Στην κατακλείδα του βιβλίου του «Περί Ελευθερίας» ο Τζον Στιούαρτ Μιλ υποστήριζε ότι «ένα κράτος που μικραίνει τους ανθρώπους του, για να είναι πιο πειθήνια όργανα στα χέρια του, ακόμη και για αγαθούς σκοπούς, θα διαπιστώσει ότι με μικρούς ανθρώπους δεν γίνονται μεγάλα πράγματα». Το ελληνικό πολιτικό σύστημα τόσα χρόνια παρήγε μικρούς ανθρώπους από τους οποίους τώρα ζητεί μεγάλα πράγματα. Οι ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ με την αντιπολίτευσή τους απελευθέρωσαν τα αποθέματα μίσους ενός μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο κατασκήνωνε στην άνω και κάτω πλατεία. Με τη διακυβέρνησή τους εισπράττουν πίσω το μίσος, τον φανατισμό και τον εθνικολαϊκισμό που καλλιέργησαν. Τώρα πλέον σχεδόν τα 4/5 της κοινωνίας τούς επιστρέφουν το ίδιο και περισσότερο μίσος απ’ αυτό που οι ίδιοι καλλιέργησαν. Τι φταίει;
Φαίνεται πως το μεγάλο κενό του συνολικού πολιτικού μας συστήματος είναι η απουσία ενός ισχυρού μεταρρυθμιστικού κεντρώου ή ενός φιλελεύθερου κόμματος. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Είναι η απουσία ενός φιλελεύθερου πνεύματος που θα διαπερνούσε την Κεντροαριστερά και την Κεντροδεξιά και θα τις οδηγούσε σε πολιτικές που θα εφήρμοζαν στα κέντρα των κοινωνιών. Αυτή η απουσία δημιούργησε μικρούς κεντροδεξιούς, κεντροαριστερούς, αριστερούς, ακόμη και μικρούς αναρχικούς. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα είναι ότι δημιούργησε μικρούς φιλελεύθερους. Οι τελευταίοι αποστρέφονται κάθε διαφορετική από τη δική τους γνώμη, αδιαφορούν για τα ατομικά δικαιώματα και συμμετέχουν σε εθνικιστικά παιχνίδια. Αυτοί βλέπουν τη σκιά τους το πρωί και το ηλιοβασίλεμα και πιστεύουν ότι αυτό είναι το πραγματικό μέγεθός τους. Οι μικροί φιλελεύθεροι παρήχθησαν όχι από την αγάπη προς την ελευθερία, αλλά από το μίσος προς τον κ. Τσίπρα.
Φιλελεύθερους των «ανταποδοτικών» ατομικών δικαιωμάτων πρώτη φορά συναντώ. Γι’ αυτούς τα ατομικά δικαιώματα εξαρτώνται από το αν οι εγκληματίες αναγνωρίζουν ή όχι τα εγκλήματά τους. Φιλελεύθεροι που νομίζουν ότι τα δικαιώματα είναι ανταποδοτικά –μου δίνεις και σου δίνω –και όχι αναπαλλοτρίωτα, με βάση πάντοτε την ισχύουσα νομοθεσία, δεν υπάρχουν. Επίσης φιλελεύθερους που δεν ενδιαφέρονται για νόμους που προασπίζουν δικαιώματα μειονοτήτων –επειδή τους προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ –ελπίζω πως δεν θα ξαναδώ.
Το Βατερλό όμως των μικρών φιλελεύθερων είναι το Μακεδονικό. Ο κλασικός φιλελευθερισμός ισχυρίζεται πως ενώ για θέματα υπηκοότητας και ιθαγένειας τίθεται ζήτημα ονομασίας erga omnes, για τον προσδιορισμό των εθνοτικών ταυτοτήτων (ethnicity) ισχύει η αρχή του αυτοπροσδιορισμού. Στον φιλελευθερισμό ανήκει πρωτίστως αυτή η αρχή, όχι στην Αριστερά. Οι μικροί φιλελεύθεροι δεν το αντιλαμβάνονται. Ο φιλελευθερισμός είναι δύσκολη υπόθεση. Θέλει λογική, όχι ένστικτα. Θέλει περισσότερο βιβλία και εφημερίδες και λιγότερο μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ας μην τους βάζουμε, όμως, τόσο δύσκολα. Ας τους δούμε στα πιο εύκολα.
