Ούτε με μαγικό ραβδί ούτε με οριζόντιες λύσεις, αλλά ούτε και με υποσχέσεις λύνονται τα προβλήματα που εδώ και δεκαετίες συσσωρεύονται, βαραίνοντας όσους ακόμη επιμένουν να ασχολούνται στην Ελλάδα με την κτηνοτροφία. Και δεν είναι πλέον πολλοί. Υπολογίζεται ότι περίπου το 25% του ανθρώπινου δυναμικού έχει ήδη εγκαταλείψει τον κλάδο και σημαντικό ποσοστό βρίσκεται στα πρόθυρα τού να παρατήσει την προσπάθεια.
Τα τελευταία χρόνια καμία κυβέρνηση και κανένας υπουργός Γεωργίας δεν κατάφεραν να σβήσουν με μια μονοκοντυλιά τα προβλήματα. Οπως δεν υπάρχει απλή απάντηση στο ερώτημα γιατίνοσεί η κτηνοτροφίαστην Ελλάδα, δεν υφίσταται και γενική λύση, καθώς η κτηνοτροφική δραστηριότητα δεν είναι ενιαία. Υπάρχειη εκτατική και η εσταυλισμένη αιγοπροβατοτροφία, η ορνιθοτροφία, η βοοτροφία, η χοιροτροφία,η μελισσοκομία κ.ά. Καθεμία με ξεχωριστές δυσκολίες και δυσλειτουργίες, οι οποίες έχουν διαμορφώσει ένααρνητικό εμπορικό ισοζύγιο, με τις εισαγωγές ζωικών προϊόντων και ζωοτροφών να υπερτερούν των εξαγωγών.
Τα χαμηλότερα ποσοστά αυτάρκειας της χώρας σε κτηνοτροφικά προϊόντα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, καταγράφονται στο βόειο κρέας (17,5%), στο χοιρινό (27%) και στο αγελαδινό γάλα (45%). Υψηλότερη αυτάρκεια παρατηρείται στα αβγά (95%), στα πουλερικά (85%) και στο αιγοπρόβειο γάλα (85%) και κρέας (76%).
Από το κακό στο χειρότερο


Τα… ανεπίσημα στοιχεία όμως, όπως τα παραθέτει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας(ΣΕΚ) κ. ΠαναγιώτηςΠεβερέτος, δείχνουν ότι η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Από τις 6.000 αγελαδοτροφικές μονάδες με παραγωγή 750.000 τόνους γάλακτος το 2009, σήμερα έχουν απομείνει 2.500 με παραγωγή 500.000 τόνους. Οσο για τα αιγοπρόβατα –βασικοί τροφοδότες γάλακτος για την πολύτιμη παραγωγή φέτας -, εφέτος είναι 700.000 λιγότερα από ό,τι το 2015. Συνολικά από το 2009 ως σήμερα, από τις 107.000 αιγοπροβατοτρόφους στο επάγγελμα παραμένουν μόλις 80.000.
Στο νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ)για την περίοδο 2014-2020 αποτυπώνεται ωστόσο η στήριξη σε αγροδιατροφικά προϊόντα, κυρίως κτηνοτροφικά (ή που σχετίζονται με την κτηνοτροφία), με μέτρα και δράσεις που έχουν στόχο την αύξηση της εγχώριας παραγωγής και την αντικατάσταση των εισαγόμενων προϊόντων με ανταγωνιστικότερα, σε ποιότητα και κόστος, ελληνικάπροϊόντα. Εν τούτοις, αν και το νέο ΠΑΑ (ύψους 4,7 δισ. ευρώ κοινοτικής συμμετοχής), με τα 20 μέτρα που περιλαμβάνει, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Δεκέμβριο, ακόμη δεν έχει εκδοθεί παρά μόνο η προδημοσίευση για το μέτρο στήριξης στους νέους αγρότες, το οποίο, σύμφωνα με αισιόδοξες προβλέψεις, αναμένεται ότι θα ξεκινήσει το 2017.
Ασυνέπεια και εκκρεμότητες


