Η «γιατρειά» για τον …πολεοδομικό παραλογισμό της Αθήνας μπορεί να έρθει μόνο με την απόσυρση κτιρίων και την κατεδάφιση μέρους ή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων. Το γκρέμισμα θα εστιάσει σε παλαιά κτίρια (εκτός διατηρητέων), τα οποία δεν έχουν στατική επάρκεια και δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι για να διατηρηθούν. Αυτά ανέφερε μεταξύ άλλων, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Γιώργος Δημαράς, μιλώντας την Τετάρτη στην ημερίδα που διοργάνωσε το υπουργείο για τις αστικές αναπλάσεις.
Η κλιματική αλλαγή επιβάλλει μεγάλες αλλαγές σε όλες τις πυκνοδομημένες πόλεις, πόσο μάλλον στην Αθήνα, η ανάπτυξη της οποίας στηρίχθηκε για δεκαετίες σε έναν στρεβλό πολεοδομικό σχεδιασμό (πριν τον νόμο 1337/1983 του Αντώνη Τρίτση, που προέβλεπε εισφορά γης στα νέα σχέδια πόλης). Η απουσία χώρων πρασίνου, ασφαλών διαδρομών για περπάτημα και ποδήλατο, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, το προβληματικό δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς, αλλά και η αισθητική υποβάθμιση είναι ορισμένα μόνο από τα χαρακτηριστικά που απέκτησαν οι πόλεις. Στα αρνητικά προστίθεται και η γήρανση σημαντικού αριθμού κτιρίων στο Κέντρο, πολλά από τα οποία είναι ακατοίκητα και χρήζουν στατικής αποκατάστασης και ενεργειακής αναβάθμισης.
Κατεδάφιση μέρους ή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο κ. Δημαράς για να βελτιωθεί η Αθήνα, θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί η επιφάνεια πρασίνου που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικό της. «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος λύσης τριών και περισσοτέρων ταυτόχρονα προβλημάτων, χωρίς μακροχρόνιο πρόγραμμα απόσυρσης κτιρίων και κατεδάφισης μέρους ή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων. Θα υπάρξει ούτως ή άλλως κατεδάφιση παλαιών κτιρίων, που δεν έχουν επάρκεια στατικής αντοχής σύμφωνα με τους κανονισμούς και δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι να διατηρηθούν», τόνισε ο κ. Δημαράς.
Θα υπάρχει και παράλληλο πρόγραμμα για την αποκατάσταση της στατικής αντοχής παλαιών κτιρίων, τα οποία θα κριθεί ότι δεν πρέπει να κατεδαφιστούν, με παράλληλη βελτίωση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς, αλλά και πρότζεκτ για την αισθητική αναβάθμιση σε γειτονιές της πόλης με ανάπλαση αξιόλογων δρόμων, ενοποίηση ακαλύπτων χώρων, αύξηση του πρασίνου, εικαστικές παρεμβάσεις καλλιτεχνών κλπ. Ο κ. Δημαράς μίλησε ακόμη για ανάπλαση κομβικών σημείων τη πόλης, όπως είναι η περιοχή της σιδηροδρομικής εισόδου της πρωτεύουσας (Σιδηροδρομικοί Σταθμοί Λαρίσης – Πελοποννήσου).
«Για να γίνουν τόσο τολμηρές αλλά αναγκαίες παρεμβάσεις, απαιτείται νέο θεσμικό πλαίσιο, πιθανόν να απαιτεί και αναθεώρηση κάποιων άρθρων του Συντάγματος. Το πιο δύσκολο είναι το ζήτημα των πολλών μικρών ιδιοκτησιών και των εξ αδιαιρέτου οικοπέδων όπου είναι αδύνατη η κοινή απόφαση για τέτοιες αλλαγές προκειμένου να γίνει παρέμβαση σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου», τόνισε ο υπουργός και έφερε ένα παράδειγμα: «Σε οικοδομικό τετράγωνο 100χ70=7000 τ.μ. με συντελεστή δόμησης 4.2, έχουμε μεικτή δομήσιμη επιφάνεια 29.400 μ2 , που αντιστοιχεί σε περίπου 400 με 500 ιδιοκτήτες». Η σκέψη για τη ρύθμιση και επίλυση ζητημάτων πολυϊδιοκτησίας προσανατολίζεται στη συναίνεση για επεμβάσεις με πλειοψηφία 60% ιδιοκτητών.
