Ο Πούτιν και «το ζήτημα του 2024», της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης

Λίγα 24ωρα πριν από τις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, η Ρωσία θα έπρεπε να βρίσκεται εν μέσω θερμής προεκλογικής εκστρατείας. Αλλά με δεδομένη τη νίκη του Βλαντίμιρ Πούτιν στις 18 Μαρτίου, οι σκέψεις της ρωσικής ελίτ περιστρέφονται γύρω από ένα πολύ μεγαλύτερο πολιτικό πρόβλημα: τι θα συμβεί στις επόμενες εκλογές, το 2024;

Καθώς τίποτε δεν διακυβεύεται πραγματικά αυτή τη φορά, το πιο πιεστικό πρόβλημα του Κρεμλίνου είναι να εξασφαλίσει ένα υψηλό ποσοστό συμμετοχής στις κάλπες για να νομιμοποιηθεί η επανεκλογή του προέδρου –την ώρα που η αντιπολίτευση έχει απευθύνει εκκλήσεις για μποϊκοτάζ. Τα προβλήματα στον ορίζοντα του 2024 είναι πολύ πιο σοβαρά.

Με τα χρόνια, η κυριαρχία του Πούτιν στο ρωσικό πολιτικό τοπίο έχει αυξηθεί. Διάφορες μάχες μπορεί να συμβαίνουν στο παρασκήνιο, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς σήμερα ένα Κρεμλίνο χωρίς τον Πούτιν ως τελικό διαιτητή. Το 2024 ο Πούτιν θα είναι 72 ετών, και θα μπορούσε να απολαύσει άλλη μια δεκαετία καλής σωματικής και ψυχικής υγείας. Επί των ημερών του, η επιρροή άλλων παραγόντων στο πολιτικό πεδίο έχει υποβαθμιστεί, οπότε υπάρχουν πολύ λίγοι πολιτικοί με κάποιο πραγματικό είδος ανεξάρτητης βάσης στήριξης ή εθνικό ηγετικό προφίλ.

Oμως, σύμφωνα με το ρωσικό Σύνταγμα, ο πρόεδρος δεν μπορεί να υπηρετήσει για περισσότερο από δύο διαδοχικές θητείες, πράγμα που σημαίνει ότι ο Πούτιν θα είναι υποχρεωμένος να παραιτηθεί το 2024. Εχει παρακάμψει αυτό το εμπόδιο ήδη μία φορά: μετά τις δύο τετραετίες του στην προεδρία μεταξύ 2000-2008, ο Πούτιν πέρασε στην πρωθυπουργία μεταξύ 2008 και 2012, ενώ πρόεδρος έγινε ο στενός συνεργάτης του Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Ο Πούτιν επέστρεψε στην προεδρία το 2012 για μια νέα εξαετή θητεία. Ετσι, καθοριστικό θέμα της επερχόμενης, τέταρτης θητείας του είναι πιθανό να γίνει το ζήτημα της διαδοχής. Καθώς η χώρα οδεύει προς εκλογές από τις οποίες έχει αποκλειστεί ο μόνος υποψήφιος που πραγματοποίησε μια πραγματική εκστρατεία, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, το «ζήτημα του 2024» είναι αυτό που σκέφτονται όλοι, αλλά κανείς δεν τολμά να μιλήσει για αυτό δημοσίως.

«Δεν νομίζω ότι ο Πούτιν έχει λάβει κάποια απόφαση για το τι θα κάνει το 2024» δήλωσε πηγή κοντά στο Κρεμλίνο. «Του αρέσει πάντα να αναβάλλει μια απόφαση αν μπορεί να την πάρει αύριο και όχι σήμερα».

Η πηγή δήλωσε ότι ο Πούτιν είχε ήδη δείξει από το 2008 ότι δεν θέλει να αλλάξει το ρωσικό Σύνταγμα και πιστεύει ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να προωθήσει ένα μέλος του εσωτερικού κύκλου του στην προεδρία και να αναλάβει έναν τελετουργικό ρόλο όπως του προέδρου της Δούμας, ώστε να κρατήσει τον γενικό έλεγχο. Ηδη υπάρχουν συχνές εικασίες σχετικά με τους πιθανούς υποψήφιους διαδόχους του Πούτιν, αν και ο ίδιος δεν αναφέρεται ποτέ δημοσίως σε αυτό το ζήτημα.

Για χρόνια, οι διαμάχες μεταξύ ισχυρών μελών της ρωσικής ελίτ έχουν διευθετηθεί ιδιωτικά, με τον Πούτιν να ενεργεί ως διαιτητής όπου ήταν απαραίτητο.

Το χλιαρό επίπεδο του ανταγωνισμού στην τρέχουσα προεκλογική εκστρατεία έχει απογοητεύσει ακόμη και πιστούς οπαδούς του Πούτιν. «Θέλαμε να κάνουμε τις εκλογές ενδιαφέρουσες, αλλά έχουμε αποτύχει, αυτό είναι αρκετά σαφές. Θα έπρεπε να φέρουμε πραγματικά ζητήματα στο προσκήνιο, αλλά η ελίτ είναι αντίθετη» δήλωσε μια πηγή από το προεδρικό περιβάλλον.

Αν και το Κρεμλίνο εμπόδισε τον Ναβάλνι να είναι υποψήφιος το 2018, εκείνος έχει ξεκινήσει μια εντυπωσιακή εκστρατεία και η δημιουργία περιφερειακών κέντρων και ενός δικτύου εθελοντών σε όλη τη χώρα θεωρείται προετοιμασία για το μακροπρόθεσμο πολιτικό μέλλον.

Οι υποστηρικτές του Πούτιν έχουν επίσης το βλέμμα στραμμένο στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. «Το πρόβλημά μας δεν είναι το 2018, το πρόβλημά μας είναι το 2024» λέει ο Κονσταντίν Μαλοφέγεφ, χρηματιστής με διασυνδέσεις στο Κρεμλίνο. Υποστηρίζει μια οργάνωση που ζητεί την επιστροφή στη μοναρχία και έχει υπαινιχθεί ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να αναλάβει τον ρόλο ενός νέου τσάρου –κάτι που λίγοι αναμένουν να συμβεί, αλλά που δείχνει την έλλειψη εναλλακτικών λύσεων.

Φαίνεται, πάντως, ότι ο «τσάρος» προάγει κάποιους νέους αξιωματούχους, πολλοί από τους οποίους ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους όταν ο Πούτιν ήταν ήδη πρόεδρος. Ο νέος προσωπάρχης του Κρεμλίνου Αντον Βάινο, 45 ετών, ξεκίνησε ως υπάλληλος πρωτοκόλλου χαμηλού επιπέδου το 2002. Και ένας πρώην σωματοφύλακας του προέδρου, ο επίσης 45χρονος Αλεξέι Ντιούμιν, εγκαταστάθηκε ως περιφερειακός κυβερνήτης ώστε να αποκτήσει πολιτική εμπειρία, καθώς φαίνεται ότι προορίζεται για ακόμη υψηλότερα αξιώματα.

Κάποιοι λένε ότι Πούτιν και Ντιούμιν έχουν έναν ειδικό δεσμό, ότι ο πρόεδρος τον βλέπει ως έναν από τους πιο αξιόπιστους και αφοσιωμένους, ίσως και ως μελλοντικό διάδοχό του, για αυτό τον προήγαγε αρχικά στη θέση του αναπληρωτή υπουργού Αμυνας και μετά στην ηγεσία της περιφέρειας Τούλα στην Κεντρική Ρωσία, όπου εξελέγη κυβερνήτης.