Αλλωστε, ακόμη κλείνουν εκκρεμότητες της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου (ΠΑΑ 2007-2014). Τον Απρίλιο υπεγράφησαν οι σχετικές αποφάσεις ώστε δικαιούχοι παλαιώνσχεδίων βελτίωσης (για εκσυγχρονισμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων), δράσεων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, ολοκληρωμένης διαχείρισης καπνού κ.λπ. να εξοφληθούν από το νέο πρόγραμμα μέσω προγράμματος-γέφυρας ως και το τέλος του 2018. Δεν είναι τυχαίο ότι όσοι ασχολούνται με τη βιολογική κτηνοτροφία βρίσκονται σε απόγνωση καθώς την ώρα που ετοιμάζεται να ανοίξει το νέο πενταετές πρόγραμμα εκείνοι έχουν να λάβουν ενίσχυση από το 2012.
«Είμαστε στο 2016 και έχουμε πάρει χρήματα για το μισό 2012, οπότε ξεκίνησε το πενταετές πρόγραμμα της βιολογικής κτηνοτροφίας, καθώς οι πληρωμές κόλλησαν στο θέμα των επιλέξιμων βοσκοτόπων. Δεν υπάρχει συνέπεια στο κράτος και δεν μπορούμε να προγραμματίσουμε τίποτε. Δεν τηρείται κανένα χρονοδιάγραμμα πληρωμών. Είμαστε μέσα με τα… τσαρούχια» λέει ο κτηνοτρόφος από την Ιερισσό κ. ΔημήτρηςΚόμνος, καταγγέλλοντας ότι όλα γίνονται στο πόδι.
«Το πρόγραμμα των νέων κτηνοτρόφων είναι παγίδα. Παίρνουν ένα πριμ πρώτης εγκατάστασης 20.000 ευρώ και υποχρεώνονται για δέκα χρόνια να μείνουν στο επάγγελμα. Ετσι πολλοί εγκλωβίζονται καθώς δεν έχουν εμπειρία. Και από τη θεωρία στην πράξη τα πράγματα διαφέρουν. Θα έπρεπε τα κριτήρια ένταξης να γίνουν αυστηρότερα. Δεν είναι εύκολο για κάποιον που μεγαλώνει στην πόλη να γίνει κτηνοτρόφος. Εδώ έμπειροι κτηνοτρόφοι εγκαταλείπουν. Και εγώ σκεφτόμουν να τα παρατήσω, αλλά τελικά θα επιμείνω και σχεδιάζω να ενταχθώ και στο νέο πρόγραμμα για τη βιολογική κτηνοτροφία» σημειώνει ο κτηνοτρόφος.
«Πληρώνουμε το άχυρο για βιζόν»


Τις αμφιβολίες του για τη συμβολή των μέτρων του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης στη σωτηρία του κτηνοτροφικού κλάδου εκφράζει ο κ. Πεβερέτος. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά, εκτός ορισμένων δράσεων, στα περισσότερα χρειάζεται ιδιωτική συμμετοχή. «Ποιος κτηνοτρόφος σήμερα έχει τα κονδύλια ώστε να ενταχθεί σε κάποιο από τα μέτρα; Οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια και αν δώσουν πρέπει να υποθηκεύσουμε και τα… παιδιά μας. Προβλέπω ότι δεν θα έχουν συμμετοχή οι δράσεις του νέου Προγράμματος» υποστηρίζει ο πρόεδρος του ΣΕΚ, επισημαίνοντας ότι είναι τα οριζόντια μέτρα του τρίτου μνημονίου που φέρνουν τους έλληνες κτηνοτρόφους σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους ευρωπαίους ανταγωνιστές.

«Πήγαν τον ΦΠΑ στο άχυρο στο 24%, λες και είναι γούνα βιζόν. Ακόμη και ο ΦΠΑ στις ζωοτροφές που παράγονται στην Ελλάδα –τριφύλλι, βρόμη, κριθάρι κ.ά. –πήγε στο 24%. Ο υπουργός λέει «δεν τρέχει τίποτα» επειδή γίνεται συμψηφισμός. Οταν πουλάω με 13% το γάλα και αγοράζω τις τροφές με 24%, τι σημαίνει; Οτι 11% μου παίρνει το κράτος εν είδει δανείου, αλλά επιστροφή ΦΠΑ δεν έχω» τονίζει ο κτηνοτρόφος.
Προοπτικές για γάλα, φέτα, γιαούρτι


Για να μπουν βάσεις ανάπτυξης της κτηνοτροφίας στα χρόνια που έρχονται, το τρέχον ΠΑΑ 2014-2020 πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρον. Οπως υποστηρίζουν στελέχη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, είναι εφικτό να αλλάξει ο χάρτης της κτηνοτροφίας με την απασχόληση νέων ανέργων. Για παράδειγμα, με 1 ως 2 εκατ. ευρώ μπορεί να εγκατασταθεί κτηνοτροφικό πάρκο και να δοθεί για πιλοτική λειτουργία. Νέοι γεωτεχνικοί επιστήμονες θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα της προσπάθειας δεδομένου ότι ένα τέτοιο πάρκο πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις ορθής λειτουργίας (νομικά, τεχνικά, οικονομικά).
Αλλωστε, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Βαγγέλης Αποστόλου, σε ομιλία του στην Ηπειρο όπου παρουσιάστηκε και το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Αιγοπροβατοτροφίας (έχοντας ως πυλώνα αναφοράς την Περιφέρεια Ηπείρου), επεσήμανε ότι το δυνατό όχημα της χώρας που ανοίγει δρόμους στις διεθνείς αγορές είναι τα προϊόντα της αιγοπροβατοτροφίας, η φέτα, το γάλα, το γιαούρτι και το κρέας. Το ζήτημα ωστόσο, σύμφωνα με τον υπουργό, είναι ότι η ζήτηση, ειδικά για τη φέτα, είναι πολλαπλάσια της ελληνικής παραγωγής και «δυστυχώς, κατά μεγάλο μέρος, καλύπτεται από διάφορες απομιμήσεις και λευκά τυριά, πράγμα που για να αντιμετωπιστεί χρειάζεται να δώσουμε μεγάλες μάχες, αφού το πεδίο των διαπραγματεύσεων όχι απλά είχε υπονομευτεί αλλά και προδιαγράψει αρνητικό αποτέλεσμα».
Στρατηγικός στόχος της σημερινής αγροτικής πολιτικής είναι κάθε κτηνοτροφική εκμετάλλευση να έχει τη δική της λιβαδική μονάδα. Τα δικαιώματα χρήσης βοσκής σε κτηνοτρόφους – κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις θα στηρίζονται σε εγκεκριμένα διαχειριστικά σχέδια βοσκής, τα οποία θα συντάσσονται και θα έχουν ισχύ από τρία έως πέντε έτη και στη συνέχεια θα αναθεωρούνται.

«Είναι αδιανόητο πάνω από 500 εκατ. ευρώ τον χρόνο να πληρώνουμε για εισαγωγή σόγιας» τονίζει ο κ. Αποστόλου, επισημαίνοντας και εκείνος ότι το υψηλότερο ποσοστό του κόστους παραγωγής στις ελληνικές εκτροφές, το οποίο μπορεί να φτάνει και το 75%, καταλαμβάνουν οι ζωοτροφές. Γι’ αυτό αποτελεί ζητούμενο η φυτική παραγωγή να εστιάσει στην παραγωγή ζωοτροφών από πολυετή ψυχανθή και αγρωστώδη είδη, τα οποία εμφανίζουν υψηλή παραγωγή και πεπτικότητα και οι επιδοτήσεις να συνδέονται άμεσα με την ποσότητα των παραγόμενων ζωοτροφών (π.χ. συνδεδεμένες ενισχύσεις).
«Σύμμαχος» οι ανανεώσιμες πηγές


Πέρα από την παραγωγή ζωοτροφών, στόχος του υπουργείου είναι να χρησιμοποιηθεί ως μέσο μείωσης του κόστους παραγωγής η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Επιπλέον, σημαντική κρίνεται και η οργάνωση των παραγωγών σε ομάδες (πέντε άτομα ο ελάχιστος αριθμός στη ζωική παραγωγή) διότι το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης δίνει σε αυτές επιπλέον 20% επιδότηση.
Γενικότερα, της προδημοσίευσης του μέτρου στήριξης των νέων αγροτών αναμένεται ότι θα ακολουθήσουν τους επόμενους μήνες προκηρύξειςδράσεων για τις οποίες υπάρχει ωριμότητα, από την εφαρμογή τους στις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους,όπως είναι τα σχέδια βελτίωσης, η κατάρτιση των νέων γεωργών, ηπρόληψη και αποκατάσταση ζημιών του γεωργικού παραγωγικού δυναμικού λόγω φυσικών καταστροφών, το LEADER για την επιλογή των ομάδων τοπικής δράσης και των τοπικών προγραμμάτων, καθώς και το νέο μέτρο των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων.