Για την υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανάπλασης, όπως ανέφερε ο αρχιτέκτων – πολεοδόμος κ. Βασίλης Γκοιμίσης, συνεργάτης του υφυπουργού, πρέπει να προχωρήσει η σύνταξη ενός νόμου για την αστική διαχείριση και η υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων (χρηματοδότηση, εφαρμογή, παρακολούθηση). Σε κάθε περίπτωση, έως την Άνοιξη του 2019 σχεδιάζεται να γίνει ο πρώτος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για την Αθήνα του 2050, και θα ακολουθήσουν οι επόμενοι
Ανταλλαγή ακινήτων ή αποζημίωση
Το νομοσχέδιο που ετοιμάζει επιστημονική ομάδα του ΥΠΕΝ, θα ρυθμίζει και ζητήματα που αφορούν στη χρηματοδότηση των έργων. Όπως εξήγησε ο υφυπουργός, η αποζημίωση των ιδιοκτητών ακινήτων που θα απαλλοτριωθούν θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την πραγματική τιμή που έχουν σήμερα οι ιδιοκτησίες τους. Οι αποζημιώσεις σχεδιάζεται να είναι 50% αυξημένες σε σχέση με τις αντικειμενικές τιμές, ή θα δίνεται η δυνατότητα μετακίνησης σε κατοικίες με ίση ή μεγαλύτερη επιφάνεια και καλύτερη ποιότητα από εκείνη στην οποία διέμεναν οι πολίτες, μέσω μιας Τράπεζας Γης, με αξιοποίηση ακινήτων του Δημοσίου, ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα (στρατιωτικά ακίνητα, ασφαλιστικά ταμεία κλπ). Ο κ. Δημαράς έφερε ως παράδειγμα ένα ακίνητο της πολεμικής βιομηχανίας πρώην «καλυκοποιείο» 157.000 μ2, το οποίο θα μπορούσε το κράτος να αξιοποιήσει προκειμένου να γίνει ανταλλαγή με ακίνητα σε μια πυκνοδομημένη περιοχή.
Στην ομιλία του ο κ. Γκοιμίσης απαρίθμησε ορισμένες σκέψεις παρέμβασης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η θέσπιση Πράσινου Τέλους στους Δήμους (είτε οριζόντια π.χ. 1% του δημοτικού προϋπολογισμού, είτε για τις πυκνοκατοικημένες πολεοδομικές ενότητες) για δημιουργία Δημοτικού Πράσινου Λογαριασμού. Έτσι, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση από τον θεσμό της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης και την Τράπεζα Γης θα εξασφαλίζεται η δυνατότητα δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων. Ωστόσο, ο θεσμός της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης είναι σήμερα ουσιαστικά ανενεργός. Γι΄ αυτό απαιτείται η έκδοση των προβλεπόμενων υπουργικών αποφάσεων για ενεργοποίηση του θεσμού, η δημιουργία και ενεργοποίηση της Τράπεζας Γης, ο καθορισμός Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή ακόμη και στις επεκτάσεις των σχεδίων πόλης κλπ.
Αναπλάσεις με ΣΔΙΤ ή με χρηματοδότηση από ΕΣΠΑ
Όσο για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων ανάπλασης, το υπουργείο στοχεύει να αντλήσει κεφάλαια από τη νέα προγραμματική περίοδος 2020- 2027, ενώ σχεδιάζει να ενεργοποιήσει ευέλικτες συνεργασίες (βλέπε ΣΔΙΤ) με τον ιδιωτικό τομέα.
Επίσης, υπάρχουν σκέψεις για κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση επισκευής διατηρητέων για τα οποία έχει εκδοθεί τίτλος Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης και χρηματοδότησή τους από Τράπεζα Γης. Στις προτάσεις περιλαμβάνεται και γενικότερη δέσμη οικονομικών κινήτρων (δανειοδότηση για επισκευή και αποκατάσταση με ευνοϊκούς όρους, επιδότηση καλών χρήσεων π.χ. κέντρα πολιτισμού, παιδικούς σταθμούς κ.λπ., φορολογικές ελαφρύνσεις, υπαγωγή σε ΕΣΠΑ, χρηματοδότηση από Πράσινο Ταμείο κ.λπ.). Ακόμη, διερευνάται η σκοπιμότητα ίδρυσης Ειδικού Ταμείου Διατήρησης με δεσμευμένο ποσό από τον κρατικό προϋπολογισμό για τα διατηρητέα κτίρια.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου , ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ κ. Γιάννης Πολύζος, μιλώντας στην ημερίδα του ΥΠΕΝ, αναφέρθηκε στις πολιτικές βιώσιμης αστικής ανάπτυξης στην Μητροπολιτική Αθήνα και μίλησε για την αστική αναζωογόνηση με ανάπτυξη ενός «πλέγματος» παρεμβάσεων μεγάλης η μικρής κλίμακας, διαδημοτικού κυρίως χαρακτήρα. Αναφέρθηκε ακόμη στην ανάγκη δημιουργίας δύο αστικών δακτυλίων στη Νότια και Νοτιοδυτική Αθήνα και τριών αστικών πυλών (δυτικού, νότιου και κεντριού τομέα). Ο νότιος πολεοδομικός δακτύλιος θα περιλαμβάνει σύνδεση του Κέντρου Αθήνας με Πειραιά και Φαληρικό Μέτωπο και ο δυτικός θα συνδέει το Κέντρο με τις δυτικές συνοικίες.
