτικό ρόλο ώστε να ξεπεραστούν οι αντιρρήσεις κυρίως του προέδρου Μακρόν, πράγμα καθόλου εύκολο, καθώς το ζήτημα περιπλέκεται με την πολιτική αντιπαράθεση στο εσωτερικό της Γαλλίας.

Ο υπουργός Εξωτερικών σχεδιάζει το προσεχές μέλλον σειρά επισκέψεων, με αυτή στη Μόσχα εντός του Νοεμβρίου να έχει αυτονόητο ενδιαφέρον όχι μόνο εξαιτίας της κατάστασης στη Συρία αλλά και επειδή οι σχέσεις Αθήνας – Μόσχας έχουν παγώσει έπειτα από την απέλαση δύο ρώσων διπλωματών, από την προηγούμενη κυβέρνηση, με την κατηγορία ότι επιχείρησαν να παρέμβουν στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας (δηλαδή να επηρεάσουν την κοινή γνώμη μέσω χρηματισμού δημάρχων και εκκλησιαστικών παραγόντων κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών).

Ωστόσο, η ένταση στη σχέση με τη Ρωσία δεν βοηθά σε σειρά ζητημάτων, μεταξύ των οποίων και το Κυπριακό. Ο κ. Δένδιας προετοιμάζεται επίσης να επισκεφθεί τη Βουλγαρία, ύστερα από τέσσερα έτη ελληνικής απουσίας, αλλά και την Αρμενία και τη Γεωργία. Η Ελλάδα πρέπει να έχει παρουσία παντού, και ιδιαίτερα στην ευρύτερη γειτονιά της, αυτό είναι το νέο θεώρημα του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο περιλαμβάνει την αναβάθμιση της σχέσης με το Ισραήλ σε στρατηγική συμμαχία, τη συνέχιση της τριμερούς με την Κύπρο και την Αίγυπτο, την αύξηση της επιρροής στη Λιβύη και στις χώρες του Κόλπου.