Αντίθετα από τους «πατριώτες» που ανακαλύπτουν πως πωλούμε την ψυχή μας δίνοντας στους «Σκοπιανούς» το όνομά μας, λες και οι άλλοι δεν έχουν όνομα και ψυχή, οι μικροί φιλελεύθεροι σέβονται τους «Σκοπιανούς». Δεν μιλούν για γυφτοσκοπιανούς, μόνο για «Σλαβοσκοπιανούς». Είναι ευγενικοί. Δεν προσβάλλουν. Μόνο κάτι ευγενέστατα περί κρατιδίων τους ξεφεύγουν. Και βεβαίως σέβονται τη γνώμη των άλλων, αρκεί να είναι σωστή. Τι φταίνε αυτοί τώρα που η ελευθερία του κρατιδίου των «Σκοπιανών» δημιουργεί πάντα προβλήματα στη δική τους; Αφήνω κατά μέρος ότι για τους μικρότερους εκ των μικρών φιλελεύθερων το Μακεδονικό είναι δημιούργημα της Αριστεράς. Γιατί όχι και η πιτυρίδα;
Εδώ, για να είμαι δίκαιος, υπάρχει και μια πιο σοβαρή υποκατηγορία, όχι τόσο μικρών φιλελεύθερων. Αυτή, ενώ παρατηρεί τα κενά και τα αρνητικά της συμφωνίας, επισημαίνει ότι η συμφωνία λύνει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα δημιουργεί. Συνεχίζει όμως με την έκκληση να το αφήσουμε τώρα το ζήτημα, για να το λύσει αργότερα η νέα κυβέρνηση, η οποία σήμερα ως αξιωματική αντιπολίτευση απορρίπτει τη συμφωνία.
Είναι όμως φιλελεύθερος αυτός που δεν αναγνωρίζει ότι πρέπει πάντοτε να προσπαθεί να θέτει τον εαυτό, όπως ο Ανταμ Σμιθ, στη θέση του «αμερόληπτου παρατηρητή»; Αυτός που δεν κατανοεί, όπως ο Μιλ, ότι η αμεροληψία είναι η ικανότητα να στέκεσαι μεταξύ των δύο πλευρών ενός ζητήματος και να επιχειρείς ψύχραιμα να διακρίνεις το ορθό; Είναι φιλελεύθερος αυτός που πιστεύει ότι «η αναζήτηση της αλήθειας, του λογικά σωστού κ.λπ. είναι δουλειά της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της κοινωνιολογίας… Αλλά πάντως δεν είναι της δημοκρατίας»; Ο Μιλ, αντιθέτως, ισχυρίζεται ότι το να διακρίνεις το λογικά σωστό είναι πρωτίστως δημοκρατία και μετά φιλοσοφία.
Φιλελεύθερος, πάλι κατά τον Μιλ, είναι όποιος αναγνωρίζει, πρώτον, πως η απαγόρευση της «αντίθετης γνώμης» αποκλείει την πιθανότητα να αποδειχτεί πως και η γνώμη των μειοψηφιών μπορεί να είναι αληθινή. Δεύτερον, πως ακόμη και αν η γνώμη των μειοψηφιών δεν είναι αληθινή, η απαξίωσή της δεν βοηθάει να φανεί η αλήθεια της πλειοψηφίας. Και τρίτον και σημαντικότερο, ακόμη και αν η πλειοψηφική γνώμη είναι σωστή, αν δεν έχει αντίπαλο, μετατρέπεται σε στερεότυπο και σε δόγμα. Οπου ο Μιλ αναφέρεται στην «αντίθετη γνώμη», τοποθετήστε σήμερα την «ταυτότητα του άλλου» και θα γίνει κατανοητό σε τι αναφέρομαι.
Δεν υπάρχουν όμως μόνο οι μικροί φιλελεύθεροι. Υπάρχουν και οι μικροί αριστεροί «εθνικοσυνεννοησάκηδες». Αυτούς πάλι δεν τους αφήνουν να κοιμηθούν τα τρόπαια του κ. Τσίπρα.
Συνεχίζεται με αυτούς…
ΥΓ.: Για να λέμε όμως όλη την αλήθεια, όπως φάνηκε στην υπόθεση Ηριάννας – Περικλή, υπάρχει και μια μειοψηφία πραγματικών φιλελεύθερων που, τιμώντας τις αξίες τους, προτάσσουν τα ατομικά δικαιώματα και την αλήθεια από την προκατάληψη και το μίσος. Αυτοί διεκδίκησαν από την αρχή ως το τέλος το προφανές της δικαστικής απόφασης «οι κοινωνικές συναναστροφές δεν ποινικοποιούνται». Εύγε τους.
Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης είναι δρ Κοινωνιολογίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