Οι απλοί αριθμοί και η εφιαλτική πραγματικότητα
«Πουλάμε με τιμές 1999 και με κόστος 2016, δηλαδή 300% πάνω»
Εκτός από το υψηλό κόστος των ζωοτροφών, έχει αυξηθεί πάνω από 60% και το κόστος της ενέργειας. «Οι δύο βασικοί συντελεστές στο κόστος ενός κιλού γάλακτος είναι η ενέργεια (20%) και οι ζωοτροφές (65%). Το υπόλοιπο 15% αφορά μισθούς, κτηνιατρικά φάρμακα κ.τ.λ.» σημειώνει και προσθέτει: «Σε σύγκριση με την Ιταλία, τα λιπάσματα στην ελληνική αγορά είναι 30% ακριβότερα και τα φάρμακα 50%-60%».
Με ένα απλό παράδειγμα ο κ. Πεβερέτος αποτυπώνει τη δυσχερή θέση των κτηνοτρόφων. Οπως επισημαίνει, μια μέση αγελαδοτροφική μονάδα με 80 αγελάδες χρειάζεται 2.500 τόνους χοντροειδή τροφή (ενσίρωμα) με 7 λεπτά το κιλό. Πληρώνει δηλαδή 175.000 ευρώ και 24% ΦΠΑ (42.000 ευρώ). Χρειάζεται ακόμη 1.000 τόνους τριφύλλι με 25 λεπτά το κιλό (250.000 ευρώ) και 24% ΦΠΑ, καθώς και άλλους 1.000 τόνους καρπών (ορισμένοι με 13% και άλλοι με 24% ΦΠΑ –μέσος όρος γύρω στο 18%).

«Αυτή η μονάδα θα παραγάγει και θα πουλήσει αντίστοιχα περίπου 800 τόνους γάλα με 37 λεπτά το κιλό, δηλαδή 296.000 ευρώ με 13% ΦΠΑ (38.480 ευρώ). Και όταν διακινώ ζώντα ζώα στο σφαγείο, πάλι ΦΠΑ 24% έχει. Ουσιαστικά οι κτηνοτρόφοι μπαίνουν μέσα. Πώς να είμαι ανταγωνιστικός όταν ο ΦΠΑ στο γάλα στο ράφι, π.χ. στην Αγγλία και στη Μάλτα, είναι 0% και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν ξεπερνά το 10%;» αναρωτιέται ο κ. Πεβερέτος.
Αν το κόστος παραγωγής μειωνόταν, η κτηνοτροφία θα μπορούσε να είναι βιώσιμη, όπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΣΕΚ, ακόμη και με τις χαμηλές τιμές παραγωγού στο γάλα –κατά μέσον όρο 37 λεπτά το αγελαδινό, 57 λεπτά το γίδινο και 95 λεπτά το πρόβειο. «Πουλάμε περίπου στις ίδιες τιμές από το 1999. Τότε δίναμε το πρόβειο γάλα 280-300 δραχμές το κιλό και τώρα 95 λεπτά. Με τη διαφορά ότι το κόστος αυξήθηκε 300% σε σχέση με το 1999» αναφέρει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η νέα ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Παραγωγή) θα μπορούσε να αποτελέσει σανίδα σωτηρίας με αναδιανομή των αγροτικών επιδοτήσεων και μείωση του κόστους εκτροφής. Η εθνική πρόταση για την ενδιάμεση αναθεώρηση της ΚΑΠ το 2017, σύμφωνα με πληροφορίες, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ανακατανομή των συνδεδεμένων ενισχύσεων προς όφελος της κτηνοτροφίας και της καλλιέργειας πρωτεϊνούχων ζωοτροφών (κυρίως ψυχανθών, όπως φακές, ρεβίθια, φασόλια, κουκιά, τριφύλλι κ.ά.).

«Αντί για 17,5 ευρώ το στρέμμα που έδωσαν εφέτος ενίσχυση για τα ψυχανθή μπορούν να δώσουν 40 ευρώ προκειμένου να παραχθούν φθηνότερες ζωοτροφές και να μειωθεί το κόστος παραγωγής. Μπορούν να κάνουν πολιτική και να αλλάξουν τα πράγματα. Το καταλαβαίνουμε ότι είναι δύσκολο λόγω της οικονομικής ύφεσης αλλά υπάρχουν τα «όπλα»» σημειώνει ο κ. Πεβερέτος.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